رخنه بزرگ در سپر ضدموشکی آمریکایی

اکو ايران

بروزرسانی 1404/03/06 - 00:19

اکو ایران/متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

در تاریخ 20 مه، یک موشک «اسکندر-ام» یک اردوگاه آموزشی میدانی متعلق به تیپ یکم نیروهای ویژه مستقل ارتش اوکراین را هدف قرار داد. منابع روسی مدعی‌اند که در نتیجه این حمله، ۷۰ نظامی اوکراینی از جمله ۲۰ مربی کشته شده‌اند.

در ۲۲ مه ۲۰۲۵، موشک‌های اسکندر-ام یک سامانه پدافند هوایی پاتریوت را در نزدیکی روستای «اوردژونیکیدزه» در منطقه دنیپروپتروفسک هدف قرار دادند. بنا بر گزارش‌ها، این حمله منجر به نابودی رادار چندمنظوره AN/MPQ-65، کابین کنترل آتش و دو پرتابگر موشک پاتریوت شده است.

در ۲۳ مه ۲۰۲۵، موشک‌های اسکندر یک کشتی باری کانتینری را که ظاهراً حامل تجهیزات نظامی به بندر اودسا بود، و همچنین یک انبار کانتینری در این بندر را هدف قرار دادند. گفته می‌شود این کشتی حدود ۱۰۰ کانتینر حامل محموله‌های نظامی، از جمله پهپاد و مهمات را منتقل می‌کرد.

در روزهای ۲۴ و ۲۵ مه ۲۰۲۵، روسیه شدیدترین حملات هوایی خود از آغاز جنگ تاکنون را علیه اوکراین انجام داد و ترکیبی از موشک‌های بالستیک، موشک‌های کروز و پهپادها را به کار گرفت. این حملات موشکی که شامل موشک‌های بالستیک اسکندر-ام و احتمالاً KN-23 ساخت کره شمالی بود، زیرساخت‌های حیاتی و سامانه‌های پدافند هوایی اوکراین را هدف قرار داد؛ از جمله یک سامانه پاتریوت در نزدیکی دنیپروپتروفسک.

به نوشته اوراسیا تایمز، پس از حمله گسترده پهپادی و موشکی به کی‌یف در ۲۴ مه، یوری ایهنات، سخنگوی نیروی هوایی اوکراین، گفت که روسیه موشک‌های بالستیک خود را به فناوری‌های جدیدی همچون فریب‌دهنده‌های راداری و قابلیت مانورپذیری در حین پرواز مجهز کرده است. او گفت این ارتقاء باعث دشوارتر شدن رهگیری موشک‌ها می‌شود، حتی برای سامانه‌های پیشرفته‌ای مانند پاتریوت.

نشریه کی‌یف ایندیپندنت به نقل از ایهنات نوشت: «این کار (رهگیری را) دشوار می‌کند، اما غیرممکن نمی‌کند. من فکر می‌کنم شرکای ما در حال کار بر روی بهبود توانمندی‌های این سامانه هستند. وقتی یک موشک بالستیک در مسیر شبه‌بالستیک پرواز می‌کند - یعنی فقط به‌صورت مستقیم و شبیه به سقوط حرکت نمی‌کند، بلکه در طول مسیر مانور می‌دهد - پیش‌بینی محل برخورد برای سامانه پاتریوت که نقطه رهگیری را از طریق نرم‌افزار محاسبه می‌کند، دشوارتر می‌شود.»

بررسی ادعای ایهنات
اظهارات ایهنات جالب‌ توجه است، چرا که موشک اسکندر-ام که از اوایل دهه ۲۰۰۰ عملیاتی شده، از همان ابتدا دارای قابلیت‌های پیشرفته‌ای برای غلبه بر پدافند موشکی بوده است، از جمله مسیر پرواز شبه‌بالستیک، مانورپذیری حین پرواز، طراحی رادارگریز و فریب‌دهنده‌های راداری. این ویژگی‌ها از ابتدا در طراحی موشک اسکندر-ام گنجانده شده بودند و ارتقاء جدید محسوب نمی‌شوند.

همان‌طور که ایهنات نیز اشاره کرد، ترکیب سرعت بالا، مسیر پروازی شبه‌بالستیک و مانورها در مرحله نهایی، رهگیری این موشک را بسیار دشوار می‌کند. فریب‌دهنده‌های راداری اسکندر که در ارتفاعات بالا یا در مرحله نهایی پرواز رها می‌شوند، سیگنال‌های راداری جعلی ایجاد کرده و با تقلید از سطح مقطع راداری خود موشک، سامانه‌هایی چون پاتریوت نسل 3 یا تاد (THAAD) را سردرگم یا اشباع می‌کنند. این‌که چرا ایهنات موفقیت موشک‌های روسیه در نفوذ به سامانه‌های دفاعی را به ارتقاء جدیدی نسبت می‌دهد، همچنان نامشخص است.

مدل‌های پیشین اسکندر-ام
شایان توجه است که موشک اسکندر-ام از موشک اوکا (OTR-23 "Spider") که در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ توسعه یافته بود، تکامل یافته است. موشک اوکا بردی در حدود ۴۰۰ کیلومتر داشت و برای زمان خود از دقت بالایی (خطای احتمالی ۳۰ تا ۵۰ متر) برخوردار بود. این موشک از سامانه ناوبری اینرسی (INS) در کنار هدایت نهایی با استفاده از رادار یا تطبیق نوری و تطبیق دیجیتالی با نقشه توپوگرافی بهره می‌برد. با این حال، اوکا فاقد سامانه‌های پیشرفته‌ای بود که بعدها در اسکندر-ام به کار گرفته شدند؛ از جمله فریب‌دهنده‌های راداری و مانورهای پیشرفته در حین پرواز.

موشک اوکا طبق پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد (INF) از رده خارج شد و تمام موجودی آن تحت نظارت بین‌المللی منهدم گردید. از این رو، استفاده از نمونه‌های پیشین اسکندر-ام در درگیری‌های کنونی بسیار بعید به نظر می‌رسد.

نسخه صادراتی اسکندر-ام که با نام اسکندر-ای شناخته می‌شود، به موجب مقررات رژیم کنترل فناوری موشکی (MTCR) به برد ۲۸۰ کیلومتر محدود شده است.

جزئیات کامل قابلیت‌های آن محرمانه باقی مانده، اما احتمال دارد که قابلیت‌هایی مانند مانورپذیری و رهاسازی فریب‌دهنده‌های راداری در این نسخه حذف شده باشد. با این حال، بسیار بعید است که نیروهای روسیه در اوکراین از نسخه تنزل‌یافته اسکندر-ای استفاده کرده باشند.

موشک KN-23 کره شمالی
ایهنات مدعی شد که از میان ۹ موشک بالستیکی که در ۲۴ مه به‌سوی کی‌یف شلیک شد - که شامل اسکندر-ام و KN-23 بود - ۶ فروند رهگیری شده‌اند. او گفت: «رهگیری دو سوم پرتابه‌ها، عدد بالایی است. اما می‌دانیم که (روسیه) در حال ارتقاء موشک‌های بالستیک خود است.»

اگر ادعای ایهنات درباره میزان موفقیت رهگیری را بپذیریم، محتمل است که منظور او از «ارتقاء موشک‌ها» نه اسکندر-ام، بلکه KN-23 بوده باشد. این احتمال وجود دارد که او به تغییراتی که روسیه در نسخه کره‌ای این موشک اعمال کرده، اشاره داشته است. موشک KN-23 که گاهی به آن «اسکندر کره شمالی» نیز گفته می‌شود به‌دلیل شباهت ظاهری‌اش، عملاً موشکی متفاوت است.

کره شمالی این موشک را به‌صورت مستقل و بدون کمک مستقیم روسیه توسعه داده است. KN-23 بزرگ‌تر، سنگین‌تر و دقت آن کمتر است (خطای احتمالی حدود ۳۰ تا ۵۰ متر در مقابل ۵ تا ۷ متر برای اسکندر-ام). این موشک از مانور محدود در مرحله نهایی پرواز برای گریز از پدافند منطقه‌ای برخوردار است، اما فاقد سامانه‌های فریب‌دهنده رادار است.

آیا روسیه در حال ارتقای KN-23 است؟
احتمال دارد روسیه موشک KN-23 را نیز مانند پهپادهای «گران-۲» که از ایران دریافت کرده بود، ارتقا داده باشد.

روسیه به‌تدریج عملکرد پهپادهای گران را بهبود بخشیده و اندازه کلاهک، دقت ناوبری و مقاومت در برابر جنگ الکترونیک (EW) را افزایش داده است. این پهپادها اکنون به موتورهای قدرتمندتر مجهز شده‌اند، در ارتفاع حدود ۳ کیلومتری از سطح زمین پرواز می‌کنند تا از دید پدافندهای متحرک خارج باشند، و برای افزایش مقاومت در برابر جنگ الکترونیک، از ماژول ناوبری ماهواره‌ای «کومتا» با ۱۲ تا ۱۶ آنتن استفاده می‌کنند. وزن کلاهک نیز از ۵۰ کیلوگرم به ۹۰ کیلوگرم افزایش یافته است.

گزارش‌هایی نیز وجود دارد که برخی از نسخه‌های گران به‌جای کلاهک انفجاری، به حسگرهای الکترواپتیکی (E/O) مجهز هستند که وظیفه شناسایی و تعیین موقعیت اهداف را بر عهده دارند و مختصات را برای سایر پهپادهای گرانِ مجهز به کلاهک‌های ۹۰ کیلویی ارسال می‌کنند تا حملات دقیقی صورت گیرد.

ارتقاهایی مشابه در مورد KN-23- نظیر بهبود مانورپذیری، توانایی استفاده از فریب‌دهنده‌ها یا سامانه ناوبری - کاملاً محتمل است و ممکن است در قالب نوعی معامله متقابل به کره شمالی نیز منتقل شود.

جمع‌بندی
ادعاهای یوری ایهنات، سخنگوی نیروی هوایی اوکراین، به‌احتمال زیاد ناظر بر تغییرات و ارتقاهای روسیه در موشک KN-23 است، نه اسکندر-ام؛ چرا که اسکندر-ام از ابتدا به سامانه‌های پیشرفته‌ای برای مقابله با پدافند مجهز بوده است. البته، این امکان نیز وجود دارد که چنین اظهاراتی نوعی پوشش روایی برای ناکامی سامانه‌های پدافند هوایی اوکراین در مقابله با موج اخیر حملات موشکی باشد.

با توجه به اینکه اسکندر-ام یکی از مرگبارترین سلاح‌های موجود در زرادخانه روسیه است، ارتقای KN-23 به سطح توانمندی‌های آن می‌تواند قدرت تهاجمی روسیه را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. زیرساخت مستقل تولید KN-23 در کره شمالی همچنین این امکان را برای روسیه فراهم می‌سازد تا موشک‌هایی با رهگیری دشوار - نظیر اسکندر-ام و KN-23 - را آزادانه‌تر در میدان نبرد به کار گیرد.