برگزیده

موضع روسیه درقبال افزایش تنش ایران و اسرائیل چیست؟

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1403/07/15 - 20:40

موضع روسیه درقبال افزایش تنش ایران و اسرائیل چیست؟

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

«آنا لوینا»، محقق و عکاس-مستندساز روسی ساکن بیروت، به‌دلیل حمله اسرائیل به لبنان، ابزار و وسایل خود را جمع‌آوری کرده و از اکتبر گذشته، زمانی که حزب‌الله و اسرائیل با یکدیگر درگیر شدند، هنوز مواد فاسد نشدنی در آشپزخانه‌اش نگه می‌دارد. لوینا درباره تشدید حملات موشکی اسرائیل به بسیاری از مناطق لبنان از جمله بیروت طی دو هفته گذشته گفت: «البته این احساس ناخوشایند است؛ اما من یک سال است که منتظر این لحظه بودم که در آن بیش از ۲۰۰۰نفر جان باختند.»
«نیکو وروبیوف» در گزارش ۵اکتبر برای الجزیره نوشت، لوینا درباره اینکه «اسرائیل چگونه ساختمان‌های مسکونی را بمباران می‌کرد، صحبت کرد» و در حین صحبت گفت: «همین حالا یک حمله هوایی دیگر در سه کیلومتری من به یک مرکز پزشکی انجام شد.» او گفت: «کنار آمدن با این وضعیت دشوار است.» به گفته تحلیلگران، برای کشورش روسیه، گسترش جنگ بین اسرائیل و همسایگانش در سطح استراتژیک دشوار است. سیاست خارجی روسیه در دوران ریاست‌جمهوری ولادیمیر پوتین حول یک «جهان چندقطبی»، جایگزینی برای نظم جهانی به رهبری ایالات متحده می‌چرخد. با افزایش چشم‌انداز رویارویی مستقیم بین اسرائیل و ایران، و گسترش قطعی جنگ در لبنان، این بحران اخیر چه معنایی برای منافع روسیه به‌عنوان یک قدرت جهانی دارد؟

«الکسی مالینین»، بنیان‌گذار «مرکز تعامل و همکاری بین‌المللی» و عضو «اندیشکده کلوپ خبرگان دیگوریا» با اشاره به درخواست‌های مکرر روسیه برای رسیدن به یک توافق، به الجزیره گفت: «تشدید درگیری‌های اعراب و اسرائیل نگرانی جدی برای روسیه است. وی به درخواست‌های مکرر روسیه برای یک راه‌حل دیپلماتیک اشاره کرد. وی گفت: «با این حال، این تلاش‌ها دائما با مخالفت‌هایی روبه‌رو می‌شوند که در تمایل ایالات متحده برای حمایت از اسرائیل (تقریبا در هر شرایطی و عمدتا از نظر نظامی) بیان می‌شود. این حمایت که متعاقبا برای تبدیل لبنان به میدان جنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد، تمام اظهارات درباره تمایل آمریکا برای تضمین صلح در این منطقه را باطل می‌کند.»

برخلاف حمایت مستمر ایالات متحده و متحدانش از اسرائیل، وزارت امور خارجه روسیه ورود نظامیان اسرائیلی به لبنان را محکوم کرده و از اسرائیل خواسته که سربازان خود را خارج کند. پیش‌تر روسیه ترور سید حسن نصرالله رهبر حزب‌الله را محکوم کرده و گفته بود که اسرائیل «مسوول کامل تشدید تنش‌های بعدی است.» تحلیلگران خاطرنشان می‌کنند که با گسترش درگیری، به‌ویژه با ایران، اهداف روسیه فقط بر اساس اصول بزرگ‌تر سیاست خارجی نیست. روسیه کمک‌های قابل توجهی از ایران دریافت کرده و آن را به منافع تهران در منطقه گره زده است. «روسلان سلیمانوف»، متخصص مستقل روسیه در امور خاورمیانه مستقر در باکو ادعا کرد: «روسیه در دو سال و نیم گذشته از نزدیک با ایران همکاری کرده است، اما منحصرا در حوزه نظامی.» سلیمانوف در ادامه ادعاهای بدون سند خود افزود که مربیان نظامی ایرانی اکنون از روسیه بازدید می‌کنند. او همچنین افزود: «در نتیجه، روسیه مجبور است از متحدان ایران در خاورمیانه مانند جنبش حزب‌الله حمایت کند.» درحالی‌که مالینین واشنگتن را به ناکام گذاشتن تلاش‌های صلح‌آمیز سرزنش می‌کند، به گفته سلیمانوف، سیاست‌های مسکو در منطقه نتیجه مستقیم «افتادن در مدار ایران» است.

با این حال، مالینین و سلیمانوف هر دو موافق هستند که روسیه خواهان جنگ دیگری نیست. سلیمانوف گفت: «مسکو علاقه‌ای به توفان بزرگ ندارد.» او افزود: «ما این را در آوریل دیدیم. زمانی که به نظر می‌رسید ایران و اسرائیل ممکن است وارد یک جنگ بزرگ شوند، روسیه بی چون و چرا طرف ایران را نگرفت.» وی با اشاره به تنش‌هایی که پس از حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق در ماه آوریل که منجر به شهادت فرماندهان ارشد نظامی ایران شد و ایران با شلیک موشک به اسرائیل برای اولین بار پاسخ داد، گفت: «روسیه از ایران و اسرائیل خواست تا خویشتن‌داری نشان دهند.» سلیمانوف در عین حال افزود: «روسیه از هرج و مرج در خاورمیانه سود می‌برد. آمریکایی‌ها اکنون از جنگ در اوکراین منحرف شده‌اند: آنها باید زمان زیادی را صرف حل و فصل اوضاع در خاورمیانه کنند.» او گفت: «اما در عین حال، کرملین دوست ندارد جنگ بزرگ دیگری را ببیند.»

روسیه و ایران در تضاد متقابل با ایالات متحده دارای رویکرد مشترک هستند. آنها همچنین متحد مشترکی در سوریه دارند. هواپیماهای جنگی روسیه شهرهای تحت کنترل شورشیان در سوریه را بمباران کردند؛ درحالی‌که حزب‌الله به‌شدت روی زمین در حال جنگ بود. روسیه دارای منافع استراتژیک در سوریه از جمله پایگاه‌های نظامی و همچنین ذخایر نفت و گاز است. برای کاهش تنش با اسرائیل، مسکو از نفوذ خود در تهران برای متقاعد کردن حزب‌الله برای عقب‌نشینی از مرز سوریه و اسرائیل استفاده کرده است. لوینا، محقق روسی مستقر در بیروت گفت که این دیدگاه در میان ناظران وجود دارد که تفاهم ضمنی بین اسرائیل و روسیه درباره سوریه وجود دارد. او به بی‌میلی اسرائیل برای تامین تجهیزات نظامی به اوکراین در جنگش علیه روسیه اشاره کرد و گفت که وقتی اسرائیل به مواضع حزب‌الله در جنوب سوریه -جایی که نیروهای مسکو در آن حضور دارند- حمله می‌کند، «روسیه کاری انجام نمی‌دهد، فقط به آنها اجازه می‌دهد.»

تاریخ پیچیده روسیه با لبنان و حزب‌الله
درباره لبنان، منافع روسیه نسبتا محدود است. در زمان اتحاد جماهیر شوروی، دانشجویان لبنانی، به‌ویژه اعضای حزب کمونیست، برای حضور در دانشگاه پاتریس لومومبا در مسکو دعوت شدند. برخی همدردی‌ها با روسیه نوین همچنان باقی است که تجسم آن در بیلبوردهای پوتین است که گهگاه در مناطق شیعه و مسیحی ارتدکس نمایش داده می‌شود. لوینا، از جمله درباره فلسطین و ارامنه ساکن لبنان گفت: «اتحادیه شوروی با احزاب کمونیست اینجا بسیار همکاری کرده و با آنها منافع مشترک داشت.» او گفت که امروز روابط روسیه با لبنان چندان گسترده نیست و وقتی صحبت از حزب‌الله به میان می‌آید، مدت‌هاست که این روابط پیچیده شده است. در طول جنگ داخلی لبنان که بین سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰ ادامه داشت، حزب‌الله ظاهرا سه دیپلمات شوروی را به گروگان گرفت تا ابزاری برای تحت فشار قرار دادن مسکو برای استفاده از نفوذ خود بر سوریه برای توقف بمباران مواضعش در طرابلس باشد. پس از اعدام یکی از گروگان‌ها، کا‌گ‌ب با ربودن یکی از بستگان رهبر حزب‌الله پاسخ داد. بقیه گروگان‌ها به سرعت آزاد شدند. این مساله به‌طور رسمی توسط حزب‌الله و کرملین تایید نشده است. متحدان دوفاکتو هنوز به هم نزدیک نیستند و تنش‌ها بر سر ادامه حضور حزب‌الله در سوریه گزارش شده است. روز پنج‌شنبه، یک هواپیمای اضطراری روسیه ۶۰عضو خانواده کارکنان دیپلماتیک را از لبنان خارج کرد، اما بیش از ۳۰۰۰تبعه روسیه در این کشور باقی مانده‌اند. همین هواپیما ۳۳تن کمک‌های بشردوستانه از جمله مواد غذایی، تجهیزات پزشکی و ژنراتورهای برق را تحویل داد. تخلیه بیشتر ممکن است در راه باشد.» در همین حال، لوینا امیدوار است که حزب‌الله پیشروی اسرائیل را با باتلاق مواجه کند.