برگزیده

فتنه شوم تل‌آویو

شرق

بروزرسانی 1403/05/11 - 17:13

شرق/متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

عبدالرحمن فتح‌الهی| بامداد چهارشنبه اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس، در پی ترور اسرائیل به شهادت رسید. حوالی ساعت شش صبح دیروز (دهم مرداد)، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در اطلاعیه شماره یک خود از مورد اصابت قرارگرفتن محل اقامت اسماعیل هنیه، در یکی از اقامتگاه‌های جانبازان در شمال تهران با پرتابه‌ای از هوا و به شهادت رسیدن او به همراه یک نفر از محافظانش خبر داد. هنوز جزئیات این ترور مشخص نیست و همه چیز در حد حدس و گمان رسانه‌ای است. کما‌اینکه خبرگزاری میزان اظهار کرد که یک منبع ایرانی به المیادین گفته است «شهادت اسماعیل هنیه در تهران با شلیک موشک از کشوری به کشور دیگر بوده و از داخل ایران انجام نشده است». فعلا صحت این ادعا و دیگر ادعاهای مطرح‌شده نظیر حمله پهپادی هم محل بحث است.

در این میان، اگرچه مقامات تل‌آویو و شخص بنیامین نتانیاهو به شکل صریح از پذیرفتن مسئولیت این ترور شانه خالی کرده‌اند، اما تقریبا برای همه روشن و واضح است که کسی جز اسرائیل نمی‌تواند مسئول این اقدام تروریستی باشد. درخصوص چرایی سکوت تل‌آویو، برخی این باور را دارند که اسرائیل با شانه خالی‌کردن از مسئولیت ترور هنیه، سعی در مشروعیت‌بخشی به هرگونه واکنش بعدی خود را دارد که پس از اقدام تهران صورت خواهد گرفت. همچنان که مشابه همین عملکرد در رابطه با پاسخ مستقیم ایران به اسرائیل بعد از حمله تل‌آویو به کنسولگری ایران در دمشق صورت گرفت.

همچنین تل‌آویو می‌خواهد منطق واکنش ایران در «منطقه خاکستری» باقی بماند که یقینا نحوه ترور هنیه و مکان و زمان رئیس دفتر سیاسی حماس مبین آن است که احتمالا تحولات از منطقه خاکستری عبور خواهد کرد؛ به این دلیل که ترور هنیه با حملات موشکی یا پهپادی اسرائیل در حریم ایران صورت گرفته که از مصادیق «تجاوز» بر اساس منشور سازمان ملل شناخته می‌شود و حق دفاع مشروع بر اساس ماده ۵۱ برای پاسخ متصور است. بر اساس این ماده منشور ملل متحد، «در صورتی که یک عضو ملل متحد مورد تجاوز مسلحانه واقع شود، هیچ‌یک از مقررات این منشور به حق طبیعی دفاع مشروع انفرادی یا اجتماعی تا موقعی که شورای امنیت اقدام لازم برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی به عمل آورد، لطمه وارد نخواهد آورد».

از زاویه دیگر باید در نظر داشت که ترور هنیه با در نظر گرفتن زمان و مکان آن پس از تحلیف مسعود پزشکیان و آن هم در تهران مؤیدی بر این واقعیت است که تل‌آویو از یک سو به دنبال تحت‌الشعاع قراردادن ریاست‌جمهوری جدید ایران و امید به فضای تازه سیاسی در کشور است و در سوی دیگر قطعا شخصی مانند نتانیاهو با ترور اسماعیل هنیه در تهران به دنبال آن است که جمهوری اسلامی ایران در یک واکنش احساسی و عبور از منطقه خاکستری، جنگ گسترده‌ای را با اسرائیل کلید بزند تا در نهایت با ورود ایالات متحده، عملا خاورمیانه وارد یک رویارویی بی‌سابقه شود. در همین رابطه محمدرضا عارف در بخشی از پیام تسلیت دیروز (چهارشنبه) خود پس از ترور هنیه به این نکته مهم اشاره کرد که «این اقدام مذبوحانه مبتنی بر اهدافی شوم از‌جمله بحران‌آفرینی جدید در سطح منطقه و به چالش کشیدن مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران در این مقطع زمانی به‌ویژه در آغاز به کار دولت وفاق ملی بوده است». مشابه چنین تحلیلی هم توسط حسن روحانی مطرح شده که در پیام تسلیت خود به مناسبت شهادت اسماعیل هنیه اذعان دارد «ترور میهمان عزیز ما در مراسم تحلیف منتخب ملت ایران، شهید سرافراز و مجاهد نستوه اسماعیل هنیه در این مقطع، هم‌زمان امنیت و ثبات ایران در آستانه تشکیل دولت جدید و فلسطین و منطقه را هدف گرفته است. از این جهت واکنش به آن هوشیاری زیادی می‌طلبد. آنچه حائز اهمیت است آنکه ترورها و رفتارهایی از این دست از سوی رژیم غاصب و اشغالگر صهیونیست در مقاطعی روی می‌دهد که فرصت‌ها و موفقیت‌هایی پیش‌روی ملت ایران قرار می‌گیرد و رژیم غاصب دقیقا در چنین مقاطعی چالش‌هایی را پیش‌روی ایران به وجود می‌آورد تا مانع فرصت‌ها و گشایش‌هایی شود که می‌تواند مسیر پیشرفت ایران و تعاملات سازنده را برای کشورمان فراهم کند». راه مقابله با این توطئه دشمن صهیونیستی، حفظ انسجام ملی، همراهی و همکاری با نهادهای مسئول امنیتی، اطلاعاتی، نظامی و انتظامی کشور و تقویت راهبردهای آنها، پرهیز از شعارهای ناصواب و باور به درایت و جامع‌نگری ارکان نظام در هر نوع پاسخ و واکنش است. علاوه بر آنکه این اقدام جنایتکارانه، اراده مقاومت و ایستادگی در برابر تروریسم دولتی اسرائیل را بیشتر خواهد کرد.

ولی نصر، استاد دانشگاه جان هاپکینز و تحلیلگر برجسته مسائل منطقه‌ای هم در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «دو ترور، یکی در بیروت و دیگری در تهران، شانس آتش‌بس در غزه را از بین می‌برد و در عوض خاورمیانه را به یک جنگ فاجعه‌بار منطقه‌ای نزدیک‌تر می‌کند... همه در خلأ [حاصل از] دولت اردک لنگ [اشاره به دوران پایانی دولت مستقر] در ایالات متحده». تریتا پارسی، معاون اجرائی مؤسسه کوئینسی برای حکمرانی مسئولانه نیز همسو با همین تحلیل، ذیل یادداشتی در شبکه اجتماعی ایکس، مدعی شد که ترور اسماعیل هنیه، چهار مزیت برای نتانیاهو خواهد داشت. او در این یادداشت نوشته است: هنوز [به‌طور رسمی] تأیید نشده که آیا اسرائیل هنیه را ترور کرده، اما اگر چنین باشد، این ترور چندین مزیت را برای نتانیاهو به ارمغان می‌آورد که فراتر از هدف آشکار برای ترور هنیه در پاسخ به عملیات هفتم اکتبر بود. این چهار مزیت شامل «ازبین‌رفتن مذاکرات آتش‌بس بین حماس و اسرائیل»، «امکان ازبین‌رفتن دیپلماسی جدید ایران و آمریکا در دولت پزشکیان»، «احتمال آغاز جنگ مطلوب نتانیاهو با ایران در منطقه» و «به گوشه رینگ رفتن کامالا هریس در رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا» است.

جدا‌ از آنچه گفته شد، این ترور انتقاداتی را هم متوجه عملکرد دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی کشور‌ آن هم در شرایطی کرده که به واسطه تحلیف رئیس‌جمهور، این نهادهای اطلاعاتی و امنیتی طبیعتا به دلیل میزبانی ایران از مقامات و مدعوین خارجی در حالت آماده‌باش کامل قرار داشته‌اند. با این وجود اکنون موضوع کلیدی‌تر ناظر بر شدت، وسعت و چگونگی واکنش تهران به این ترور خواهد بود و آسیب‌شناسی کارنامه نهادهای امنیتی و دستگاه‌های اطلاعاتی کشور، پرونده‌ای است که باید بعد از عبور از این مقطع حساس از سوی کارشناسان و صاحب‌نظران مربوطه مورد واکاوی قرار گیرد.