برگزیده

تلاش اپوزیسیون خارجی و تندروهای داخلی با محور حمله به پزشکیان برای «کاهش مشارکت»

اعتماد

بروزرسانی 1403/04/16 - 17:30

تلاش اپوزیسیون خارجی و تندروهای داخلی با محور حمله به پزشکیان برای «کاهش مشارکت»

اعتماد/متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

ارسال یک پیامک توسط وزارت کشور روز گذشته در ساعات رای‌گیری برای دومین دور از رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری 1403 با انتقاد اعضای ستاد مسعود پزشکیان، یکی از کاندیداها مواجه شد.

محمدجواد آذری جهرمی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: ارسال پیامک انبوه باید برای افزایش مشارکت باشد نه تلاش برای کاهش مشارکت!

محمدجواد ظریف، وزیر پیشین امور خارجه و مشاور مسعود پزشکیان نوشت: «ایرانیان هوشمند؛ تمام تلاش قفس‌سازان نگاه داشتن ‎«ما مردم» در خانه است: از تکرار هدفدار پیامک‌های فریبکارانه تا دروغ‌های شاخدار. چرا از رای ‎«ما مردم» می‌ترسند؟چرا نفعشان در عدم مشارکت ماست؟چون حاکمان بد را مردمان خوبی انتخاب می‌کنند که رای نمی‌دهند.نظرسنجی‌ها و پیش‌بینی‌ها هم نمی‌توانند جای رای ما را بگیرند.فقط حضور هرچه بیشتر و سریع‌تر پای صندوق می‌تواند تغییر را رقم بزند.»

حتی علی قلهکی فعال رسانه‌ای اصولگرا نیز در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «به صراحت در بررسی علل عدم مشارکتِ یکی از مجموعه‌های نظرسنجی آمده که «پیامک‌های وزارت کشور» اثر (هر چند با درصد پایین) داشته است.خب برادر پیامک نزن!بدنه‌ای که تکلیفی رای می‌دهد که کاری به پیامک شما ندارد؛ آن هم که مردد است با پیامک شما متزلزل می‌شود!»

اشاره قلهکی به نظرسنجی اخیر مجموعه افکارسنجی «پرسش» در گزارش تحلیلی خود آورده که پیامک‌های پیاپی وزارت کشور در روز انتخابات، یکی از علل کاهش مشارکت در دور اول بوده است.

با این وجود به نظر می‌رسد علی‌رغم این نظرسنجی اعتراضی از ستاد یا چهره‌های منتسب به کاندیدای دیگر شنیده نشد. ریشه این موضوع در یک معادله ساده است؛ با کاهش مشارکت این رای مسعود پزشکیان است که کاهش پیدا می‌کند چرا که گروه‌های رای‌دهنده ثابت- حدود 10 تا 15 میلیون که به صورت دایمی بر اساس دیدگاه‌های سیاسی و یا تکلیف شرعی در انتخابات شرکت می‌کنند عموما گزینه اصولگرایان را انتخاب می‌کنند اگرچه در این دوره از انتخحابات حتی بخشی از اصولگرایان نیز تلویحا از مسعود پزشکیان در برابر سعید جلیلی حمایت کردند اما واقعیت امر این است که آرای خاکستری و گروه‌های مردد برای مشارکت در انتخابات کسانی هستند که در صورت حضور در پای صندوق‌های رای نام مسعود پزشکیان را بر روی برگه رای خود می‌نویسند.

با این معادله ساده رفتارهای تندروهای داخلی و اپوزیسیون خارجی برای تلاش در راستای کاهش مشارکت مردم در انتخابات معنی پیدا می‌کند. دو جریانی که شاید در ظاهر از اساس هیچ قرابتی با هم نداشته باشند اما هر دو راهبرد کاهش مشارکت مردم سعی در پیگیری اهداف خود با یک استراتژی را دارند.

مرور گفته‌ها و فعالیت‌های این گروه‌ها در هفته‌های اخیر به خوبی نشان می‌دهد که محور اصلی تلاش برای ناامید کردن مردم از صندوق رای برای هرگونه امکان تغییر و اصلاح و البته تمرکز تخریب و حمله به مسعود پزشکیان است.

با این راهکار این گروه‌ها سعی کردند رای مرددین که به نام مسعود پزشکیان ثبت می‌شد را به سمت عدم ندادن سوق دهند و بتوانند خواسته مورد نظر خود را اعم از کاهش مشارکت و تحریم انتخابات به عنوان دستاوردی برای حمله به نظام و یا کاهش رای مسعود پزشکیان برای شکست در مقابل رای رقیب، محقق سازند.

رسانه‌های فارسی زبان و اپوزیسیون خارجی در خط حمله به پزشکیان
مرور برنامه‌های رسانه‌های فارسی زبان به خصوص شبکه ایران اینترنشنال در هفته‌ها و روزهای منتهی به انتخابات به وضوح و روشنی نشان از تلاش این رسانه‌ها و جریان‌های حامی آنها برای کاهش مشارکت داشت. این جریان با سه راهبرد سعی در کم کردن تمایل و انگیزه مخاطبان و بیننده‌های خود در مورد انتخابات داشت.

نخست القای این تصویر که هیچ امیدی به تغییر و بهبود مشکلات از طریق صندوق‌های رای وجود ندارد و حتی در صورت برگزاری انتخاباتی سالم منتخب مردم تغییری در شرایط مردم ایجاد نمی‌شود. ذیل این راهبرد بسیار تلاش شد تا صحت و سلامت انتخابات زیر سوال رفته و با تاکید بر اینکه گزینه مورد نظر حاکمیت پیش از این انتخاب شده است، مردم را از مشارکت در انتخابات ناامید کنند.

دوم تاکید بر موضوع اختیارات رییس‌جمهور بود. مشخصا برنامه‌ها و محتوای تولید شده توسط این شبکه‌ها و یا مطالب نقل شده توسط چهره‌های اپوزیسیون خارج از کشور حول این مساله مانور می‌داد که حتی در صورت پیروزی کاندیدای اصلاح‌طلب از اساس رییس جمهو در ساختار جمهوری اسلامی فاقد هر گونه اختیار و توان برای تغییر شرایط موجود است و از این نگاه نیز رای دادن و مشارکت در انتخابات امری بیهوده است.

راهبر سوم و اصلی این جریان‌ها و براندازان در خارج از کشور و محوری که اپوزیسیون خارجی به‌شدت به آن چنگ زده بود تخریب و حمله به مسعود پزشکیان بود حال آنکه کمتر دیده شد که این جریان کمترین موضوع یا نقدی را خطاب به کاندیدای دیگر یعنی سعید جلیلی بیان کند. انگیزه البته مشخص است به این معنی که باید کسانی را از رای دادن منصرف می‌کردند که در صورت حضور در پای صندوق رای به پزشکیان رای می‌دادند.

با این سه راهبرد اپوزیسیون خارج از کشور و رسانه‌های فارسی زبان در خدمت آنها سعی کردند با تخریب پزشکیان کاهش مشارکت را محقق سازند.

از منظر این جریان کاهش مشارکت نوعی پیام مبنی بر روگردانی مردم از حکومت است و این مهم از نظر آنها باید از طریق ناامید کردن و تخریب مسعود پزشکیان دنبال می‌شد تا مشارکت در حد همان پایگاه رای سخت نظام که به سعید جلیلی رای می‌دهند باقی بماند. علاوه بر اینکه سعید جلیلی نماد امتداد وضعیت فعلی نیز بود و این ادعای این جریان و براندازان را به صورت نمایشی تایید می‌کرد که با رای دادن و مشارکت در انتخابات هیچ چیز تغییر نمی‌کند و در همیشه و کماکان بر پاشنه مشارکت قبلی می‌چرخد.

در دور نخست این انتخابات شاهد صحنه‌هایی عجیب از حضور نیروهای اپوزیسیون وابسته به حکومت سابق، سازمان مجاهدین خلق یا گروه‌های دیگر بودیم که با حضور در مقابل درب سفارتخانه‌ها در کشورهای مختلف حتی با اعمال زور و برخورد فیزیکی سعی داشتند تا مانع از رای دادن ایرانیان شوند . شاید یکی از ماندگارترین قاب‌های برهم خوردن این بازی نیز فیلمی کوتاه از رای دادن و صحبت کردن یک زن ایرانی در آلمان بود که از رای دادن خود به پزشکیان دفاع می‌کرد. در ویدئوی کوتاه منتشر شده بعد از دور نخست انتخابات یک زن دوربین به دست در حال دعوای شدید لفظی و حتی درگیری فیزیکی با زوجی مسن است. زن رای‌دهنده اینگونه از رای دادن خود علی‌رغم حمله افراد برانداز دفاع می‌کند: «می‌دانم با چه سختی اینجا آمدیم. نمی‌خواهم مملکتم مانند سوریه و لبنان نابود شود. من از شخصی خوشم آمد و اینجا آزادم که به او رای دهم».

تندروهای داخلی؛ تخریب پزشکیان، کاهش مشارکت و پیروزی حداقلی
در سال‌های اخیر ویدئوی کوتاهی به عنوان بخشی از گفت‌وگوی حمید رسایی از چهره‌های اصولگرا منتشر شد که با طرح این ایده که « کاهش مشارکت و یا برگزاری انتخاباتی با مشارکت پایین» به نفع جریان اصولگرا است با بازتاب زیادی مواجه شد. رسایی بعدها این اظهارات را تقطیع شده خواند و گفت که نیت صحبت او توجیه یا تطهیر نرخ پایین مشارکت نبوده است اما واقعیت امر این است که با مرور انتخابات در ادوار گذشته به خوبی این مساله روشن است که در انتخابات‌هایی که به هر دلیل نرخ مشارکت پایین باشد برنده و منتخب بیرون آمده از صندوق‌های رای نه چندان پر گزینه اصولگرایان است.

بالاترین نرخ مشارکت انتخابات ریاست‌جمهوری متعلق به سال 1388 با 85 درصد بوده است، رقابت پرشوری میان دو کاندیدا با دو دیدگاه متمایز که دو مسیر کاملا متفاوت را برای کشور ترسیم می‌کرد، چنانچه در عمل نیز این تفاوت خود را نشان داد. عملکرد دولت دهم منجر به اعمال تحریم علیه کشور شده و ایران از سال 90 وارد مرحله جدیدی شد که با همه تلاش‌ها از مصائب آن رهایی نیافته است. با وجود سرخوردگی از انتخابات 88، مردم باز به صحنه آمدند و نرخ مشارکت 73 درصد شد. همین رقم در سال 96 تکرار شد.

از سال 1400 اما معادله کاملا تغییر کرد. تسلط رویکرد خالص‌سازی در روند بررسی صلاحیت کاندیداها و همچنین سرخوردگی و ناامیدی از اثرگذاری نهاد دولت- که بخشی از آن به نقدهای غیرقابل انکار به دولت روحانی باز می‌گشت- باعث شد که نرخ مشارکت از 73 درصد سال 1396 به 48 درصد کاهش یابد.

این کاهش 25 درصدی معلول فقدان رقابت و ناامیدی مردم بود. تجربیاتی که در انتخابات مجلس یازدهم و دوازدهم نیز ملموس بود. با این وجود با تایید صلاحیت مسعود پزشکیان تا اندازه‌ای شرایط و ترکیب کاندیداها متمایز از دوره قبل شد و از جانب گروه‌های تندرو داخلی این خطر احساس شد که او می‌تواند کاتالیزور افزایش مشارکت باشد. افزایشی که در نهایت به نفع پزشکیان و رای‌دهندگان به او می‌شد نه به نفع جریان رقیب.

همین شد که این گروه‌های تندرو در داخل کشور سعی کردند راهبرد کاهش مشارکت در انتخابات را در پیش بگیرند . آنچه در روزهای اخیر از جانب چهره‌های مختلف نزدیک به این جریان بیان شده است به خوبی گویای این امر است که با بیان برخی از حرف‌ها سعی دارند تا با القای ناامیدی مردم را از مشارکت در انتخابات ناامید کنند. راهبرد اصلی این گروه‌ها هم البته همانند اپوزیسیون خارج از کشور تخریب و حمله به مسعود پزشکیان بود. پزشکیان به صفت ذاتی خود در بسیاری از موارد در مناظرات گفت که برنامه خاصی در برخی حوزه‌ها ندارد و به‌طور حتم برنامه کارشناسان و خبرگان این حوزه را اجرا و پیاده می‌کند. این اعتراض صریح و صداقت در گفتار باعث شد تا این گروه‌ها در فضای مجازی موجی بر این اساس راه بیندازند که پزشکیان فاقد برنامه است.

علاوه بر این برخی از چهره‌های منتسب به این گروه‌ها سعی کردند با بیان موضوعاتی از قبیل اینکه اگر پزشکیان رییس‌جمهور شود به مرور دیگر اثری از حجاب در جامعه نمی‌ماند. این دست از اظهارات عموما برای ترساندن طبقه مذهبی از رای دادن به پزشکیان بیان می‌شد. بخش دیگری از این جریان نیز سعی می‌کردند تا از پزشکیان و کارنامه او در ابتدای انقلاب چهره‌ای تندرو بسازند و مرددین رای دادن را مجاب به عدم مشارکت در انتخابات کنند . آنها سعی می‌کردند با افراطی‌گری تحریم‌کنندگان انتخابات را از پزشکیان، شعارها و برنامه‌هایش ناامید کرده و این گروه را در اردوگاه تحریم حفظ کنند.

نظرسنجی‌ها و احساس خطر تخریب‌کنندگان پزشکیان در داخل و خارج از کشور
پیش‌بینی‌ها از مشارکت و میزان آرای کاندیداها در دور دوم انتخابات در هفته گذشته عموما از برتری مسعود پزشکیان خبر می‌داد. ایسپا میزان مشارکت مردم در دور دوم انتخابات را 45 درصد پیش‌بینی کرده است. پیش‌بینی‌های این موسسه مسعود پزشکیان را برنده دور دوم انتخابات غیرمنتظره سال 1403 می‌داند و آرای او را 49.5 درصد برآورد می‌کند. بر این اساس آرای سعید جلیلی با 5.6 واحد درصد اختلاف 43.9 درصد خواهد بود.

برآوردهای نظرسنجی دیتاک هم پزشکیان را پیشتاز می‌داند. این موسسه آرای این کاندیدای اصلاح‌طلب را 51.1 درصد تخمین زده و معتقد است، جلیلی با 4.5 درصد اختلاف آرا، 46.6 درصد رای را به خود اختصاص خواهد داد. دیتاک همچنین میزان مشارکت را 44.7 درصد دانسته است.

پیش‌بینی بیشترین مشارکت متعلق به نظرسنجی پرسش با تخمین 48‌درصد حضور مردم در انتخابات بود. این نظرسنجی نیز پزشکیان را با 53 درصد، رییس‌جمهور آینده ایران می‌داند و معتقد است که آرای سعید جلیلی از 41 درصد فراتر نخواهد رفت.

نظر سنجی شناخت برای تخمین میزان مشارکت مردم، برآوردی مشابه نظرسنجی ایسپا دارد. بر اساس تحقیقات این گروه پزشکیان 51 درصد رای خواهد داشت و جلیلی با دو درصد اختلاف از دور این رقابت کنار می‌رود.موسسه آرا میزان مشارکت مردم در دور دوم انتخابات را 43 درصد ارزیابی‌ کرده است. بر این اساس باز هم پزشکیان پیشتاز این رقابت است و 52.4 درصد آرا به خود اختصاص خواهد داد.

نظرسنجی استاسیس نیز به پیشتازی مسعود پزشکیان معتقد است. این نظرسنجی میزان مشارکت را 44 درصد دانسته است.

مرکز پژوهش‌های مجلس با برآورد 42.7 درصدی میزان مشارکت اختلاف آرای بین دو کاندیدا را بیشتر از دیگر موسسات تخمین زده است. این نهاد 9.5 درصد آرای پزشکیان را بیشتر دانسته است.

نظرسنجی منتشر شده در کانال تلگرام س.قدس تنها پیش‌بینی از انتخابات است که آرای سعید جلیلی را بیشتر از مسعود پزشکیان برآورد کرده است.

از طرف دیگر نباید از نظر دور داشت که نتایج دور قبل انتخابات ریاست‌جمهوری حاکی از اختلاف نظرسنجی‌ها با واقعیتی بود که در میزان مشارکت و آرای کاندیدها رخ داد. برای مثال در برآوردهای پیشین پنج منبع معتبر نظرسنجی انتخابات، یعنی مرکز پژوهش‌های مجلس، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران یا ایسپا، مرکز تحقیقات اجتماعی و داده‌کاوی شناخت، موسسه پرسش و مرکز متای دانشگاه امام‌صادق به ویژه در مورد پیش‌بینی درصد مشارکت خطای بالایی داشته‌اند. این تفاوت بین نظرسنجی‌ها با واقعیت رخ داده مشارکت در انتخابات را می‌توان در «محاسبه نشدن افرادی» دانست که حاضر به همکاری با پرسشگران نظرسنجی‌ها نشده‌اند اما بر اساس تصمیمات دقیقه نودی در انتخابات حاضر شدند.

علاوه بر این دست برتر مسعود پزشکیان در نظرسنجی‌ها بیش از پیش باعث احساس خطر هر دو جریان خواهان آمار مشارکت شد و سعی کردند از طرق مختلف به خصوص حمله و تخریب پزشکیان، نرخ مشارکت را پایین بیاورند و هر کدام از ظن خود به هدف مورد نظر دست یابند.

تلاش‌های بی‌ثمر برای کاهش مشارکت در دور دوم انتخابات
در مرحله اول انتخابات ریاست‌جمهوری، حدود ۶۰ درصد واجدان شرایط، حاضر به شرکت در انتخابات نشدند . اعضای ستاد و هواداران مسعود پزشکیان، طی یک هفته گذشته برای پیروزی نامزد مورد نظر خود، بیش از همه روی شکسته شدن قهر بخشی از این افراد با صندوق رأی حساب باز کردند.

تبلیغات یک هفته گذشته اصلاح‌طلبان بر این مساله متمرکز بود که یخ بسیاری از تحریم‌کنندگان انتخابات را بشکند که بر اساس آمارهای اعلام شده توسط وزارت کشور تا ساعات پایانی رای‌گیری در روز گذشته به نظر می‌رسد این مهم تا حدی محقق شده و حتی اگر درصد افزایش مشارکت هم چندان موفق نباشد، آمار مشترکت افت هم نداشته است.

محسن اسلامی سخنگوی ستاد انتخابات کشور عصر روز گذشته از افزایش مشارکت و استقبال پررنگ‌تر مردم از انتخابات در مرحله دوم به نسبت مدت مشابه رای‌گیری (تا حدود ساعت ۱۵) در مرحله اول خبر داد .

شبکه المیادین که ویژه‌برنامه‌های روزانه از انتخابات ایران را امروز نیز ادامه داد، به نقل از گزارشگر خود در سطح شهر تهران گزارش کرد که «درصد مشارکت به شکل قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته و درصد مشارکت تا این لحظه (ساعتی پس از ظهر به وقت محلی در مقایسه با مدت زمان مشابه) از مشارکت در دور نخست بیشتر شده است».

خبرنگار المیادین همچنین گزارش کرد تا ساعتی قبل ۱۲ میلیون ایرانی رأی خود را به صندوق انداخته و مشارکت قابل توجه نشان‌دهنده این است که در مقایسه با مدت مشابه جمعه قبل، مشارکت افزایش ۲.۵ میلیون نفری داشته است.خبرنگاران این رسانه لبنانی، انتخابات و روند اخذ رأی را علاوه بر تهران، از شهرهای بزرگی مثل مشهد، شیراز، اهواز، اصفهان، بندرعباس و اردبیل هر چند ساعت به شکل زنده گزارش می‌کنند.

المیادین همچنین گزارش داد که در دور نخست خیلی از احزاب دعوت به مشارکت کردند و فضای فعال انتخاباتی شکل گرفت، گفت: انتظار این بود که میزان مشارکت به ۵۰ درصد برسد اما ظاهرا پیش‌بینی‌ها دچار خطا بود و میزان مشارکت کمتر از آن شد اما در دور دوم، امروز احتمال این هست که درصد مشارکت بیشتر از درصد مشارکت دور نخست شود و اگر این اتفاق بیفتد، برای اولین‌بار است که چنین اتفاقی رخ می‌دهد.

چرا تندروهای داخلی و براندازان خارجی در پروژه کاهش مشارکت شکست خوردند؟
به نظر می‌رسد رشد آمار مشارکت بر اساس دو موضوع محقق شده است. مساله اول تصویر مبهم و هشدار‌دهنده‌ای بود که از ادامه وضعیت فعلی وجود داشت. با توجه به اینکه سعید جلیلی به صورت علنی خود را نماینده و کاندیدای دولت فعلی بیان می‌کرد، این پیام به صورت روشن به جامعه ارسال می‌شد. علاوه بر اینکه کاندیدای مقابل پزشکیان از اساس ادبیات و کلیدواژه‌های مشخص و البته کارنامه مشخص‌تری در حوزه سیاست خارجی داشت.

توییت علی مطهری، نایب‌رییس مجلس دهم درباره خطرات عدم مشارکت چند نکته مهم را در این رابطه در دل خود داشت. او روز 12 تیرماه نوشته بود که « رأی ندادن در دور دوم یعنی افزایش تحریم‌ها و ادامه تحمیل سختی‌های غیر ضروری بر مردم، شکل‌گیری دیکتاتوری اقلیت، انزوای بیشتر ایران در دنیا، پرداخت زیان‌های دور زدن تحریم‌ها از جیب مردم، بلوکه ماندن پول‌های ایران در بانک‌های خارجی و بازماندن از توسعه، پس همه با هم به ‎پزشکیان رأی دهیم»

این دست از تحلیل‌ها یکی از راهبردهایی بود که مردم را به تامل درباره عواقب قهر با صندوق رای سوق داد. در این حالت باید اذعان کرد که بخشی از رشد مشارکت که منجر به شکست پروژه کاهش مشارکت شد هراس از قدرت گرفتن کاندیدایی به نمایندگی از جریان اقلیت بود. نباید فراموش کرد که انگیزه رأی سلبی همواره بیش از ایجابی بوده است. در تبلیغات هم می‌بینیم که گفته می‌شود به فلانی رأی ندهید تا آن اتفاق نیفتد. عنصر «ترس» در مرحله اول به‌شدت مرحله دوم غالب نبود. جنس ترس در حامیان هر یک از دو کاندیدا البته متفاوت است.

مساله دوم خود پزشکیان بود؛ با سابقه‌ای روشن و به دور از حواشی سیاسی و اقتصادی و اخلاقی. او توانست در مناظرات تصویری یونیک و منحصر به فرد و غیرتکراری را از خود ارایه بدهد و حتی بخشی از مخاطبانی که او را نمی‌شناختند نیز جلوه‌ای از حریت را در گفتار و رفتارش دیدند . پزشکیان با سبک صحبت، زندگی و رفتار منحصر به فردش توانست مخاطبینی را از میان آراء خاموش به سمت خود جلب کند. او با این خصوصیات توانست ترکش‌های داخلی و خارجی که به سمتش ارسال شد را تا حدود زیادی دفع کند. فارغ از اینکه نتیجه این انتخابات چه باید باشد، تردیدی نیست که عمر سیاسی پزشکیان وارد مرحله جدیدی شد.