پایان تلخ مسافر قطب جنوب

روزنامه سازندگي

بروزرسانی 1404/01/17 - 22:47

روزنامه سازندگی/متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

هدا احمدی| در سپهر سیاسی ایران، جایی که هر تصمیم و هر انتصاب می‌تواند موج‌هایی از تحلیل و تفسیر به راه بیندازد، خبر برکناری شهرام دبیری از سمت معاونت پارلمانی رئیس‌جمهور توسط مسعود پزشکیان، بازتابی گسترده یافت. مسعود پزشکیان در حکم برکناری معاون خود با اشاره به رفاقت دیرینه‌اش با دبیری، تاکید کرده که وفاداری به صداقت، عدالت و وعده‌های دولت به مردم، مقدم بر هر چیزی است و به همین دلیل ادامه همکاری با دبیری در دولت چهاردهم ممکن نیست. این درحالی است که دفتر معاونت پارلمانی پیش‌تر، سفر دبیری به قطب جنوب را تکذیب کرده بود.
در متن حکم برکناری، پزشکیان آمده است: «در این ایام پس از بررسی خبر، قطعی شد که در ایام نوروز در سفر تفریحی قطب جنوب بودید. در دولتی که مفتخر به اقتدا به مولای متقیان است و در شرایطی که هنوز در کشورمان فشارهای اقتصادی بر مردم زیاد و محرومان پرشمارند، سفر پر هزینه تفریحی مسئولان رسمی، حتی با هزینه‌های شخصی، قابل دفاع و توجیه‌پذیر نبوده و با معیار ساده‌زیستی مسئولان سازگار نیست .دوستی دیرین و همکاری و خدمات ارزشمند شما در معاونت پارلمانی دولت چهاردهم، مانع آن نیست که پایبندی به صداقت، عدالت و وعده‌هایی که به مردم دادیم، مقدم داشته شود. بنابر این از ادامه همکاری با شما در دولت چهاردهم معذوریم».
این تصمیم، گرچه ناگهانی به نظر می‌رسید اما ریشه در انتقاداتی داشت که مدتی بود پیرامون عملکرد دبیری شکل گرفته و زمزمه‌های آن در راهروهای قدرت به گوش می‌رسید. پایان کار دبیری در این جایگاه کلیدی صرفاً یک تغییر مدیریتی نبود بلکه داستانی از انتظارات برآورده نشده، غیبت‌های سوال‌برانگیز و در نهایت خدشه‌دار شدن اصلی حیاتی به نام صداقت را روایت می‌کرد.
نقطه عطف انتقادات به روزهای پرالتهاب استیضاح عبدالناصر همتی، وزیر وقت اقتصاد، بازمی‌گردد. درحالی‌ که یکی از مهم‌ترین وزرای کابینه در معرض سوال و استیضاح نمایندگان مجلس قرار داشت و انتظار می‌رفت معاون پارلمانی رئیس‌جمهور به ‌عنوان حلقه وصل دولت و مجلس، نقشی فعال در رایزنی و مدیریت فضا ایفا کند، آقای دبیری در ایران حضور نداشت. او در اسپانیا به سر می‌برد و جای خالی‌اش در بزنگاهی حساس به ‌شدت احساس می‌شد. وظیفه ذاتی معاونت پارلمانی، تعامل مستمر و موثر با نمایندگان، تشریح مواضع دولت و تلاش برای جلب نظر مساعد مجلس در قبال برنامه‌ها به‌ویژه وزرای کابینه است. غیبت دبیری در چنین مقطع حساسی، نه‌تنها انجام این وظیفه خطیر را ناممکن ساخت بلکه این شائبه را تقویت کرد که اولویت‌های دیگری بر مسئولیت‌های رسمی او سایه افکنده است. نتیجه این غیبت و عدم رایزنی موثر، خالی ماندن کرسی یکی از کلیدی‌ترین وزارتخانه‌های کشور، آن هم در آستانه تعطیلات نوروز و لزوم برنامه‌ریزی‌های اقتصادی پایان سال بود؛ وضعیتی که به هیچ‌وجه مطلوب دولت و کشور نبود.
ماجرای دیگری که نام دبیری را بر سر زبان‌ها انداخت، سفر او به قطب جنوب در ایام تعطیلات نوروزی بود. نفس سفر در ایام تعطیلی مجلس، که عملاً فعالیت‌های پارلمانی متوقف است، همچنین تامین هزینه آن از منابع شخصی، فی‌نفسه محل ایراد قانونی نبود. بسیاری از مسئولان در ایام تعطیل به سفرهای شخصی می‌روند و تا زمانی که با وظایف رسمی تداخل نداشته باشد و از منابع دولتی استفاده نشود، امری پذیرفته‌ شده است. اما آنچه سفر به قطب جنوب را برای دبیری به یک چالش تبدیل کرد، حواشی پیرامون آن بود؛ به‌ویژه تکذیب‌های اولیه و عدم شفافیت در اطلاع‌رسانی. در دنیای سیاست، صداقت و شفافیت اصلی خدشه‌ناپذیر است. زمانی که یک مقام مسئول در ارائه اطلاعات دقیق و صادقانه تعلل ورزد یا به تکذیب واقعیتی بپردازد که بعداً صحت آن آشکار می‌شود، اعتماد عمومی و مهم‌تر از آن، اعتماد مافوق آسیب جدی می‌بیند. به نظر می‌رسد همین عدم صداقت و تلاش برای پنهان‌کاری در مورد سفر بیش از خود سفر، خشم و ناخرسندی را برانگیخت و به عنوان عاملی تعیین‌کننده در تصمیم نهایی برای برکناری او نقش ایفا کرد.
نگاهی به گذشته نشان می‌دهد که انتخاب دبیری برای این سمت شاید از ابتدا نیز با تردیدهایی همراه بوده است. گفته می‌شود پیش از انتخاب او، پزشکیان، الیاس حضرتی را که اکنون ریاست شورای اطلاع‌رسانی دولت را بر عهده دارد، برای این پست در نظر گرفته بود. اینکه چرا در نهایت قرعه به نام دبیری افتاد، موضوعی است که در گمانه‌زنی‌های سیاسی مطرح می‌شود اما نتیجه این انتخاب، اکنون به وضوح مشخص شده است. برکناری دبیری، اگرچه اقدامی برای اصلاح و ترمیم کابینه از سوی رئیس‌جمهور تلقی می‌شود اما برای مخالفان و منتقدان دولت، به‌ویژه جریان‌های تندرو، بهانه‌ای برای شادمانی و تایید انتقادات پیشین‌شان فراهم کرده است. آنها این برکناری را نه نشانه قاطعیت رئیس‌جمهور در برخورد با ناکارآمدی بلکه گواهی بر انتخاب اشتباه اولیه و ضعف در ارزیابی افراد می‌دانند و از آن به ‌عنوان حربه‌ای برای زیر سوال بردن کلیت تیم مدیریتی دولت استفاده می‌کنند.

تشکر مخالفان دولت از رئیس‌جمهور
اما جنجال زمانی آغاز شد که خبر سفر دبیری به قطب جنوب به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شد. برخی کانال‌ها و حساب‌های کاربری خاص در روزهای ابتدایی نوروز خبر دادند که دبیری به همراه همسرش از طریق آرژانتین برای تعطیلات نوروزی به قطب جنوب سفر کرده‌اند. این خبر به سرعت در فضای مجازی منتشر شد و مخالفان دولت از این فرصت استفاده کرده و با انتقاد از دولت به‌ویژه رئیس‌جمهور از این سفر به ‌عنوان مستمسکی برای حملات سیاسی استفاده کردند. در این میان علاوه بر مخالفان دولت، حامیان و هواداران دولت نیز نسبت به سفر دبیری به قطب جنوب واکنش نشان دادند. برخی اعضای شورای اطلاع‌رسانی دولت نسبت به ادامه حضور دبیری در کابینه هشدار دادند و انتقاداتی را نسبت به اقدام وی مطرح کردند. محمد مهاجری، یکی از اعضای شورای اطلاع‌رسانی دولت در یادداشتی نوشت: «اگر خبر سفر دبیری به قطب جنوب درست باشد، حتی اگر هزینه‌ها شخصی بوده باشد، این اقدام با معیارهای دولت سازگار نیست و باید او از سمت خود کنار برود». روابط عمومی معاونت پارلمانی ریاست‌جمهوری، فردای این یادداشت به ‌طور رسمی سفر دبیری به قطب جنوب را تکذیب کرده و تصاویری که در فضای مجازی منتشر شده بود را قدیمی دانسته و آنها را مربوط به سفرهای پیشین اعلام کرد. در این بیانیه آمده بود: «خبر منتشر شده مبنی بر سفر معاون پارلمانی رئیس‌جمهور به قطب جنوب نادرست است و تصاویر منتشر شده، قدیمی است».
حملات به دولت به‌ویژه به مسعود پزشکیان به سرعت شدت گرفت و برخی از چهره‌های سیاسی، ازجمله مخالفان دولت، این مساله را فرصتی برای تسویه‌حساب سیاسی با رئیس‌جمهور دانستند. فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت نیز در واکنش به این انتقادات از احتمال تصویب مقررات جدیدی در دولت برای سفرهای شخصی اعضای کابینه به خارج از کشور خبر داد و گفت که اعضای دولت باید قبل از هرگونه سفر شخصی به خارج از کشور، اطلاع‌رسانی انجام دهند تا از ایجاد مشکلات سیاسی جلوگیری شود. در همین راستا، نمایندگان مجلس نیز به این موضوع واکنش نشان دادند. برخی از آنها برکناری دبیری را اقدامی شایسته و درست دانسته و آن را نشان از پایبندی دولت به اصول عدالت و صداقت عنوان کردند. مالک شریعتی، نماینده اصولگرای مجلس در توئیتی نوشت: «از رئیس‌جمهور پزشکیان بابت این اقدام انقلابی تشکر می‌کنم و امیدوارم که این نوع رفتارها در کشور نهادینه شود».
همچنین جلیل محبی، روحانی نزدیک به قالیباف نیز با تاکید بر محتوای حکم برکناری دبیری، آن را در نوع خود بی‌نظیر دانسته و ابراز امیدواری کرد که این نوع اقدامات در آینده الگوی مناسبی برای مسئولان کشور باشد.
از سوی دیگر، برخی از حامیان رئیس‌جمهور نیز این اقدام را نه به‌ عنوان یک نقطه‌ضعف بلکه به ‌عنوان فرصتی برای نشان دادن جدیت رئیس‌جمهور در اجرای اصول خود می‌بینند. به گفته این گروه، پزشکیان در شرایطی که ممکن بود از دبیری‌مهر به‌ عنوان یک متحد سیاسی استفاده کند، تصمیم گرفت به طور قاطع عمل کند و هیچ‌گونه تساهلی در قبال اصول خود نداشته باشد. برای نمونه در واکنش به برکناری دبیری، مهاجرانی سخنگوی دولت نیز با تاکید بر تصمیم رئیس‌جمهور اعلام کرد که این اقدام نشان می‌دهد در دولت هیچ‌گونه تعهد شخصی یا رابطه‌محوری وجود ندارد و معیارهای ارزیابی عملکرد، تنها براساس کارآمدی، صداقت و منافع مردم است. حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور در دولت روحانی به برکناری شهرام دبیری توسط پزشکیان در پی سفر نوروزی او به قطب جنوب، واکنش نشان داد. او در این زمینه نوشت: «درس تجربه: همیشه مراقب انتقام احتمالی فرد معزول باشید». این تحولات، که از ابتدا با انتشار خبری در فضای مجازی آغاز شد، به یک بحران جدی برای دولت تبدیل شد. سوالاتی در مورد علت تکذیبیه اولیه سپس تایید سفر دبیری به قطب جنوب به وجود آمده است؛ چراکه این موضوع موجب کاهش اعتماد عمومی به دولت و تضعیف اعتبار تکذیبیه‌ها شده است. در نهایت این اتفاقات نشان می‌دهد که در سیاست‌های دولت چهاردهم، شفافیت و صداقت در کنار کارآمدی باید اولویت‌های اصلی قرار گیرند تا از بروز بحران‌های مشابه جلوگیری شود.

آیا تغییرات به نفع دولت خواهد بود‌؟
در مجموع ماجرای دبیری، فارغ از جزئیات و حواشی آن درس‌هایی مهم در عرصه مدیریت و سیاست دارد. اهمیت حیاتی جایگاه معاونت پارلمانی به ‌عنوان پل ارتباطی دولت و مجلس، لزوم تعهد و مسئولیت‌پذیری بی‌قیدوشرط در انجام وظایف و بالاتر از همه، پایبندی به اصل صداقت و شفافیت، نکاتی هستند که این رویداد بار دیگر بر آنها تاکید کرد. برای رئیس‌جمهور پزشکیان، این برکناری فرصتی برای بازنگری و انتخابی دقیق‌تر در آینده است، اما همزمان چالشی برای مدیریت تبعات سیاسی آن و پاسخگویی به منتقدانی است که اکنون با صدایی بلندتر از انتخاب‌های پیشین او سخن می‌گویند. آینده نشان خواهد داد که آیا این تغییر به تقویت جایگاه دولت در تعامل با مجلس منجر خواهد شد یا صرفاً فصلی دیگر در کتاب پرفرازونشیب سیاست‌ورزی در ایران رقم زده است.
این برکناری نه ‌تنها به ‌عنوان یک تغییر در ساختار کابینه تلقی می‌شود بلکه به ‌نوعی نشان‌دهنده آشفتگی‌های درونی دولت و ضعف در مدیریت منابع انسانی نیز است. سوالاتی که همچنان بدون پاسخ باقی می‌مانند، این است که آیا این تغییرات به نفع دولت خواهد بود؟ آیا رئیس‌جمهور توانایی جبران اشتباهات گذشته را خواهد داشت یا خیر. آنچه که مسلم است این است که سیاست‌های داخلی به‌ویژه در زمان‌های حساس همچون استیضاح وزرا، نیازمند دقت نظر و تدبیر بیشتری هستند تا از بروز بحران‌های این‌چنینی جلوگیری شود؟