برگزیده

فصل ورود پهپادها

فرهيختگان

بروزرسانی 1404/04/01 - 20:25

فرهیختگان/متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

علی ملکی| روز گذشته آسمان سرزمین‌های اشغالی شاهد نمایش خیره‌کننده توان پهپادی ایران بود. موج هفدهم عملیات وعده صادق ۳ که با تکیه بر انبوهی از پهپادهای رزمی و انتحاری شاهد طراحی شده، ضربه‌ای مهلک به قلب نظامی رژیم صهیونیستی وارد کرد و سامانه‌های پدافندی چندلایه و میلیارد دلاری آن، از جمله تاد را آزار داد. در حالی که رسانه‌های اسرائیلی از ناتوانی در رهگیری این پرنده‌ها می‌گفتند، اطلاعیه سپاه از شلیک موشک‌های نقطه‌زن و انبوهی از پهپادهای آرش و شاهد خبر داد که فرودگاه بن‌گوریون و مناطق شرقی را هدف قرار داد. غافلگیری رژیم صهیونیستی با حملاتشان به بخش‌هایی از جنوب لبنان و فرار ساکنان اراضی اشغالی به پناهگاه‌ها، نشان‌دهنده فروپاشی روانی و نظامی آن در برابر این استراتژی جدید است. این نبرد نه تنها برتری اقتصادی پهپادهای ارزان‌قیمت ایران بر شلیک‌های ۱۲.۵ میلیون دلاری تاد را اثبات کرد، بلکه فصل جدیدی از عملیات وعده صادق ۳ با اتکا به توان پهپادی و غافلگیری هر چه بیشتر دشمن را آغاز کرد.

فصل جدید و آژیر جدید
بر اساس اطلاعیه رسمی سپاه پاسداران، موج هجدهم عملیات «وعده صادق ۳» با هدف انهدام اهداف نظامی و مراکز پشتیبانی عملیاتی ارتش رژیم صهیونیستی در مرکز فلسطین اشغالی، به‌ویژه فرودگاه بن‌گوریون و مناطق شرقی سرزمین‌های اشغالی، اجرا شد. این عملیات شامل شلیک «حجم انبوهی» از پهپادهای انتحاری و رزمی شاهد ۱۳۶ و موشک‌های نقطه‌زن سوخت جامد و مایع بود. اطلاعیه سپاه تأکید کرد که این حملات با موفقیت به اهداف از پیش تعیین‌شده اصابت کرده و سامانه‌های پدافندی پیشرفته رژیم صهیونیستی، از جمله گنبد آهنین، در رهگیری این پهپادها ناتوان مانده‌اند. رسانه‌های داخلی رژیم صهیونیستی از اصابت ۶ موشک از ۱۰ موشک شلیک شده خبر دادند و به مرور تصاویر برخی اصابت‌ها در رسانه‌ها منتشر شد. ویژگی‌هایی که موج هفدهم عملیات وعده صادق ۳ را از امواج دیگر متمایز می‌کند به شرح زیر است.

حجم بالا
در حالی که حملات قبلی ترکیبی از موشک و پهپاد بود، این عملیات به‌طور خاص بر پهپادهای انتحاری متکی بود. طبق اطلاعیه سپاه، حجم انبوهی از پهپادهای انتحاری و «رزمی» به سمت اهدافی در مرکز و شرق فلسطین اشغالی روانه شده است. استفاده موفقیت‌آمیز از پهپاد رزمی در این عملیات هم بسیار حائز اهمیت است.

تمرکز بر اهداف استراتژیک
فرودگاه بن‌گوریون، به عنوان یکی از اصلی‌ترین مراکز لجستیکی رژیم صهیونیستی، از اهداف کلیدی این حملات بود. مناطق شرقی سرزمین‌های اشغالی نیز برای اولین‌بار در این عملیات هدف قرار گرفتند.

غافلگیری
رژیم صهیونیستی که پیش‌تر حملات موشکی ایران را تجربه کرده بود، از ورود گسترده پهپادهای انتحاری غافلگیر شد. حملات به جنوب لبنان و ارتفاعات جبل‌الریحان نشان‌دهنده سردرگمی رژیم در شناسایی منشأ این پهپادها بود که احتمالاً تصور می‌کردند از لبنان پرتاب شده‌اند.

ناتوانی پدافندهای تازه‌نفس
گزارش‌ها حکایت از الحاق سیستم پدافندی جدید به یگان دفاعی رژیم صهیونیستی دارد که البته موج هفدهم آن‌ها را هم پشت سر گذاشت. برخلاف ادعاهای رژیم صهیونیستی مبنی بر کارآمدی سامانه‌های پدافندی چندلایه، پهپادهای شاهد ۱۳۶ و موشک‌های بالستیک ایران با موفقیت از این سامانه‌ها عبور کرده و به اهداف خود اصابت کردند. تصاویری در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد که نشان می‌داد حتی یک هواگرد نظامی صهیونیست هم قادر به هدف‌گیری پهپادهای ایرانی نیست.

انعطاف‌پذیری عملیاتی
پهپادها به ایران امکان می‌دهند بدون نیاز به زیرساخت‌های پیچیده، حملات را از فواصل دور و با حداقل ریسک اجرا کند.

فشار روانی
حملات مستمر و فرسایشی ایران، رژیم صهیونیستی را در حالت اضطراب دائمی قرار داده است. فعال شدن مکرر آژیرهای خطر و فرار ساکنان به پناهگاه‌ها، نشانه‌ای از این فشار روانی است.

چرا پهپاد؟
ورود گسترده پهپادهای انتحاری و رزمی به عملیات «وعده صادق ۳» نشان‌دهنده آغاز سرفصل مهمی در دکترین نظامی ایران است. پیش‌تر، ایران در عملیات‌های مشابه و امواج قبلی وعده صادق ۳ عمدتاً از موشک‌های بالستیک و کروز استفاده کرده بود؛ اما در این موج، پهپادها به عنوان ستون فقرات عملیات ظاهر شدند. دلایل این سرفصل استراتژیک نو را می‌توان در ویژگی‌های منحصربه‌فرد پهپادهای ایرانی و محدودیت‌های صهیونیست‌ها جست‌وجو کرد.

هزینه پایین
از نظر اقتصادی، پهپادهای ایرانی با طیف قیمتی گسترده‌ای از ۵ تا ۷ هزار دلار برای شاهد ۱۰۱ تا ۱ تا ۱.۵ میلیون دلار مزیت رقابتی قابل‌توجهی نسبت به همتایان غربی مانند MQ-9 Reaper (۳۰ میلیون دلار) دارند. این رنج قیمتی که شامل ۸ تا ۱۲ هزار دلار برای شاهد ۱۳۱، ۱۵ تا ۲۰ هزار دلار برای شاهد ۱۳۶، و ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار دلار برای شاهد ۱۲۹ می‌شود، نشان‌دهنده استفاده هوشمندانه از قطعات تجاری و طراحی ساده است که تولید انبوه و عملیات فرسایشی را ممکن ساخته و بخشی از موفقیت ایران در این عملیات را توضیح می‌دهد.

تولید انبوه
ایران با تکیه بر زیرساخت‌های داخلی و دور زدن تحریم‌ها، توانسته تعداد زیادی از این پهپادها را تولید کند. این حجم تولید، دشمن را در برابر حملات موجی ناتوان می‌سازد.

نقطه‌زنی
پهپادهای شاهد ۱۳۶ از دقت بالایی برخوردارند و قادر به هدف‌گیری دقیق نقاط استراتژیک هستند، هرچند قدرت تخریب آن‌ها کمتر از موشک‌های بالستیک است. این پهپادها با ترکیب‌هایی مانند پرواز در ارتفاع پایین (شاهد ۱۳۶ و ۱۳۱)، حملات مخفیانه (شاهد ۱۰۱)، و پشتیبانی رزمی-شناسایی (شاهد ۱۲۹)، استراتژی چندلایه‌ای را به اجرا می‌گذارند که پدافند دشمن را گیج کرده و اهداف استراتژیک را با دقت بالا منهدم می‌کند.

عدم نیاز به لانچرهای ثابت
برخلاف موشک‌ها که نیازمند پرتابگرهای قابل شناسایی هستند، پهپادها می‌توانند از نقاط مختلف و بدون زیرساخت‌های پیچیده پرتاب شوند که ردیابی منشأ آن‌ها را دشوار کرده و ریسک هدف قرار گرفتن آشیانه‌شان را به شدت کاهش می‌دهد.

فرسایش سامانه‌های پدافند
پهپادها به همان اندازه موشک‌ها، سامانه‌های پدافندی دشمن را درگیر می‌کنند. شلیک انبوه پهپادها، سامانه‌هایی مانند گنبد آهنین را اشباع کرده و هزینه‌های گزافی به دشمن تحمیل می‌کند. پیش از جنگ، ادعا می‌شد سامانه پدافندی یک میلیارد دلاری تاد که آمریکا در اختیار اسرائیل گذاشته، قادر است هر ریزپرنده‌ای را در فاصله هزار کیلومتری رهگیری کند. رسانه‌ها تخمین می‌زنند که هر شلیک این سامانه پرهزینه، چیزی حدود ۱۲.۵ میلیون دلار قیمت دارد. صهیونیست‌ها خوب می‌دانند شلیک ۱۲.۵ میلیون دلاری برای زدن یک پرنده ۵ هزار دلاری اسرافی نابخشودنی است، آن هم زمانی که هدف را ساقط نکند.

این پرنده‌های خشمگین
ایران در طول دهه‌های اخیر پهپادهای زیادی با کارکردهای متنوع ساخته است. در ادامه با مختصر ویژگی‌های برخی از مهم‌ترین این پهپادها از شاهد تا آرش، فطرس، ابابیل و... که خواب از سر صهیونیست‌ها پرانده است، آشنا می‌شوید.

خانواده شاهد؛ ستاره‌های آسمان نبرد
خانواده پهپادی شاهد شامل مدل‌های متنوعی مانند شاهد ۱۲۹، شاهد ۱۳۶، شاهد ۱۷۱، شاهد ۱۸۱، شاهد ۱۹۱، شاهد ۱۶۱ و تازه‌وارد شاهد ۱۴۷ است. شاهد ۱۲۹ به عنوان یک پهپاد چندمنظوره شناسایی و رزمی، با بدنه‌ای به طول ۸ متر، ارتفاع ۳.۱ متر و گستردگی بال‌های ۱۶ متری، از مواد کامپوزیتی و آلومینیوم ساخته شده است. این پهپاد از موتور چهارسیلندر پیستونی روتاکس ۹۱۴ نیرو می‌گیرد و قادر به حمل ۴ موشک هوشمند سدید ۳۴۵ با مجموع وزن ۴۰۰ کیلوگرم است. نسخه‌ای پیشرفته‌تر از موشک سدید ۳۶۱ که برای اهداف زمینی متحرک و ثابت طراحی شده، با نام سدید ۳۴۱ بدون راکت‌موتور و سپس با افزودن باله‌های پایدارکننده به سدید ۳۴۵ تبدیل شد و اکنون سلاح اصلی این پهپاد است. ملخ سه‌پره و سکان V شکل، همراه با ارابه‌های فرود جمع‌شونده و سامانه کنترل ساخت صنایع صاایران، به همراه دوربین عقاب-۶ از صنایع اپتیک ایران، دقت و کارایی آن را دوچندان کرده است. نسخه‌ای جدیدتر با سیستم هدایت ماهواره‌ای نیز معرفی شده که نشان‌دهنده پیشرفت ایران در این حوزه است.
شاهد ۱۳۶ که به عنوان یکی از برجسته‌ترین دستاوردهای دفاعی ایران شناخته می‌شود، با ساختار ساده، قیمت اقتصادی، و عملکرد استثنایی، به سمبل قدرت پهپادی کشور بدل شده است. این پهپاد که در عملیات «وعده صادق ۳» نقشی محوری ایفا کرد، با بردی تا ۲۰۰۰ کیلومتر امکان هدف قرار دادن نقاط دور مانند سرزمین‌های اشغالی را فراهم می‌کند. مجهز به کلاهک انفجاری سبکی بین ۳۰ تا ۵۰ کیلوگرم است که برای نابودی زیرساخت‌ها و اهداف نرم کافی به نظر می‌رسد. با سرعتی بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت، اگرچه کندتر از موشک‌هاست، اما برای خسته کردن پدافند دشمن و ایجاد غافلگیری کافی است. توانایی پرواز در ارتفاع پایین، ردیابی آن را توسط رادارها دشوار کرده و شانس عبور از سامانه‌های دفاعی را افزایش داده است. برخی مدل‌های پیشرفته‌تر آن نیز با سیستم‌های هدایت خودکار مجهز شده‌اند که امکان انجام مأموریت بدون دخالت انسانی را ممکن می‌سازد. اما چرا پدافند رژیم صهیونیستی در برابر آن ناکام ماند؟ سامانه‌هایی مانند گنبد آهنین برای مقابله با راکت‌ها و موشک‌های بالستیک طراحی شده‌اند، در حالی که شاهد ۱۳۶ با پرواز در ارتفاع کم و مسیرهای غیرمنتظره، این سیستم‌ها را به چالش کشید. شلیک گسترده این پهپادها همچنین ظرفیت دفاعی دشمن را اشباع کرد، به طوری که حتی موشک‌های بالستیک همراه نیز بدون مانع به اهداف خود رسیدند.
شاهد ۱۷۱، با لقب سیمرغ، بر پایه پهپاد RQ۱۷۰ توسعه یافته و از موتور توربوفن طلوع-۱۴ بهره می‌برد که مداومت پروازی ۱۰ ساعته و بردی تا ۴۴۰۰ کیلومتر را ممکن می‌سازد. با ارتفاع پروازی ۱۲۰۰۰ متر، سرعت ۴۶۰ کیلومتر بر ساعت، و وزن برخاست ۳۰۷۰ کیلوگرم، محافظ دوربین حرارتی آن سطح مقطع راداری را کاهش داده است. شاهد ۱۸۱ (صاعقه) با موتور پیستونی و حذف ارابه فرود، نسخه‌ای اقتصادی‌تر با ظرفیت حمل ۴ بمب سدید-۳۴۲ است. شاهد ۱۹۱ (صاعقه ۲) با موتور توربوجت ۸۹۶ (طلوع-۱۰) و جایگاه درونی برای ۲ بمب سدید-۳۴۲، اختفای راداری بیشتری دارد.
شاهد ۱۴۹ (غزه) با موتور توربوپراپ، بردی تا ۷۰۰۰ کیلومتر (بر اساس برخی منابع) و مداومت ۳۶ ساعت، و شاهد ۱۴۷ با بال‌های ۲۶ متری و ارتفاع ۶۰ هزار پایی، نشان‌دهنده اوج توان ایران در این عرصه هستند. این پهپادها در حملات اخیر، با ترکیبی از دقت و قدرت، رژیم صهیونیستی را به چالش کشیده‌اند.

فطرس؛ غول راهبردی آسمان
فطرس، پهپادی راهبردی که در اواخر آبان ۱۳۹۷ در اصفهان رونمایی شد، به عنوان بزرگ‌ترین و پهن‌پیکرترین پهپاد ایران شناخته می‌شود. این پهپاد با بردی تا ۲۰۰۰ کیلومتر، سقف پرواز ۲۵,۰۰۰ پا، و مداومت پروازی ۱۶ تا ۳۰ ساعت، برای مأموریت‌های شناسایی و رزمی طراحی شده است. طول ۹ متری و بال‌های ۱۶ متری آن، همراه با سرعت ۱۵۰ تا ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت، آن را به گزینه‌ای قدرتمند تبدیل کرده است. موتور داخلی با ملخ گام‌متغیر و سطوح متحرک بال، کارایی پروازی را بهینه کرده و قابلیت حمل موشک‌های هوا به سطح و راکت‌ها را فراهم می‌کند. دماغه برجسته آن، مجهز به آنتن ارتباط ماهواره‌ای، امکان ارسال داده‌های حجیم از مسافت‌های دور را ممکن می‌سازد.

ابابیل ۵؛ قدرت تاکتیکی کوچک
ابابیل ۵، که در مراسم روز ارتش سال ۱۴۰۱ رونمایی شد، نسخه‌ای چابک و کوچک‌تر از مهاجر ۶ است. این پهپاد با بردی بیش از ۴۸۰ کیلومتر، قادر به حمل ۶ بمب هوشمند قائم و ۴ موشک هواپرتاب الماس ۲ با برد ۸ کیلومتر است. طراحی جمع‌وجور آن، آن را برای عملیات‌های تاکتیکی و نقطه‌زنی ایدئال کرده و نشان‌دهنده توانایی ایران در تولید سلاح‌های دقیق و مؤثر است.

کمان ۲۲؛ پهپاد پهن‌پیکر چندمنظوره
کمان ۲۲، نسخه ارتقاء‌یافته کمان ۱۲، در سال ۱۴۰۱ توسط نیروی هوایی ارتش عملیاتی شد. با بردی بیش از ۳۰۰۰ کیلومتر و ارتفاع پرواز ۸۰۰۰ متر، این پهپاد پهن‌پیکر با بدنه ۱۱ متری و بال‌های ۲۰ متری، توان حمل ۳۰۰ کیلوگرم تسلیحات را دارد. موتور توربوپراپ یا پیستونی آن، مداومت پروازی بیش از ۲۴ ساعت را تضمین می‌کند. زوایای شیب‌دار بدنه و بالچه‌های نوک بال، اختفای راداری را افزایش داده و قابلیت حمل بمب‌های هوشمند قائم، جنگ‌افزارهای لیزری، و تجهیزات جنگ الکترونیک مانند پاد اخلال‌گر شاهین، آن را به ابزاری چندکاره تبدیل کرده است.

آرش؛ قهرمان دوربرد انتحاری
آرش، دوربردترین پهپاد انتحاری جهان، با بردی ۲۰۰۰ کیلومتر، عنوانی افتخارآمیز برای ایران به ارمغان آورده است. این پهپاد، توسعه‌یافته سری کیان، با بال‌های دلتا و ضخامت ۴.۵ متر، از دو موتور توربوجت با شتاب‌دهنده سوخت جامد بهره می‌برد. سیستم دریافت امواج راداری و قابلیت پرتاب از سکو یا جعبه، آن را برای انهدام اهداف ثابت و شناور مناسب کرده است. طراحی انعطاف‌پذیر آن، امکان پرتاب از خشکی و دریا را فراهم می‌کند و نقطه‌زنی دقیقش، آن را به سلاحی استراتژیک تبدیل کرده است.

مهاجر ۱۰؛ تازه‌وارد تاکتیکی-رزمی
مهاجر ۱۰، که در ۳۱ مرداد ۱۴۰۲ رونمایی شد، جدیدترین عضو خانواده مهاجر است. این پهپاد با مداومت پروازی ۲۴ ساعت در ارتفاع ۷۰۰۰ متر و بردی ۲۰۰۰ کیلومتری، با ظرفیت سوخت ۴۵۰ لیتر و وزن محموله ۳۰۰ کیلوگرم، سرعت ۲۱۰ کیلومتر بر ساعت دارد. مجهز به بمب‌های قائم، الماس و دستواره، همراه با سامانه‌های جنگ الکترونیک و اشراف اطلاعاتی، برای مأموریت‌های پیچیده طراحی شده است.

منابع: خبرگزاری تسنیم، همشهری، ایرنا، کیهان