برگزیده

فرجامِ کودتای نافرجام در سئول

جماران

بروزرسانی 1403/09/16 - 09:35

جماران/متن پیش رو در جماران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

حزب اصلی اپوزیسیون دولت در انتخابات عمومی در آوریل پیروز شد. این لحظه آغاز کشمکش میان دو رقیب در زیر پوست سیاست داخلی کره جنوبی بود؛ چراکه برتری حزب دموکرات (رقیب ولت) در انتخابات عمومی، خطر پیروزی لی جائه میونگ؛ رقیب اصلی یون در انتخابات ریاست جمهوری در سال 2027 را به شدت تقویت می‌کند.

اولین کودتا در کره جنوبی در سال 1961 توسط ژنرال پارک چونگ هی رخ داد و حکومت وی تا زمان ترورش در سال 1979 قوام داشت. در همان سال دومین کودتا توسط ژنرال چون دو هوان رقم خورد که با خیزش جنبش «گوانگجو» زمان پایان حکومت چون دو هوان رسید. با این حال تا سال 1987 که قانون اساسی این کشور اصلاح شد و انتخابات دموکراتیک برگزار شد، کره جنوبی در جدال میان مردان قدرت، گرفتار بود.

پس از برگزاری انتخابات دموکراتیک و پایان دوران نظامی‌گری، کره جنوبی به مدت 37 سال سرنوشت خود را به دولت مدرن و توسعه گره زد. تا اینکه در نیمه شب چهارم دسامبر (سه شنبه)، یون سوک یول؛ رییس جمهوری کره جنوبی، بر صفحه تلویزیون این کشور ظاهر شد و در مقابل نگاه تمام ناظران جهان حکومت نظامی در این کشور را اعلام کرد.

در شب کودتا چه گذشت؟
یون حدود 6 دقیقه سخنرانی کرد و مخالفان خود را به دلیل ایجاد دیکتاتوری قانونی مورد انتقاد قرار داد و هشدار داد که ممکن است کشور هر لحظه سقوط کند. او متعهد شد که نیروهای ضد دولت و طرفدار کره شمالی را ریشه کن و کشور را مناسب برای انتقال نسل‌های آینده سازماندهی کند.

هیچ کس نتوانسته باور کند، چرا رییس‌جمهوری کره جنوبی؛ متحد کلیدی ایالات متحده در دهه‌های گذشته، یکی از توسعه یافته ترین کشورهای جهان و یکی از دموکراسی‌های مهم آسیا، پای ارتش و حکومت نظامی را برای عقب راندن مخالفان به سیاست باز کرد!

هنوز داغ کودتاهای قبلی از ذهن مردم کره جنوبی پاک نشده بود که افسران نظامی به پشتیبانی از اعلامیه یول در محوطه مجلس ملی ظاهر شدند. حوالی نیمه شب و تنها چند دقیقه پس از اعلام حکومت نظامی توسط یون، هلیکوپترهای ارتش شروع به فرود آمدن در محوطه پارلمان کردند و سعی کردند وارد ساختمان شوند.

یون که در اعلامیه خود، نیروهای ضد دولتی (حزب مخالف که اکثریت پرلمان را در اختیار دارد) و عناصر طرفدار کره شمالی را دلیل اصلی تصمیم خود برای اعلام حکومت نظامی معرفی کرد، اما او هیچ مدرک روشنی برای اینکه چرا دست به چنین اقدامی زده، ارائه نکرد.

فرماندهی حکومت نظامی به سرعت اولین فرمان خود را صادر و اعلام کرد فعالیت‌های سیاسی از جمله جلسات مجلس ملی و گزارش رسانه‌ها را ممنوع است. این فرمان همچنین مردم را از راهپیمایی منع کرد و به پرسنل پزشکی دستور داد ظرف 48 ساعت به محل کار خود بازگردند.

در واکنش به این اتفاق، وو؛ رییس مجلس ملی کره جنوبی، از همه قانون‌گذاران و نمایندگان خواست تا هر چه زودتر در صحن پارلمان حاضر شوند.

طبق گزارش‌های ارائه شده در روز گذشته، کیم یونگ هیون؛ وزیر دفاع کره جنوبی، کسی است که به یون پیشنهاد حکومت نظامی را داده است. او یک ژنرال بازنشسته ارتش است که قبل از تصدی این پست، رییس سازمان امنیت ریاست جمهوری بود.

مطابق گزارش‌ها، به نیروهای ارتش که در حکومت نظامی مشارکت داشتند، اعلام شده بود که اتفاقی جدی در ارتباط با کره شمالی در حال وقوع است، به عبارتی، آن‌ها نمی‌دانستند که مجلس ملی مقصدی است که به آن اعزام می‌شوند. همچنین، برخی از ویدیوهای منتشر شده در فضای مجازی نشان می‌دهد که سربازان یک شهروند را در آغوش می‌گیرند تا او را آرام کنند و یک سرباز از شهروندانی که در مجلس ملی تجمع کرده‌اند، عذرخواهی می‌کند.

در نهایت پس از مدت کوتاهی درگیری، اکثر نمایندگان مردمی توانستند راه خود را به تالار اصلی پارلماتن باز کنند. هنگامی که قانونگذاران به حد نصاب رسیدند، 190 نفر از آن‌ها از جمله برخی از نمایندگان حزب یون، به اتفاق آراء به لغو اعلامیه حکومت نظامی او رای دادند. پس از سه ساعت انتظار، حضور مردم در خیابان‌ها و اعتراض به اعلام حکومت نظامی، در حوالی صبح چهارشنبه (4 دسامبر)، در نهایت یون؛ رییس جمهوری کره جنوبی در صفحه تلویزیون ظاهر شد و این بار با اعلام عقب نشینی از تصمیم قبلی خود، دستور لغو حکومت نظامی را صادر کرد.

واکاوی ریشه کودتا در سئول
یون سوک یول، رییس‌جمهوری حره جنوبی از حزب محافظه‌کار، در انتخابات ریاست‌جمهوری ۹ مارس ۲۰۲۲، با شکست رقیب خود؛ لی جائه میونگ، تنها با برتری ۰.۷ درصدی کرسی ریاست جمهوری را به دست آورد. با این حال، از زمانی که این کشور در سال 1987 سیستم انتخاباتی مستقیم را پذیرفت و به چندین دهه حکومت نظامی پایان داد، این کمترین حاشیه پیروزی یک رییس جمهور در کره جنوبی بود.

زمانی که یون در می 2022 به قدرت رسید، میزان محبوبیت او حدود 53 درصد بود. اکثر روسای جمهور کره جنوبی در اولین سال ریاست جمهوری خود از سوی مردم به طور قاطع، مورد حمایت بودند. با این حال، محبوبیت یون در دو سال گذشته به طور قابل توجهی کاهش یافته است.

اگرچه حزب او در انتخابات محلی که سه ماه پس از انتخابات ریاست جمهوری در ژوئن 2022 برگزار شد، پیروز شد، اما عدم محبوبیت او و حزبش در انتخابات عمومی در آوریل سال جاری، باعث شد حزب اصلی اپوزیسیون دموکرات (DP) بار دیگر به پیروزی قاطع دست یابد. این لحظه آغاز کشمکش میان دو رقیب در زیر پوست سیاست داخلی کره جنوبی بود؛ چراکه برتری حزب دموکرات در انتخابات عمومی، خطر پیروزی لی جائه میونگ، رقیب اصلی یون در انتخابات ریاست جمهوری در سال 2027 را به شدت تقویت می‌کند.

بر اساس گزارش بلومبرگ، طبق آخرین نظرسنجی موسسه گالوپ کره، محبوبیت یون در سپتامبر امسال به 23 کاهش یافته که نشان می‌دهد اکثریت مردم کره جنوبی از سیاست‌های او ناراضی هستند.

ریشه‌های کاهش محبوبیت یون
اعتصاب پزشکان: در فوریه سال جاری میلادی، پزشکان جوان کره جنوبی در اعتراض به طرح دولت برای افزایش سهمیه پذیرش سالانه دانشجو، دست از کار کشیده و بیش از 12 هزار پزشک از کار کناره گیری کرده و اساتید پزشکی نیز به این اعتصاب، پیوستند.

در مرحله اولیه، وزارت بهداشت به افراد اعتصابی هشدار داد که به سر کار خود بازگردند، در غیر این صورت ممکن است مجوز آنها تعلیق شود. با این حال، این طرح را متوقف کرد و محدودیت‌ها را برای کمک به دانشجویان پزشکی و پزشکان برای بازگشت به تحصیل و بیمارستان‌های خود کاهش داد.

بر اساس گزارش‌ها، کمتر از 10 درصد از پزشکان جوان در سراسر کشور در حال کار هستند که این موضوع باعث شده شبکه درمانی کره جنوبی از پذیرش بیماران اورژانسی به دلیل کمبود کادر درمان، خودداری کنند.

جامعه پزشکی از دولت خواسته که تصمیم خود را ابطال کند، با این حال، وزارت آموزش این کشور برنامه خود را برای گسترش سهمیه پذیرش دانشکده پزشکی از سال آینده نهایی کرده است.

اگرچه پای مافیای شبکه درمان در این اعتصاب در میان است و برای جلوگیری از افزایش تعداد پزشکان این اعتصاب نامحدود همچنان ادامه دارد و نظام پزشکی این کشور از طرح اخیر دولت به علت افزایش تعداد پزشکان و احتمال کاهش درآمد آن‌ها در آینده نگران است، اما دولت نیز از دادن امتیاز به جامعه پزشکی تا امروز، خودداری کرده است.

پزشکان از دولت خواسته‌اند تا قبل از اضافه کردن دانشجویان پزشکی، ابتدا چالش‌هایی از جمله توزیع نابرابر تخصص‌ها در بین پزشکان، شرایط بد کاری در رشته‌های حساس و خطرات بالای دادخواهی را که با آن مواجه هستند، برطرف کند و جامعه پزشکی تمایلی به همکاری با طرح دولت تا زمانی که ابتدا چالش‌های آن‌ها را حل نکند، ندارد.

رقابت غیرسازنده با حزب دمکرات: رابطه سخت یون با مخالفان سیاسی یکی دیگر از مسائل دوران ریاست جمهوری او است. یون دو سال پیش، دوره خود را با یک مجلس ملی تحت کنترل احزاب مخالف آغاز و از آن‌جایی که حزب دولت در انتخابات سراسری ماه آوریل شکست خورد، او اولین رییس جمهوری خواهد بود که دوره ریاست خود را بدون حمایت مجلس ملی تحت کنترل حزب حاکم به پایان می‌رساند.

در حال حاضر از 300 قانون‌گذار، 192 نماینده از مخالفان سیاسی او هستند و این برتری به آنها اجازه می‌دهد که هر قانونی را که می‌خواهند تصویب کنند. با این حال، رییس جمهوری قدرت وتوی لوایح قانونی تصویب شده را دارد اما امکان وتوی همه مصوبات برای هیچ رییس جمهوری بدون هزینه نیست و یون در حال حاضر نیز بیش از هر رییس جمهوری دیگری در تاریخ این کشور از اختیار وتوی استفاده کرده است.

طبق گزارش اندیشکده دیپلمات، در حال حاضر نزدیک به 70 درصد از مردم کره جنوبی از اقدامات حزب دموکرات برای تصویب لوایح پیرامون دفتر ریاست جمهوری و وزارت دفاع حمایت می‌کنند.

وقتی یون اولین رییس‌جمهوری شد که حزب او در زمان آغاز به کار مجلس ملی در ماه سپتامر اکثریت را به دست نیاورد، این موضوع نشان می‌دهد که او چگونه به مجلس قانونگذاری تحت کنترل قاطع حزب دموکرات نگاه می‌کند و تا زمانی که یون سیاست‌ها و رویکردهای خود را همگام با قوه مقننه تنظیم نکند، شکاف میان او با مجلس ملی مانع بزرگی برای تحقق برنامه‌ها و اقدامات او است.

افزایش تنش‌ها با کره شمالی: در دو سال اخیر، یون به‌عنوان یک رییس‌جمهور محافظه‌کار، رویکردی جنگ‌طلبانه در قبال کره‌شمالی در مقایسه با سلف خود که محور و اولویت آن‌ها گفتگو و صلح بود، اتخاذ و به منظور جلوگیری از تهدیدها و چالش‌های ناشی از کره شمالی، یون بر اتحاد آهنین با ایالات متحده تاکید داشت که نگرانی جامعه و احزاب این کشور را از احتمال درگیری با پیونگ یانگ، به همراه داشت.

او مانورهای نظامی مشترک با ایالات متحده را که پیونگ یانگ آن را «تمرین تهاجم» می‌نامد، تقویت کرد. علاوه بر این، او فعالانه به دنبال احیای روابط با ژاپن برای ایجاد یک اتحاد سه جانبه «ژاپن-کره جنوبی-آمریکا» بود. به عبارتی او ضد کره شمالی‌ترین رییس جمهوری کره جنوبی در دهه‌های اخیر است.

در طرف دیگر، کره شمالی با ادامه تقویت توانایی‌های هسته‌ای خود و تقویت روابط جدید با روسیه به رویکرد یون پاسخ داد. این کشور یکی از کشورهای نادری است که از تهاجم روسیه به اوکراین با تامین مهمات حمایت می‌کند.

چندی پیش، نیویورک تایمز در گزارشی اعلام کرد که روسیه اخیرا موشک‌های بالستیک کوتاه برد هواسونگ-11 را از کره شمالی برای استفاده در کارزار نبرد در اوکراین دریافت کرده است.

مسکو نیز متعهد شده تا به پیونگ یانگ در ساخت ماهواره‌های شناسایی کمک کند و با ادامه کمک‌های روسیه، احتمالا کره شمالی در دوره ریاست یون به دنبال گفتگو با سئول نخواهد بود و به ارسال بالن‌های زباله به سوی مرزهای جنوبی ادامه می‌دهد؛ اقدامی که تنش‌ها در شبه جزیره کره را افزایش داده است.

در طرف دیگر، با پیروز شدن دونالد ترامپ، کره شمالی ممکن است تلاش کند فضایی برای گفت‌‍وگو با ایالات متحده پیدا کند و هیچ جایی برای سئول برای شرکت در هیچ یک از مذاکرات میان کره شمالی و ایالات متحده وجود نخواهد داشت.

با این حال، علیرغم افزایش تنش‌ها در شبه جزیره کره، سوء مدیریت یون در کنترل تنش با کره شمالی، دلیل اصلی عدم محبوبیت او در داخل نیست؛ چراکه اکثر مردم کره جنوبی نسبت به تهدیدات کره شمالی مانند گذشته نگران نیستند.

سرکوب رسانه ها توسط یون: یون در رویکرد خود در قبال کره شمالی و میائل دیگر، بارها بر «آزادی» و «دموکراسی» به عنوان یک ارزش در کره جنوبی تاکید کرده، اما از قضا، حرکات او بیشتر نشان داده که او از آزادی مطبوعات حمایت نمی‌کند.

درگیری‌های یون با رسانه‌ها زمانی آغاز شد که MBC، یکی از شرکت‌های پخش تلویزیونی در کره جنوبی، داستان‌هایی انتقادی در مورد دولت و خانواده وی گزارش گزارش کرد.

مطابق آمار، کره جنوبی در فهرست جهانی آزادی مطبوعات در سال 2024 که توسط گزارشگران بدون مرز در ماه می منتشر شد، به رتبه 62 سقوط کرد. این کشور در سال گذشته در جایگاه 47 و در سال 2022 در رتبه 43 قرار داشت که نشان دهنده کاهش مداوم آزادی مطبوعات از زمان روی کار آمدن یون است.

پایان حیات سیاسی یون
پس از خودکشی سیاسی یون با اعلام کودتا، حتی برخی از اعضای حزب حاکم (طرفدار دولت) نیز شوکه شدند. هان دونگ هون؛ رهبر حزب طرفدار دولت، اعلامیه حکومت نظامی توسط یون را «اشتباه فاحش» خواند و قول داد که آن را متوقف کند.

احزاب مخالف چند ساعت پس از لغو حکومت نظامی از سوی یون، لایحه استیضاح وی را به مجلس ملی پیشنهاد کردند. رای گیری برای استیضاح روز شنبه انجام می‌شود و تا آن زمان، یون می‌تواند برای جلوگیری از رای گیری مجلس ملی برای ادامه روند استیضاح، دوباره حکومت نظامی اعلام کند.

در این باره، لی جائه میونگ؛ رهبر حزب دموکرات و اپوزیسیون دولت، می‌گوید: حزبش با سایر احزاب اپوزیسیون برای استیضاح یون در صورت عدم کناره گیری وی همکاری خواهد کرد و با کنایه به یون گفت: او می‌تواند دوباره حکومت نظامی اعلام کند و جنگ با کره شمالی را آغاز کند.

پس از تصویب رای استیضاح توسط نمایندگان (که بی شک صورت می‌گیرد)، دادگاه قانون اساسی در مورد تایید یا عدم تایید استیضاح تصمیم‌گیری می‌کند. بیش از شش قاضی از نه قاضی باید با استیضاح موافقت کنند. با این حال، در حال حاضر تنها شش قاضی در دادگاه قانون اساسی وجود دارد، بنابراین حزب دموکرات، دو قاضی دیگر را روز گذشته (چهارشنبه) به دادگاه قانون اساسی، پیشنهاد کرد.

بر اساس قانون اساسی کره جنوبی، در صورت استعفا یا استیضاح رییس جمهوری، انتخابات ویژه ریاست جمهوری باید ظرف 60 روز برگزار شود و تا آن زمان، نخست وزیر در جایگاه رییس جمهوری موقت، مسئولیت‌ها را برعهده می‌گیرد.

در طرف مقابل، یون در سخنرانی خود، طرح استیضاح را رادیکال خوانده و مخالفان خود را به فلج کردن کشور متهم کرد. به نظر می‌رسد که او هنوز امیدوار است که بتواند در قدرت بماند و هنوز مشخص نیست که چرا او فکر می‌کند در این بازی موفق خواهد بود. در حال حاضر اکثر قاطع مقامات سیاسی در کره جنوبی به یون پیشنهاد داده‌اند که قبل از استیضاح، خود از سمت ریاست جمهوری کناره گیری کند.

فرجام
در نهایت، تلاش یون برای قرار دادن کشور تحت حکومت نظامی شکست خورد. اما حرکت تکان دهنده او نشان داد که پایه‌های دموکراسی در کره جنوبی شکننده است. زمانی که مردم یک دیکتاتوری را از طریق قیام در دهه 1980 سرنگون کردند، این دستاورد را سخت به دست آوردند. اما امروز مشخص شد که ممکن است پایه‌های دموکراسی توسط رهبری که می‌خواهد محیط سیاسی کشور را با نگاه خود تغییر دهد در معرض خطر، قرار گیرد.