واشنگتن زمین بازی تهران را خالی می‌کند؟

اکو ايران

بروزرسانی 1403/05/01 - 12:5

اکو ایران/متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

تلاش‌های عراق برای میانجی‌گری برای توافق آشتی بین سوریه و ترکیه می‌تواند جمهوری اسلامی ایران را به هدف بلندمدت خود یعنی بیرون راندن نیروهای آمریکایی از شمال شرق سوریه نزدیک‌تر کند. با این حال، با توجه به مشتعل بودن خاورمیانه از جنگ غزه، مقامات ارشد آمریکایی چندان این موضوع را در اولویت قرار نداده‌اند.

بی‌تفاوتی واشنگتن
به نوشته میدل‌ایست آی، به گفته دو مقام سابق آمریکایی و یک مقام کنونی عرب، مقامات آمریکایی در دیدار با فؤاد حسین، وزیر خارجه عراق در واشنگتن در اوایل ماه جاری میلادی، به این موضوع پرداختند. این مقام عرب گفت: «عراق قبل از شروع این روند به ایالات متحده گفت که در حال کار بر روی یک توافق آشتی است. ایالات متحده در این مورد بی‌تفاوت بوده است».

در حالی که واشنگتن همچنان رسماً مخالف عادی‌سازی روابط شرکای خود با دمشق است، اما از اجرای فعال این سیاست صرف نظر کرده است. در ماه می، بشار اسد، رئیس جمهور سوریه در بحرین بود تا در دومین اجلاس اتحادیه عرب از زمان اولین حضور مجدد خود در اجلاس سران در عربستان سعودی در سال 2023 شرکت کند. هفته گذشته نیز سوریه و عربستان سعودی پروازهای مستقیم خود را از سر گرفتند و ارتباطات دمشق را در خلیج فارس فراتر از امارات گسترش دادند.

پیامدهای یک آشتی تاثیرگذار؛ مهره‌ای در صفحه شطرنج ژئوپلیتیک منطقه
تحلیلگران می‌گویند که در صورت موفقیت، تلاش بغداد برای دستیابی به توافق آشتی بین ترکیه و سوریه به دلیل ماموریت نظامی آمریکا در شمال شرق سوریه، می‌تواند برای ایالات متحده تأثیرگذارتر باشد.

رابرت فورد، سفیر سابق آمریکا در سوریه، به میدل‌ایست‌آی گفت: «پیامدهای درازمدت روشن است. اسد آنقدر ضعیف است که نمی‌تواند در برابر آمریکایی‌ها کار زیادی انجام دهد، اما تصور اینکه سوریه و ترکیه با همکاری یکدیگر می‌توانند نیروهای سوریه دموکراتیک (SDF) را تحت فشار قرار دهند، آسان است».

نیروهای آمریکایی در سال 2015 به عنوان بخشی از عملیات برای شکست گروه دولت اسلامی (داعش) وارد شمال شرق سوریه شدند. نیروهای SDF به رهبری کردها شریک اصلی آنها بود. گروه داعش که خود را «خلافت اسلامی» می‌نامد در سال 2019 شکست خورد، اما تقریباً 900 سرباز آمریکایی در این منطقه باقی مانده‌اند..

ماموریت رسمی آن‌ها انجام حملات علیه هسته‌های خفته داعش است، اما آنها به یک مهره در صفحه شطرنج ژئوپلیتیک منطقه تبدیل شده‌اند. به طور خصوصی، برخی از مقامات آمریکایی حضور آمریکا را به منزله منع دسترسی اسد و حامیان ایرانی او به این قلمرو می‌دانند.

جنگ داخلی یک دهه‌ای سوریه با کنترل حدود دو سوم سوریه توسط اسد به پایان رسید. منطقه نیمه خودمختار شمال شرق سوریه که کردها از آن به عنوان روژاوا یاد می‌کنند، تقریباً یک سوم دیگر را تشکیل می‌دهد. بیرون راندن آمریکا از شمال شرق هدف بلندمدت اسد، روسیه و جمهوری اسلامی ایران است.

بار سنگین
با این حال، تحلیلگران و مقامات سابق می‌گویند، تعداد بیشتری از مقامات آمریکایی ماموریت نظامی ایالات متحده را به عنوان یک بار سنگین می‌بینند. داگلاس سیلیمن، سفیر سابق آمریکا در عراق از سال 2016 تا 2019، گفت: «اگر مهم‌ترین نگرانی شما کنترل «محور مقاومت» جمهوری اسلامی ایران است، دوست ندارید که مذاکرات بین ترک‌ها و اسد پیش برود. اما این مسئله مثل یک مسابقه فوتبال دیده نمی‌شود، که یک طرف در آن می‌برد و یک طرف می‌بازد».

مناظره در واشنگتن بین طرفداران باقی ماندن و عقب‌نشینی از زمان خروج ناگهانی دولت ترامپ در سال 2019 آغاز شد.

مهم‌‌ترین نگرانی ایالات متحده، اردوگاه‌های پناهجویان الروج و الهول است که توسط نیروهای SDF محافظت می‌شود و خانه 45000 نفر - از جمله خانواده‌های شبه نظامیان داعش- است. سیلیمن گفت: «به نفع عراق نیست که امنیت در آن اردوگاه‌ها از بین برود، اگر بغداد بتواند با میانجیگری خود به راه‌حلی دست یابد، این می‌تواند به نفع آمریکا باشد.»

مشتاق معامله با اسد
ترکیه و سوریه سال‌ها درگیر گفتگوهای مداوم برای احیای روابطی هستند که پس از بهار عربی، زمانی که آنکارا از گروه‌های شورشی سنی علیه دولت اسد حمایت کرد، شکست خورد.

روسیه که نیروی هوایی آن به تغییر جریان جنگ داخلی سوریه به نفع اسد کمک کرد، در سال‌های 2022 و 2023 میزبان وزرای دفاع ترکیه و سوریه و روسای اطلاعات در مسکو بود.

اردوغان مشتاق معامله با اسد بوده است، به ویژه در شرایطی که دولت او با واکنش شدید داخلی بر سر تقریباً سه میلیون پناهجوی سوری ساکن در کشور در بحبوحه بحران اقتصادی مواجه است، اما اسد در مخالفت خود با حضور نظامی ترکیه در سوریه قاطع بود.

ترکیه در سال 2016 با هدف محروم کردن جنگجویان کرد از یک پایگاه در مرز خود به سوریه حمله کرد. در سال‌های بعد، حملات نظامی بیشتری را آغاز کرد که به ترکیه و شبه‌نظامیان نیابتی عرب آن کنترل بخش‌های وسیعی از خاک سوریه را داد.

حمایت ایالات متحده از نیروهای دموکراتیک سوریه یک نقطه اختلاف طولانی مدت با ترکیه است که نیروهای دموکراتیک سوریه را گسترش حزب غیرقانونی کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، می‌داند.

پیشرفت در مذاکرات اردوغان-اسد
میدل‌ایست‌آی اخیرا گزارش داد که بغداد توانسته با متقاعد کردن دولت اسد برای کنار گذاشتن پیش شرط خروج ترکیه قبل از انجام مذاکرات، به پیشرفتی در مذاکرات دست یابد.

تحلیلگران هشدار می‌دهند که شکاف‌های جدی بین ترکیه و سوریه باقی مانده است، اما این پیشرفت تنها بر ترس نیروهای SDF مبنی بر تسلیم شدن ایالات متحده به ترک متحدان کرد خود افزوده است.

میدل‌ایست‌ای در ماه مارس گزارش داد که سفر نادر ژنرال اریک کوریلا، فرمانده ارشد نظامی ایالات متحده در خاورمیانه به شمال شرق سوریه، کمک چندانی به افزایش اعتماد در میان مقامات کرد که شاهد حملات هوایی ترکیه به منطقه نیمه خودمختار خود بوده‌اند، نداشت.

بغداد که محل استقرار نیروهای آمریکایی و گروه‌های شبه‌نظامی است، در سال‌های اخیر مانند عمان تلاش کرده است نقش میانجی را ایفا کند.

این کشور به دلیل موقعیت خود به عنوان پلی بین اردن و مصر برای تقویت روابط اقتصادی و امنیتی مورد تحسین واشنگتن قرار گرفت. بعداً، مذاکراتی را بین عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد که مقامات دولت بایدن آن را کمک به کاهش تنش‌های منطقه‌ای دانستند. چین توافق نهایی را امضا کرد.

تک‌روی شرکا و سودای عمانی بغداد
به همان اندازه که میانجیگری بغداد فشار بیشتری را بر نیروهای دموکراتیک سوریه تحت حمایت ایالات متحده وارد می‌کند، همچنین نشان دهنده خاورمیانه پس از 7 اکتبر است، جایی که شرکای ایالات متحده به طور فزاینده‌ای به تنهایی پیش می‌روند و به عقیده آنها توافقاتی را به نفع منافع ملی خود می‌بندند که ممکن است به نفع ایران نیز باشد.

سیلیمن گفت که دولت عراق، نخست وزیر، محمد شیعه السودانی، ممکن است احساس کرده باشد که فرصتی برای میانجیگری دارد، زیرا ترکیه را مورد استقبال قرار داده است.

سیلیمن گفت که عراق پ.ک.ک را غیرقانونی اعلام کرد و از حملات آنکارا به اهداف کرد در شمال عراق چشم‌پوشی کرد.

هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه نیز روابط خوبی با همتای عراقی خود، فواد حسین، وابسته به حزب دمکرات کردستان (KDP)، یک حزب کرد نزدیک به ترکیه دارد. بغداد همچنین می‌خواهد از حمله احتمالی ترکیه به شمال شرق سوریه جلوگیری کند.

عباس کاظم، رئیس ابتکار عراق در شورای آتلانتیک، گفت که عراق نقش میانجی خود را پذیرفته و مایل است مواضعی را که در تضاد با ایالات متحده است، اتخاذ کند. دو کشور قرار است در این ماه درباره آینده حدود 2500 سرباز آمریکایی در عراق گفتگو کنند.

او گفت: «عراق به خاطر منافع خود درگیر است، او نمی‌خواهد آوارگان کرد از حمله ترکیه فرار کنند. عراق برای گرد هم آوردن بشار اسد و اردوغان بدون توجه به آنچه آمریکا می‌گوید تلاش خواهد کرد.»

برنده بازی
اما فورد، سفیر سابق ایالات متحده در سوریه که منتقد صریح حضور نیروهای آمریکایی در سوریه است، گفت که جدا کردن میانجیگری عراق از هدف کلی تهران برای بیرون راندن ایالات متحده از سوریه غیرممکن است.

یکی از رهبران عراقی که در مورد عادی سازی روابط با ترکیه با اسد بحث می‌کند، فالح الفیاض، رئیس نیروهای حشد شعبی، بوده است.

فورد گفت: «هر چیزی که در بغداد اتفاق می‌افتد تحت کنترل جمهوری اسلامی ایران نیست. اما ایران نشان داد که در زمانی که ایالات متحده بر غزه متمرکز است، دوستانش می‌توانند مانند مورچه‌ کار کنند تا به دستاوردهای فزاینده‌ای دست یابند که هم به نفع خود آن‌ها و هم به نفع تهران باشد.»