برگزیده

گزینه‌های خلاقانه‌ عمان برای مذاکرات

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1404/03/08 - 22:35

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

استیو ویتکاف مخالفت‌های اولیه خود با تفاهم‌نامه‌ای موقت که اصول توافق نهایی را مشخص کند، کنار گذاشته است. اما این ممکن است برای اسرائیل یا نمایندگان تندروی کنگره در قبال ایران کافی نباشد. روزنامه نیویورک تایمز روز سه‌شنبه در گزارشی با اشاره به آخرین تحولات در مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا نوشت: درحالی‌که دولت ترامپ تلاش می‌کند برای رسیدن به یک توافق هسته‌ای با ایران مذاکره کند، نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، تهدید به برهم زدن این مذاکرات کرده است.

این اختلاف‌نظر در مورد بهترین راه برای اطمینان از اینکه ایران قادر به تولید سلاح هسته‌ای نباشد، منجر به حداقل یک تماس تلفنی پرتنش میان ترامپ و نتانیاهو شده و همچنین مجموعه‌ای از دیدارهای اخیر میان مقامات ارشد دولت آمریکا و مقامات بلندپایه اسرائیل را رقم زده است. ترامپ روز یکشنبه گفت که ممکن است «چیزی خوب» درباره تلاشش برای محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران «در دو روز آینده» اتفاق بیفتد.

افراد آگاه از مذاکرات گفتند که در بهترین حالت، تنها بیانیه‌ای از اصول مشترک صادر خواهد شد. جزئیات در حال بررسی بسیار محرمانه باقی مانده‌اند و احتمالا فقط زمینه را برای مذاکرات بیشتر فراهم می‌کنند؛ از جمله اینکه آیا ایران می‌تواند به هر سطحی از غنی‌سازی ادامه دهد یا خیر، و چگونه باید ذخایر سوخت نزدیک به درجه‌ بمب را رقیق یا از کشور خارج کند.

رون درمر، وزیر امور استراتژیک اسرائیل، و دیوید بارنئا، رئیس موساد، روز جمعه در رم با استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد ترامپ، دیدار کردند. این دو نفر سپس برای دیداری در روز دوشنبه با جان رتکلیف، رئیس سیا، به واشنگتن رفتند. درمر روز سه‌شنبه مجددا با ویتکاف دیدار کرد، اگرچه موضوع آن دیدار بلافاصله مشخص نشد. مقامات کاخ سفید در پاسخ به درخواست برای اظهارنظر، به سخنان آخر هفته ترامپ اشاره کردند که گفته بود «دوست دارم هیچ بمبی نیفتد.»

دفتر نتانیاهو پس از انتشار این مقاله، در واکنش نوشت: «اخبار جعلی.»تضاد اصلی در مذاکرات میان ویتکاف و عباس عراقچی، همتای ایرانی‌اش، بر سر موضع دولت ترامپ است که ایران باید تمام غنی‌سازی مواد هسته‌ای در خاک خود را متوقف کند. عراقچی بارها این شرط را رد کرده و در پستی در شبکه‌های اجتماعی در روز سه‌شنبه نوشت که اگر قدرت‌های غربی بر «غنی‌سازی صفر در ایران» اصرار کنند، «دیگر چیزی برای بحث در مورد مساله هسته‌ای باقی نمی‌ماند.»

برای جلوگیری از فروپاشی مذاکرات، ویتکاف و عمان - که نقش میانجی را ایفا می‌کند - در حال بررسی گزینه‌های خلاقانه‌ای هستند. یکی از این گزینه‌ها، ایجاد یک مشارکت منطقه‌ای برای تولید سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای با مشارکت ایران، عربستان سعودی و دیگر قدرت‌های عربی و نیز با مقداری دخالت آمریکاست. اما محل انجام غنی‌سازی همچنان نامشخص است.

به گفته منابع آگاه، ویتکاف همچنین مخالفت‌های اولیه خود با تفاهم‌نامه‌ای موقت که اصول توافق نهایی را مشخص کند، کنار گذاشته است. اما این ممکن است برای اسرائیل یا نمایندگان تندروی کنگره در قبال ایران کافی نباشد. این رویکرد یادآور آن چیزی است که دولت اوباما در سال ۲۰۱۳انجام داد، هرچند تکمیل توافق نهایی دو سال دیگر به طول انجامید.

اسرائیلی‌ها نسبت به هرگونه توافق موقتی که ممکن است اجازه دهد تاسیسات ایران برای ماه‌ها یا سال‌ها باقی بماند، مظنون‌اند. در ابتدا، دولت ترامپ نیز به چنین توافقی مشکوک بود. ویتکاف، مذاکره‌کننده آمریکایی، به همتای ایرانی خود گفته بود که ترامپ خواهان یک توافق نهایی ظرف حدود دو ماه است. اما آن ضرب‌الاجل در آستانه پایان است و همچنان شکاف بزرگی بر سر اینکه آیا به ایران اجازه ادامه غنی‌سازی داده خواهد شد یا خیر، وجود دارد؛ موضوعی که تهران آن را حق خود به‌عنوان یکی از امضاکنندگان پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) می‌داند.

اکنون به نظر می‌رسد دولت ترامپ بیشتر مایل به نوعی اعلامیه موقت از اصول مشترک است، چون می‌تواند مانع از حمله اسرائیل شود. به گفته کارشناسان، برای جلب رضایت اسرائیل و تندروهای کنگره، هر توافق موقتی حتما باید شامل الزام ایران به خارج کردن سوخت نزدیک به درجه‌ بمب از کشور یا رقیق‌سازی آن تا سطحی بسیار پایین‌تر باشد. چنین اقدامی به ترامپ این امکان را می‌دهد که مدعی شود، حداقل به‌طور موقت، تهدید ایران برای دستیابی سریع به سلاح هسته‌ای را از میان برداشته است.