شبیخون پوتین به شرق اروپا

اقتصاد نيوز

بروزرسانی 1403/03/14 - 16:20

اقتصاد نیوز/متن پیش رو در اقتصاد نیوز منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

تحرکات اخیر روسیه در منطقه بالتیک حاشیه ساز شده؛ گروهی بر این باورند که پوتین با ایجاد تحرکاتی در منطقه شرق اروپا تلاش دارد تا افکار عمومی را از جنگ اوکراین منحرف کند، اما گروهی دیگر معتقدند که روسیه در راستای تثبیت قدرتش در این منطقه استراتژیک گام برداشته است.

به باور گروهی از ناظران روسیه آن قدر اطراف دریای بالتیک دست به اقدامات محرک می زند که حتی کارهایی نکرده اش هم باعث به صدا درآمدن زنگ خطر در غرب می شود. در چند روز گذشته، روسیه طرحی یکجانبه برای تغییر مرزهای دریایی خود با لیتوانی و فنلاند ارائه کرده است. مسکو ابتدا تلاش داشت تا مخفیانه به استونی نزدیکتر شود؛ گزاره ای که رئیس نیروهای مسلح سوئد را چنان به وحشت انداخت که علناً از امنیت گوتلند، بزرگترین جزیره بالتیک سوئد ترسید.همه این فعل و انفعال ها پس از کارزار گسترده خرابکارانه آشکار روسیه در سراسر منطقه، از جمله آتش سوزی های مرموز، مانع تراشیدر مسیر قطارها، و آسیب رساندن به خطوط لوله زیر دریا رخ داد. یک کشتی جاسوسی روسی در مسیر خلیج فنلاند ماموریت داشت تا همه چیز را زیر نظر داشته باشد. همزمان پلیس نروژ نیز در مورد کمپین جدید روسیه جهت خرابکاری در فرایند تحویل تسلیحات غربی به اوکراین، هشدار داد.در این میان لهستان به واسطه ترس از خرابکاری مجبور شد امنیت فرودگاه اصلی(مرکز انتقال کمک های ارسالی به اوکراین) را افزایش دهد. در تمام این مدت، تلاش های روسیه برای مسدود کردن سیگنال های جی پی اس برای هوانوردی تجاری در منطقه به سرعت ادامه دارد.

پوتین در بالتیک به دنبال چیست؟
فارین پالسی با انتشار یادداشتی در این باره نوشت، هدف از فعل و انفعال های روسیه، تحریک رقبا برای واکنش و منحرف کردن توجه همسایگان است. از منظر مسکو، میدان نبرد به یقین محدود به اوکراین نیست و وقتی صحبت از احیای امپراتوری از دست رفته می شود، منطقه بالتیک هم در گذشته در دکترین توسعه‌طلبانه و جاه طلبانه مسکو جایگاه ویژه‌ای داشته و دارد.چارلی سالونیوس پاسترناک، محقق مؤسسه امور بین‌الملل فنلاند، در این باره گفت «آخرین باری که روسیه اندکی به بالتیک دسترسی داشت، قرن‌ها پیش بود».این تحلیلگر در ادامه خاطر نشان کرد، «ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، بر این باور است که برای اینکه روسیه به عنوان یک قدرت بزرگ شناخته شود، باید بر دریای بالتیک مسلط باشد». تحرکات روسیه، در قاب سنتی تصاحب زمین به سان آنچه در کریمه و شرق اوکراین انجام داده، قابل تبیین نیست. سالونیوس پاسترناک معتقد است: «پوتین نه برای گسترش دامنه نفوذ خود، بلکه جهت آشفته کردن ذهن رقبا، ممکن است برای ایجاد تحرکات در منطقه بالتیک کمپینی تازه تعریف کند».

در این میان، تلاش روسیه برای تغییر مرزهای دریایی خود با لیتوانی و فنلاند عجیب است. وزارت دفاع روسیه این پیشنهاد را به طور علنی منتشر کرد، اما به طور مرموزی در کمتر از یک روز دیگر صحبتی از آن نشد. مقامات روسی بعدها صراحتا اعلام کردند که به دنبال تغییر مرز نیستند. اما همین مفهوم واکنش خشمگینانه همسایگان روسیه را برانگیخت - وزیر خارجه لیتوانی، گابریلیوس لندسبرگیس این عبارات و موضع گیری را "تشدید تنش علیه ناتو و اتحادیه اروپا" خواند.مارتین کراگ، پژوهشگر ارشد مؤسسه روابط بین‌الملل سوئد گفت: «از نظر من، این موضع گیری اقدامی تحریک آمیز است. مهم نیست که غرب چگونه پاسخ دهد، اما اگر کشورهای غربی پاسخی قوی بدهند، می توانند از آن برای اهداف تبلیغاتی داخلی و بین المللی استفاده کنند در غیر این صورت روسیه می تواند از این وضعیت بهره برداری کرده و با این استدلال که چنین ادعاهایی مشروع است، بازی برد و باخت به راه بیاندازد.همزمان این احتمال وجود دارد که تغییرات کوچک در نقشه دریایی محقق نشود اما کشورهای بالتیک و چندین همسایه دیگر ناتو با استراتژی نفوذ خزنده روسیه در این منطقه به شکلی هم صدا شوند.

چرایی اهمیت بالتیک برای پوتین
فعلا استونی، لتونی و لیتوانی - در کنار فنلاند، نروژ و لهستان - برنامه‌هایی برای ایجاد «دیوار مرزی هواپیماهای بدون سرنشین» جهت محافظت از خود در برابر حملات روسیه و مانورهای بی‌ثبات‌کننده این بازیگر در مرزها ارائه کردند. استونی، مانند نروژ، در مورد رویکرد محرک روسیه در مرزها و خرابکاری های منطقه ای به طور گسترده تر هشدارهای عمومی اش را افزایش داده است. همزمان ناتو نیز اولین نشستش در باب شبکه جدید زیرساخت های زیردریایی حیاتی را با توجه به تحرکات روسیه برگزار کرد. حتی ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکرایندر باب خطر روسیه برای بالتیک هشدار داده است.در این میان درک این گزاره که چرا روسیه فارغ از جنگ سرد در اوکراین به دنبال اقداماتی تحریک آمیز در بالیتک است، نیازمند فهم مقوله های تازه ای دارد که در چارچوب اهداف منطقه ای این کشور قابل تبیین است.

با پیوستن فنلاند و سوئد به ائتلاف غربی از اوایل سال 2023، بالتیک، برای همه مقاصد، به یک دریاچه برای ناتو تبدیل شده و کشورهای عضو اکنون در سراسر این منطقه در حالت آماده باش قرار گرفته اند . شاید در گذشته منطقه بالتیک برای پوتین اهمیت کم تری داشت، اما امروز روسیه متوجه شده که به واسطه جنگش در اوکراین، موقعیت منطقه ای خود را در این جغرافیا از دست داده است. اما دلیل اینکه از دست دادن بالتیک به روسیه و بویژه پوتین آسیب زیادی وارد می کند، فقط به خاطر قدرت نظامی فنلاند و سوئد (سوئد به تازگی یک بسته کمک تسلیحاتی عظیم به اوکراین داده است) و دسترسی به جغرافیا نیست. وزن تاریخی این منطقه نیز با اهمیت است.از زمان پیتر کبیر، الگوی خودخوانده پوتین، دسترسی روسیه به غرب (و موقعیت قدرت های بزرگ) از آب های سرد بالتیک عبور کرده است. آرزوهای امپراتوری روسیه در قرن های 18 و 19 از طریق شکست سوئد و رعیت فنلاند محقق می شد. حال اگر پوتین نتواند معادلات قدرت در بالتیک را تا حدودی به نفع خود تغییر دهد، به سختی قادر است روسیه را دوباره بزرگ کند.

نورمن نایمارک، مورخ دانشگاه استنفورد براین باور است که: بالتیک از زمان پیتر اول هدف مهمی در سیاست خارجی و نظامی روسیه و شوروی بوده است. او با اشاره به تنگه‌های مهمی که بالتیک را به جهان گسترده‌تر متصل می‌کند، گفت: «دسترسی به بالتیک برای پوتین معنایی متفاوت دارد».به باور کراک آنچه جذاب است، نوآوری در جعبه ابزار روسیه است. روس ها مدام راه‌های جدیدی برای تسلط بر این منطقه پیدا می کنند از همین رو همه چیز به سان مثل بازی کردن با «مول» است - شما مدام به آنها ضربه می زنید و آنها در جای دیگری ظاهر می شوند.