برگزیده

روزی که دولت کامل شد

فرهيختگان

بروزرسانی 1403/06/01 - 19:30

فرهیختگان/متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

علی ملکی| بالاخره آخرین جلسه بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی پزشکیان برگزار شد و همه متصدیان وزارتخانه‌ها توانستند در ترکیب دولت چهاردهم تثبیت شوند. از زمان انتشار غیر‌رسمی اسامی این کابینه واکنش‌‌‌های منفی زیادی به آن وارد شد و به محض اعلام رسمی نام دولتمردان جدید، انتقادات به آن شدت گرفت. پزشکیان سعی کرده همراهان خود در تیم دولت را با پیروی از وعده خود مبنی بر «وفاق ملی» از طیف‌های سیاسی متفاوت انتخاب کند و همین موضوع چالش‌هایی برای او ایجاد کرد تا جایی که کمتر کسی تصورش را می‌کرد که همه اعضای این کابینه رای اعتماد بگیرند. با این وجود این اتفاق رخ داد و ‌طبق بند «ه» ماده ۱۱۷ آئین‌نامه هر 19 وزیر پیشنهادی پزشکیان توانستند رای اکثریت مطلق نمایندگان یعنی نصف به‌علاوه یک را به دست آورند. با این وجود این اولین بار نبود که تمام وزرایی که توسط رئیس‌ دولت معرفی می‌شوند، رای اعتماد بگیرند. در گزارش امروز با استناد به داده‌های تاریخی، وضعیت آرای مجالس شورای اسلامی به وزرای پیشنهادی روسای جمهور را از زمان تشکیل مجلس بازخوانی کردیم که در ادامه می‌خوانید.

آیت‌الله خامنه‌ای و تشکیل اولین کابینه معتمد
پس از ترور محمدعلی رجایی و محمد جواد باهنر، رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر وقت، انتخابات ریاست‌جمهوری در ۸ شهریور ۱۳۶۰ برگزار و آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد. دو ماه بعد در تاریخ ۷ آبان، رای‌گیری برای تایید میرحسین موسوی به سمت نخست‌وزیری برگزار شد و موسوی موفق به اخذ رای اعتماد از نمایندگان مجلس شد. چهارروز بعد در تاریخ ۱۱ آبان ۱۳۶۰ وزرای پیشنهادی به مجلس معرفی‌شدند و همه آنها توانستند از مجلس دوره‌‌ اول شورای اسلامی رای اعتماد بگیرند. بدین ترتیب آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای اولین رئیس‌جمهور بود که تمام وزرایش از مجلس رای اعتماد گرفتند.

هاشمی رفسنجانی؛ دومین رئیس‌جمهوری که ترکیب وزرایش عوض نشد
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی دومین رئیس‌جمهوری بود که توانست تمام وزرای پیشنهادی خود را مستقیما وارد وزارتخانه‌هایشان کند. دولت پنجم به ریاست علی اکبر هاشمی رفسنجانی، همزمان بود با سومین دوره مجلس شورای اسلامی. نمایندگان این مجلس به همه اعضای پیشنهادی کابینه دولت رای اعتماد دادند. سید‌محمد خاتمی وزیر پیشنهادی هاشمی‌ رفسنجانی برای تصدی‌گری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود که با 246 رای، بیشترین و عبدالحسین وهاجی وزیر پیشنهادی وزارت بازرگانی با 147 رای، کمترین رای اعتماد را از نمایندگان مجلس سوم گرفتند.
هاشمی‌رفسنجانی در دوره دوم دولت خود نتوانست نظر همه نمایندگان را برای رای‌ موافق به یکی از وزرای پیشنهادی‌اش جلب کند. بدین ترتیب مجلس چهارم شورای اسلامی به محسن نوربخش، وزیر پیشنهادی وزارت اقتصاد و دارایی رای اعتماد نداد و هاشمی در نهایت، مرتضی محمدخان را به عنوان وزیر پیشنهادی اقتصاد معرفی کرد و او توانست با 151 رای موافق به کابینه هاشمی رفسنجانی اضافه شود.

رای اعتماد هشت‌ساله به سیدمحمد خاتمی
وزرای پیشنهادی هر دو دولت سیدمحمد خاتمی هم توانستند از مجلس‌های پنجم و ششم رای اعتماد بگیرند. در تاریخ ۲۹ مرداد ۱۳۷۶ نمایندگان پنجمین مجلس شورای اسلامی به تمام اعضای کابینه پیشنهادی خاتمی رای اعتماد دادند. چهارسال بعد در روز 30 مرداد 1380، نمایندگان مجلس ششم علی‌رغم اینکه برخی از آنها در ابتدا با وزیر نفتی بیژن زنگنه مخالفت کرده بودند، در نهایت به تمامی اعضای کابینه پیشنهادی سید‌محمد خاتمی رای اعتماد دادند تا رئیس‌جمهور دولت‌های هفتم و هشتم طی هشت سال بتواند با کابینه مدنظرش در کشور حکمرانی کند.

7 وزیر دولت‌های احمدی‌‌نژاد رای اعتماد نگرفتند
مجلس شورای اسلامی پس از دو دوره رای اعتماد به تمام وزرا، این بار محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور دولت‌های نهم و دهم را با چالش روبه‌رو کرد. نمایندگان پس از بحث درباره وزرای پیشنهادی او در تاریخ ۲ شهریور ۱۳۸۴ چهار نفر از آنان را فاقد صلاحیت برای تصدی‌‌گری وزارتخانه‌ها تشخیص داده و به بقیه رای اعتماد دادند. سید‌مهدی هاشمی با ۱۳۱ رای موافق در برابر ۱۰۸ رای مخالف و ۳۸ رای ممتنع برای وزارت رفاه و تامین اجتماعی، علیرضا علی‌احمدی با ۱۰۵ رای موافق در برابر ۱۳۴ رای مخالف و ۳۸ رای ممتنع برای وزارت تعاون، علی‌اکبر اشعری با ۷۳ رای موافق در برابر ۷۵ رای مخالف و ۳۱ رای ممتنع برای وزارت آموزش‌و‌پرورش و علی سعیدلو با ۱۰۱ رای موافق در برابر ۱۲۳ رای مخالف و ۳۸ رای ممتنع برای وزارت نفت، موفق به کسب رای اعتماد از مجلس نشدند.
بررسی رای اعتماد وزیران پیشنهادی کابینه دوم محمود احمدی‌نژاد، از روز یکشنبه ۸ شهریور ۱۳۸۸ در مجلس آغاز شد و در نهایت مجلس به سه نفر از وزرای پیشنهادی او رای منفی داد؛ محمد علی‌آبادی با 137 رای موافق، 32 رای ممتنع و 117 رای مخالف، سوسن کشاورز با 49 رای موافق، 28 رای ممتنع و 209 رای مخالف و فاطمه آجرلو با 76 رای موافق، 181 رای ممتنع و 29 رای مخالف نتوانستند در ترکیب کابینه دولت احمدی‌نژاد قرار بگیرند. نکته جالب توجه دولت این بود که این دولت رکورددار دریافت بیشترین تذکر از جانب نمایندگان مجلس شورای اسلامی در طول تاریخ جمهوری اسلامی ایران شد.

چالش روحانی با 3 وزارتخانه
حسن روحانی، رئیس‌جمهور دولت‌های یازدهم و دوازدهم هم در دوره هشت‌ساله ریاست جمهوری خود نتوانست همه وزرای پیشنهادی‌اش را وارد پاستور کند. محمدعلی نجفی برای وزارت آموزش‌و‌پرورش با 142 رای موافق، 133 رای مخالف و 9 رای ممتنع، جعفر میلی‌منفرد برای وزارت علوم با 105 رای موافق 162 رای مخالف و 19 رای ممتنع و مسعود سلطانی‌فر برای وزارت ورزش و جوانان با 117 رای موافق، 148 رای مخالف و 18 رای ممتنع نتوانستند در کابینه دولت یازدهم قرار بگیرند.

صلاحیت وزرای پیشنهادی روحانی برای دور دوم دولت خود روز سه‌شنبه ۲۴ مرداد ۱۳۹۶ در صحن علنی مجلس آغاز شد و در نهایت تمامی وزرا به جز حبیب‌الله بیطرف، وزیر پیشنهادی نیرو رای اعتماد گرفتند. نمایندگان مجلس با 133 رای موافق، 132 رای مخالف و 17 رای ممتنع اجازه ندادند کابینه روحانی بدون ایجاد تغییر در کابینه، آغاز به کار کند.

رای اعتماد بالا به وزرای رئیسی به‌جز یک نفر
اعضای پیشنهادی کابینه دولت سیزدهم روز‌ بیستم مرداد سال 1400 توسط سیدابراهیم رئیسی به مجلس معرفی شد. همه وزرای پیشنهادی رئیسی به‌جز وزیر پیشنهادی آموزش‌و‌پرورش با رای بالایی توانستند رای اعتمادشان را از مجلس بگیرند. حسین باغگلی به عنوان وزیر پیشنهادی آموزش‌و‌پرورش به مجلس معرفی شده بود که با ۷۶ رای موافق، ۱۹۳ رای مخالف و ۱۸ رای ممتنع، رای اعتماد نگرفت و از کرسی وزارت بازماند. پس از وی مسعود فیاضی به عنوان وزیر آموزش‌و‌پرورش به مجلس معرفی شد که فیاضی هم در تاریخ ۲۵ آبان ۱۴۰۰ موفق به جلب رای اعتماد نمایندگان نشد. برهمین اساس در دولت سیزدهم بیشترین آرای نمایندگان به امین‌حسین رحیمی، وزیر دادگستری با ۲۷۷ رای موافق رسید و امیر‌محمدرضا آشتیانی با کسب ۲۷۴ رای موافق برای تصدی وزارت دفاع در رتبه دوم قرار گرفت.
از سوی دیگر سیدحمید سجادی با کمترین رای نمایندگان مجلس یازدهم یعنی ۱۶۵ رای موافق توانست راهی وزارت ورزش و جوانان شود.

اعتماد کامل مجلس به تیم پزشکیان
روز گذشته نام کابینه مسعود پزشکیان در لیست چهار‌عضو معتمدترین کابینه‌ها ثبت شد. پس از آیت‌الله خامنه‌ای، هاشمی‌رفسنجانی و خاتمی، مسعود پزشکیان توانست رای اعتماد محکمی از مجلس چهاردهمی‌ها برای تمام وزرایش بگیرد. علیرضا کاظمی با 268 رای برای وزارت آموزش‌و‌پرورش بیشترین رای و محمدرضا ظفرقندی با 163 رای کمترین میزان رای را از وکلای ملت گرفتند.
حرکت مستقیم کابینه پزشکیان به سمت پاستور در حالی اتفاق افتاد که شب قبل از جلسه اخذ رای اعتماد، مالک شریعتی، نماینده مجلس در شبکه اجتماعی ایکس طی پستی اعلام کرده بود که فراکسیون انقلاب اسلامی به حدود 79 درصد کابینه پزشکیان رای داده و به‌جز ۴ وزیر پیشنهادی، سایر وزرای دولت پزشکیان موفق به کسب رای اعتماد شدند. شریعتی در این پست اشاره کرد که «ظفرقندی، همتی، صالحی‌امیری و میدری» موفق به کسب رای اعتماد فراکسیون انقلاب اسلامی نشدند. کمتر از 24 ساعت از این اظهارات گذشت و با تشکیل آخرین جلسه رای اعتماد نمایندگان مجلس به وزرای پیشنهادی دولت چهاردهم، تقریبا همه آنها رای بالایی از مجلس‌‌نشینان گرفتند و به‌زودی کار خود را آغاز خواهند کرد. اما گفته‌های شریعتی درست شب قبل از جلسه رای اعتماد محل بحث مهمی است. اینکه از فراکسیونی سخن گفته شود که اعضای بالایی دارد و قاطعانه حرف از رای اعتماد ندادن به چهار وزیر پیشنهادی شود اما در عین حال هر چهار وزیر مذکور رای اعتماد پررنگی از نمایندگان بگیرند، نشان می‌دهد که این فراکسیون نتوانسته آنطور که می‌خواهد، دیگر نمایندگان و حتی اعضای داخلی خود را متقاعد کند. با توجه به تعداد قابل توجه اعضای این فراکسیون، حتی اگر خود اعضا تصمیم قاطعی بر رای دادن یا ندان به وزرای پیشنهادی می‌گرفتند، می‌توانستند منجر به تغییری جدی در روند اخذ رای اعتماد شوند. بنابراین یا رای برخی نمایندگان از شب گذشته تغییر کرده یا آرای واقعی نمایندگان مجلس با آنچه که در جلسات فراکسیون‌‌ها اعلام می‌کنند متفاوت است.