برگزیده

دیپلماسی در سایه بی‌اعتمادی

شرق

بروزرسانی 1404/01/30 - 10:50

شرق/متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

پس از برگزاری نخستین دور از گفت‌وگوهای غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در مسقط، دور دوم این مذاکرات روز شنبه ۳۰ فروردین، این‌بار در رم و همچنان با میانجی‌گری عمان برگزار خواهد شد.

وحیده کریمی| تغییر محل برگزاری، هرچند حامل پیام خاصی نیست، اما در فضای پرابهام و پیچیده این مذاکرات، جزئیات نیز می‌توانند نشانه‌هایی مهم تلقی شوند.به خصوص که تعیین محل دور دوم‌مذاکرات بارها میان مسقط و رم در رفت و‌برگشت بود و اذهان افکار عمومی را به شدت درگیر کرده بود.اما در نهایت ایران اعلام کرد میزبان تعیین کننده محل مذاکرات خواهد بود و با پیشنهاد عمان مخالفتی نداشته و ندارد.

بنابراین شنبه دور جدید و البته جدی‌تر مذاکرات غیر‌مستقیم دو کشور در رم خواهد بود و مارکو روبیو،‌ وزیر خارجه آمریکا، در آستانه این نشست اعلام کرده که واشنگتن به دنبال راه‌حلی صلح‌آمیز برای پرونده هسته‌ای ایران است. مذاکره کننده ارشد آمریکایی هم که در هفته گذشته درگیر مواضع گیری متناقض در رابطه با غنی سازی ایران بود هم اکنون در فرانسه است و باید دید در مذاکرات شنبه با همین تغییر مواضع حاضر خواهد شد یا انچه روی میز مذاکره است با فضا سازی رسانه‌ای متفاوت خواهد بود.

به گفته سخنگوی وزارت خارجه ایران این تغییر لحن و مواضع در تیم آمریکایی نشان از عدم جدیت آمریکا در این مذاکرات است و بی اعتمادی را افزایش خواهد داد. در این سوی میز؛ ایران همچنان بر مواضع خود در مذاکرات پایبند است؛ هرچند آن‌چه از لحن و مواضع تهران برمی‌آید، گویای تداوم بی‌اعتمادی جدی نسبت به نیت‌ها و رفتارهای واشنگتن است. زیرا عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران که ریاست هیئت مذاکره‌کننده را برعهده دارد، در جریان سفر به مسکو، با لحنی آشکار از «پیام‌های متناقض» آمریکا سخن گفت و تأکید کرد که «تنها آن‌چه پشت میز مذاکره مطرح می‌شود، ملاک قضاوت ایران خواهد بود».

مذاکرات اخیر، نه‌تنها از حیث مکان و شیوه برگزاری (مذاکره غیرمستقیم در غیاب اروپا و با میانجی‌گری عمان)، بلکه به‌دلیل حضور چهره‌هایی جدید در سطوح عالی دیپلماتیک و رویکرد محتاطانه تهران، تفاوت‌های معناداری با دوره‌های پیشین دارد. نخستین دور این مذاکرات در منزل شخصی وزیر خارجه عمان برگزار شد؛ جایی که پیام‌ها به‌صورت مکتوب میان دو هیئت رد و بدل شد و در پایان، رؤسای دو هیئت برای نخستین‌بار در سال‌های اخیر، دقایقی به‌طور مستقیم با یکدیگر گفت‌وگو کردند.

در پایان آن نشست، هر دو طرف مذاکرات را «مثبت و سازنده» توصیف کردند. حال، با گذشت یک هفته، طرفین قرار است وارد گفت‌وگوهایی درباره «چهارچوب کلی توافق» شوند. عراقچی در پایان دور اول گفته بود: «نه ما و نه طرف مقابل خواهان مذاکرات بی‌حاصل و فرسایشی نیستیم. اما رسیدن به توافق، نیازمند اراده کامل از هر دو طرف است.»

البته نقش روسیه نیز در این مرحله پررنگ‌تر شده است. در دور نخست ویتکاف از روسیه عازم مسقط شد و در دور دوم هم مذاکره کننده ارشد ایرانی عازم روسیه شده است که البته در توضیح چرایی انتخاب این زمان حساس برای رفتن به کرملین گفته شد که این سفر از پیش برنامه ریزی شده بود و وزیر خارجه حامل پیام رهبر انقلاب به پوتین بوده است . بنابراین عراقچی، در دیدار با سرگئی لاوروف و ولادیمیر پوتین، پیام مکتوب رهبر انقلاب را تسلیم کرد و لاوروف نیز در نشست خبری مشترک با همتای ایرانی‌اش تصریح کرد که مسکو از روند گفت‌وگوها حمایت می‌کند، اما تأکید دارد که «توافق احتمالی، نباید مسائل غیرهسته‌ای را دربرگیرد».

در داخل نیز فضای سیاسی نسبت به این گفت‌وگوها، اگرچه با احتیاط، اما نسبتا همراه است. محمدمهدی شهریاری، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، با اشاره به حمایت رهبر انقلاب از مسیر مذاکرات تأکید کرد که رویکرد مجلس باید عقلانی و در راستای منافع ملی باشد. او تصریح کرد که «نباید اجازه داد مسئله مذاکره به موضوعی جناحی تبدیل شود.»

در همین حال، وزیر اطلاعات در سخنانی در خراسان شمالی با اشاره به تهدیدات خارجی و فشارهای ایالات متحده گفت: «باید از خوش‌بینی‌ها و بدبینی‌های افراطی در قبال مذاکرات پرهیز کرد» و تأکید کرد که اعتماد به تیم دیپلماسی و همراهی با مسیر نظام، ضرورت امروز کشور است.

اکنون همه نگاه‌ها به رم است. جایی که دیپلماسی در میانه تردیدها، پیام‌های متناقض و آرزوی حل‌وفصل یک پرونده دیرینه، ادامه می‌یابد. اما تداوم این مسیر به این بستگی دارد که آیا طرفین حاضر خواهند بود بر شکاف‌ها غلبه کنند یا بار دیگر، امیدها در سایه بی‌اعتمادی رنگ خواهد باخت.