روسیه و ایران در قفقاز سرشاخ می‌شوند؟

اکو ایران/متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

 با اظهارنظر اخیر روسیه درباره کریدور زنگزور، بار دیگر مسئله این دالان پرحاشیه بر سر زبان‌ها افتاد. جمهوری آذربایجان مدتی است که می‌خواهد کریدوری بین این کشور و نخجوان از مسیر استان سیونیک ارمنستان احداث کند که در واقع از مرز بین ایران و ارمنستان عبور می‌کند. اما مسئله این است که باکو نمی‌خواهد این دالان تحت کنترل ایست‌بازرسی نیروهای ارمنی باشد و می‌خواهد امنیت آن را یا نیروهای خودش یا نیروهای روسیه تامین کنند. همین مسئله باعث مخالفت تهران و ایروان با ایجاد این کریدور شده است. اما در این مدت برخی کشورها در کنار جمهوری آذربایجان قرار گرفتند و بارها از ایجاد چنین کریدوری حمایت کردند؛ ترکیه که همیشه پشت باکو بود و این روزها مسکو نیز به صراحت نظرش را راجع به این کریدور بیان کرده و حمایتش را اعلام کرد. اما مسئله چیست و چرا این کریدور تا بدین حد برای کشورهای منطقه اهمیت دارد؟
 
محمود شوری، معاون موسسه مطالعات ایران و اوراسیا (ایراس) می‌گوید:« کریدوری که جمهوری آذربایجان از آن به عنوان کریدور زنگزور نام می‌برد، در وهله نخست در منطقه قفقاز مسئله کشورهای منطقه یعنی آذربایجان و ارمنستان است. این بحث در گام بعدی به مسئله کشورهایی مثل ایران، روسیه و یا ترکیه تبدیل می‌شود. به همین دلیل در ارتباط با این موضوع ابتدا باید به سیاست‌‌هایی که جمهوری آذربایجان دنبال می‌کند، نگاهی داشته باشیم.»

 شوری درباره موضع‌گیری اخیر مسکو در قبال زنگزور و حمایت از سیاست‌‌ ‌باکو برای افتتاح دالان موسوم به زنگزور توضیح داد:«روسیه به عنوان یک قدرت بزرگ جهانی، مجموعه‌ای از اهداف، سیاست‌ها‌ و منافع را در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای دنبال می‌کند و موضوع کریدور در منطقه قفقاز هم یک قطعه‌ از پازل کلانی است‌‌  که روس‌ها در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی دنبال می‌کنند. بنابراین اینکه ما این سیاست‌‌ها را به نوعی تعریف کنیم که انگار روسیه آن را علیه ایران دنبال می‌کند یا استراتژی‌اش در این خصوص با اهدافی در ارتباط با ایران است، طرح نادرست مسئله است .» وی افزود:« بعضا این مسئله را به گونه‌ای طرح می‌کنند که گویی روسیه سیاست‌‌هایش در منطقه قفقاز را در ارتباط با ایران تنظیم می‌کند و اینکه چگونه مثلاً جلوی نزدیک شدن ایران به غرب یا توافقی بین ایران و غرب را بگیرد یا روی مذاکرات هسته‌ای تاثیرگذار باشد. این در حالی است  که مسئله روسیه در قفقاز یک مسئله کلان‌تر است که به وضعیت روس‌ها در سطح بین‌المللی، نیاز آنها برای ارتباط با سایر مناطق جهان و خروج از انزوایی که غرب تلاش می‌کند به روسیه تحمیل کند، مربوط می‌شود.»

روسیه به دنبال خطوط جدید انتقال انرژی
همچنین شوری معتقد است که یکی از اهداف روسیه از نزدیکی به جمهوری آذربایجان و مطرح کردن مسئله زنگزور، بحث نیازش به مسیرهای انتقال انرژی است. وی توضیح داد:« بعد از جنگ اوکراین بسیاری از مسیرهای دسترسی روسیه به سمت غرب به ویژه برای انتقال انرژی محدود شده و این بحث برای روس‌ها وجود دارد که به احتمال زیاد اروپا در آینده، زمانی که بتواند گاز مورد نیازش را از طرق دیگر تامین کند، همین مسیرهای انتقال گاز موجود که از اوکراین می‌گذرد را نیز به نوعی مسدود خواهد کرد.»

به گفته این کارشناس، بنابراین روسیه به دنبال این است که راه‌هایی برای انتقال انرژی خود ایجاد کند. نکته دوم این که روسیه در بحث نفت هم نیاز زیادی به همکاری با جمهوری آذربایجان دارد و عملاً این کشور یکی از مسیرهای فروش نفت روسیه به شمار می‌رود.

وی ادامه داد:« درواقع این مسیرها برای روسیه در شرایط موجود یک مفر تلقی می‌شود. امروز نیز نگاه روسیه به منطقه قفقاز این است که به چه طریق هم به جنوب و ایران دسترسی داشته باشد و کریدور شمال-جنوب را احیا کند و هم بتواند با ترکیه و سایر مناطق جهان ارتباط داشته باشد.‌ روسیه در رابطه با این مسیرها هم به حمل و نقل کالا و هم حمل و نقل انرژی می‌اندیشد.»

فاصله گرفتن مسکو از ایروان
معاون موسسه ایراس از نزدیکی ارمنستان به غرب نیز به عنوان یکی دیگر از دلایل این موضع‌گیری کرملین یاد کرد و گفت:«  شرایط جدید ارمنستان دیگر تامین کننده منافع روسیه در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی نیست. زیرا ارمنستان کشوری است که دچار انسداد ژئوپولتیکی است و نمی‌تواند کمکی به لحاظ ژئوپلیتیک و استراتژیک به روسیه کند.»

وی افزود:« ضمن اینکه از سال ۲۰۱۸ با روی کار آمدن آقای پاشینیان سیاست‌های ارمنستان دچار تغییراتی شده و شاهد گرایش این کشور به سمت غرب هستیم؛ موضوعی که باعث شده روسیه عملاً دیگر نتواند سیاست‌های خود را در منطقه و در سطح بین‌المللی از طریق ارمنستان به پیش ببرد. به همین دلیل روسیه الان با توجه به شرایط موجود به نوعی احساس نیاز جدی می‌کند به اینکه اولاً این حمایت خود را به عنوان یک امتیاز به آذربایجان بفروشد و ثانیا از این طریق تعامل خود را با جمهوری آذربایجان تقویت کند.»

شوری به تلاش مسکو برای حفظ رابطه خوب خود با آنکارا هم پرداخت و گفت:« برای روسیه در شرایط موجود حفظ رابطه خوب با ترکیه بسیار حیاتی است. زیرا امروز غیر از مسیر اوکراین، مسیرهای فروش گاز روسیه به جهان خارج از طریق ترکیه و خط لوله‌های ترک استریم ۱ و ۲ صورت می‌گیرد که بخش عمده‌ای از گاز روسیه را به ترکیه منتقل می‌‌کنند.» 

به گفته وی، خط لوله‌ای هم که از روسیه به آذربایجان وجود دارد، عملا این بحث را ایجاد کرده که جمهوری آذربایجان به نوعی به فروشنده گاز روسیه به اروپا تبدیل شده است.

خطوط قرمز ایران در مرزهای شمالی‌اش
معاون موسسه مطالعات ایران و اوراسیا(ایراس) درباره پیامدها و خطرات ایجاد کریدور زنگزور گفت:«آنچه که در چهارچوب مفهوم اتصال سرزمینی جمهوری آذربایجان به نخجوان یا در قالب کریدور زنگزور مطرح می‌شود، الزاماً در تعارض با منافع ایران قرار ندارند فقط در صورتی که تغییرات ژئوپولیتیکی انجام بگیرد و به نوعی مرز ارمنستان با ایران قطع شود یا تصرف سرزمینی از سوی آذربایجان صورت بگیرد، منافع ملی ایران دچار خدشه خواهد شد. در غیر این صورت اتصالات کریدورها، امری است که همیشه مطرح بوده و در جهان امروز نمی‌توان این بحث را نادیده گرفت.»

حضور در پروسه دیپلماتیک
شوری همچنین معتقد است که برای احداث کریدوری بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان در مرحله نخست باید یک توافق بین دو کشور صورت بگیرد مبنی بر اینکه به چه شکلی می‌خواهند این دالان را مدیریت کنند. 

وی افزود به عنوان مثال آیا قرار است پست‌های ایست بازرسی ارمنی در آنجا مستقر ‌شود یا آذری؟ یا اینکه تحت نظارت روس‌ها این اتفاق خواهد افتاد. این کارشناس تاکید کرد:« این‌ها موضوعاتی است که مطرح است و اگر ضمن توافق بین دو کشور اصلی این دالان ایجاد شود و مرزهای بین‌المللی هم دچار تغییر نشود، این خلاف سیاست‌‌های کلان کشور ما نیست.» شوری در عین حال گفت:« ضمن اینکه  ما می‌توانیم از طریق دیپلماسی در این تعاملات حضور داشته باشیم تا مسیرهای دسترسی جمهوری اسلامی ایران به ارمنستان هیچگونه آسیبی نبیند و یا با هیچ‌گونه انسدادی مواجه نشود. لذا این بحث‌ها باید طی یک فرایند دیپلماتیک با حضور مقامات جمهوری اسلامی ایران، جمهوری آذربایجان، جمهوری ارمنستان، روسیه و یا حتی ترکیه مطرح شود و منافع تمامی کشورهای منطقه در آن لحاظ گردد.»

---

بازار

---

به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید
instagram.com/akharinkhabar