برگزیده

آغاز مذاکرات ایران و اروپا

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1404/04/30 - 10:45

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

«ژنو» روز یکشنبه آینده میزبان ایران و سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و بریتانیا موسوم به تروئیکا برای مذاکره بر سر برنامه هسته‌ای خواهد بود. اسکای‌نیوز زمان و مکان این دور از مذاکرات را اعلام کرده است. خبرگزاری تسنیم نیز به نقل از یک منبع آگاه نوشت که درباره اصل مذاکرات، توافق شده است. تاکنون چهار دور مذاکره بین تهران و پایتخت‏های اروپایی در دولت مسعود پزشکیان برگزار شده و طبق گمانه‌زنی‏ها، موضوع هسته‏ای با محوریت مکانیسم ماشه اصلی‏ترین دستورکار دور پنجم این گفت‌وگوها است.

ایران با سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و بریتانیا موسوم به تروئیکا برای مذاکره بر سر برنامه هسته‌‌‌ای به توافق رسید. این خبری بود که روز یکشنبه از سوی خبرگزاری تسنیم به نقل از یک منبع آگاه اعلام شد. این منبع افزود که اگرچه درباره اصل مذاکرات، توافق شده اما هنوز رایزنی‌‌‌ها درباره زمان و مکان مذاکرات ادامه دارد. با‌این‌حال بر اساس اخباری که برخی رسانه‌‌‌های غربی و عربی منتشر کرده‌‌‌اند، قرار است روز یکشنبه آینده «پنجمین» دور از مذاکرات ایران و تروئیکای اروپا در «ژنو» برگزار شود. پیش‌تر روز جمعه تسنیم نوشت که ایران درخواست سه کشور اروپایی برای ازسرگیری مذاکرات درباره موضوع هسته‌‌‌ای و رفع تحریم‌‌‌ها را در دست بررسی قرار داده است. روز گذشته نیز خبرگزاری فرانسه به نقل از یک منبع دیپلماتیک آلمانی نوشت که تروئیکای اروپا با ایران در تماس هستند تا برای مذاکرات بیشتر در هفته‌‌‌ آتی برنامه‌‌‌ریزی کنند. همزمان شبکه اسکای نیوز عربی نیز گزارش داده گفت‌‌‌وگوهای ایران و اروپا روز یکشنبه آتی در ژنو برگزار می‌شود.

پنجمین دور مذاکرات ایران و اروپا در حالی قرار است روز یکشنبه در ژنو برگزار شود که سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، پس از پایان جنگ ۱۲روزه، شامگاه پنج‌شنبه گذشته در یک کنفرانس ویدئویی با وزرای خارجه تروئیکای اروپایی و همچنین کایا کالاس، مسوول جدید سیاست خارجی اتحادیه اروپا، به گفت‌‌‌وگو نشست.

چهار دور گفت‌‌‌وگو
دور پنجم گفت‌وگوهای ایران و اروپا با محوریت پرونده هسته‌ای به‌خصوص سازوکار موسوم به ماشه یا اسنپ‌بک در حالی قرار است در یکی از پایتخت‌های اروپایی، احتمالا ژنو یا وین، برگزار شود که تاکنون چند دور گفت‌وگو بین دو طرف انجام شده است. نخستین دور گفت‌‌‌وگوهای ایران و تروئیکای اروپا مهرماه ۱۴۰۳ در حاشیه هفتادونهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک برگزار شد. میزبان دور دوم این گفت‌‌‌وگوها ژنو بود و نهم آذرماه سال گذشته مدیران سیاسی بریتانیا، فرانسه و آلمان در ژنو با کاظم غریب‌آبادی، همتای ایرانی خود، دیدار و درباره برنامه هسته‌‌‌‌‌‌ای و تحریم‌‌‌‌‌‌های ایران، موضوعات دوجانبه و وضعیت منطقه گفت‌‌‌‌‌‌وگو کردند.

همچنین شهر ژنو سوئیس ۲۴ و ۲۵دی‌ماه سال گذشته به مدت دو روز میزبان دور سوم گفت‌‌‌وگوهای ایران و سه کشور اروپایی عضو برجام، یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان، و همچنین نماینده اتحادیه اروپا بود. در این نشست‌‌‌ها، روابط دوجانبه، پرونده هسته‌‌‌ای و دو جنگ غزه و اوکراین چهار دستورکار تهران و پایتخت‌‌‌های اروپایی بود.

ولی به نظر می‌رسد دور جدید این گفت‌‌‌وگوها بیشتر با تمرکز بر رسیدن به توافقی با هدف فعال نشدن مکانیسم ماشه باشد. همچنین باید در نظر داشت که سه دور نخست مذاکرات ایران و اروپا پیش از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید انجام شد. دور چهارم نیز ابتدا قرار بود پیش از چهارمین دور مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در رم ایتالیا در تاریخ ۱۲ اردیبهشت برگزار شود اما چون آن گفت‌‌‌وگوها به دلایلی به تعویق افتاد، بین ایران و کشورهای اروپایی نیز نشستی در این تاریخ برگزار نشد.

اما در نهایت چهارمین و آخرین دور از این گفت‌‌‌وگوها ۲۶اردیبهشت‌ماه سال‌ جاری و کمتر از یک ماه قبل از تجاوز رژیم اسرائیل به خاک کشورمان در استانبول ترکیه برگزار شد. کریستین ترنر، مدیرکل سیاسی وزارت خارجه انگلیس، در آن زمان در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ما تعهدمان نسبت به گفت‌‌‌وگو را اعلام کردیم. ما از مذاکرات ایران و آمریکا و فوریتی که به آن داده شده استقبال و توافق کردیم که باز هم دیدار کنیم.»

با وجود اینکه قرار بود این مذاکرات ادامه پیدا کند اما به دلیل آغاز جنگ ۱۲روزه بین اسرائیل و ایران هم گفت‌‌‌وگوها با اروپا ناتمام ماند و هم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا دور ششم را به خود ندید. امروز اما دوباره صحبت از شروع گفت‌‌‌وگوها بین ایران و تروئیکای اروپا مطرح است؛ البته در شرایطی که بحث فعال کردن مکانیسم ماشه از سوی مقامات اروپایی دائما مطرح می‌شود و اگر قرار باشد در این مسیر گام بردارند باید تا دهم شهریورماه تصمیم خود را اعلام کنند و یک ماه بعد هم این سازوکار فعال می‌شود.

در جست‌وجوی راهکار دیپلماتیک
در فضایی که بحث فعال شدن مکانیسم ماشه بیش از هر زمانی مطرح است، گفت‌‌‌وگوهای ایران و اروپا نیز بیشتر موضوعیت پیدا می‌کند. از این رو علاوه بر گفت‌‌‌وگوی تصویری عراقچی با مقامات تروئیکا، طی چند روز گذشته بارها برگزاری دور جدید مذاکرات دو طرف ایرانی و اروپایی مطرح شد. روز گذشته یک منبع دیپلماتیک آلمانی در گفت‌‌‌وگو با خبرگزاری فرانسه با تاکید بر اینکه مساله هسته‌‌‌ای ایران باید با یک راهکار بادوام و قابل راستی‌‌‌آزمایی دیپلماتیک حل شود، گفت که تروئیکای اروپا با ایران برای برگزاری دور جدیدی از گفت‌‌‌وگوهای طرفین در این زمینه در تماس هستند.

وبگاه آکسیوس روز جمعه خبر داده بود که انتظار می‌رود دیپلمات‌‌‌های ارشد تروئیکای اروپایی و ایران، هفته آینده و به‌‌‌منظور گفت‌‌‌وگو درباره یک توافق هسته‌‌‌ای احتمالی با یکدیگر دیدار کنند. رسانه آمریکایی خبر داده محل احتمالی این دیدار وین یا ژنو است. آکسیوس نوشته انتظار می‌رود هیات ایرانی شامل کاظم غریب‌‌‌آبادی و مجید تخت‌‌‌روانچی، معاونان وزیر خارجه ایران، باشد.

با وجود اینکه ایران تاکید کرده است تولید و به‌‌‌کارگیری تسلیحات اتمی جایی در دکترین دفاعی آن ندارد، این منبع دیپلماتیک آلمانی گفت: «ایران هرگز نباید اجازه دستیابی به سلاح اتمی داشته باشد. به همین دلیل است که آلمان، فرانسه و انگلیس برای رسیدن به یک راهکار دیپلماتیک بادوام و قابل راستی‌‌‌آزمایی برای برنامه هسته‌‌‌ای ایران به طور فشرده در چارچوب تروئیکای اروپا همکاری می‌کنند.» او افزود: «اگر طی تابستان به هیچ راهکاری دست پیدا نکنیم، سازوکار ماشه یکی از گزینه‌‌‌های تروئیکای اروپا خواهد بود.» این در حالی است که وزیر خارجه ایران تاکید کرده که در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه، روابط ایران و سه کشور اروپایی وارد «تاریک‌‌‌ترین نقطه خود در طول تاریخ خواهد شد و بازگشت از آن آسان نخواهد بود».

توصیه عراقچی به تروئیکا
وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران روز جمعه و پس از رایزنی به صورت ویدئوکنفرانس با دیپلمات‌‌‌های ارشد اروپایی تاکید کرد: «این ایالات متحده بود که از توافقی که طی دو سال و با هماهنگی اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۵حاصل شده بود، خارج شد، نه ایران؛ این آمریکا بود که در ژوئن امسال میز مذاکره را ترک کرد و به‌‌‌جای آن گزینه نظامی را برگزید، نه ایران. اگر اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی می‌‌‌خواهند نقشی ایفا کنند، باید مسوولانه رفتار کنند و از سیاست‌‌‌ فرسوده تهدید و فشار، از جمله تهدید به اجرای سازوکار «اسنپ‌بک» که فاقد هرگونه مبنای اخلاقی و حقوقی برای آن هستند، دست بردارند.» عراقچی همچنین به اروپایی‌‌‌ها گفته است هر دور جدیدی از مذاکرات فقط زمانی ممکن خواهد بود که طرف مقابل برای یک توافق هسته‌‌‌ای عادلانه، متوازن و مبتنی بر منافع متقابل آمادگی داشته باشد.

رایزنی با دیپلمات سوئیسی
در آخرین تماس وزیر امور خارجه کشورمان با یک مقام اروپایی، عراقچی و ایگنازیو کاسیس، وزیر امور خارجه سوئیس، روز شنبه طی یک تماس تلفنی در خصوص تحولات منطقه و موضوعات روابط دوجانبه گفت‌وگو و تبادل‌نظر کردند. وزیر امور خارجه سوئیس، حمله نظامی به تاسیسات هسته‌‌‌ای ایران را خلاف مقررات بین‌المللی توصیف کرد و بر اهمیت تداوم تلاش‌‌‌ها برای جلوگیری از تشدید تنش و ناامنی تاکید کرد.

عراقچی نیز با اشاره به تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه ایران و نقض فاحش اصول منشور ملل متحد و حقوق بین‌الملل، بر ضرورت موضع‌‌‌گیری قاطع از سوی همه کشورها در محکومیت این قانون‌‌‌شکنی آشکار و پاسخگو کردن متجاوزان تاکید کرد. عراقچی با انتقاد از موضع جانبدارانه برخی کشورهای اروپایی در توجیه اقدامات تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی و آمریکا، هشدار داد چنین رفتارهایی موجب عادی‌‌‌سازی و ترویج قانون‌‌‌شکنی و تشدید ناامنی در سطح منطقه و جهان می‌شود. وزیر امور خارجه سوئیس با اشاره به موضع این کشور در دفاع از دیپلماسی و اعلام آمادگی برای هرگونه مساعی جمیله در این زمینه، حمله نظامی به تاسیسات هسته‌‌‌ای ایران را خلاف مقررات بین‌المللی توصیف کرد و بر اهمیت تداوم تلاش‌‌‌ها برای جلوگیری از تشدید تنش و ناامنی تاکید کرد.

تمدید یک ضرب‌‌‌الاجل
در همین راستا، لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال، نیز اخیرا در پیامی در ایکس به نقل از منابعی نوشته بود که در تماس اخیر میان وزرای خارجه سه کشور اروپایی و مسوول روابط خارجی اتحادیه اروپا با عراقچی، موضوع تمدید ضرب‌‌‌الاجل فعال‌‌‌سازی مکانیسم ماشه ذیل برنامه هسته‌‌‌ای مطرح شده است. در این پیشنهاد از ایران خواسته شد گفت‌‌‌وگوهای هسته‌‌‌ای با آمریکا و کشورهای اروپایی را از سر بگیرد و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نیز دوباره آغاز کند. پیشنهادهایی هم در رابطه با محدودسازی ذخایر اورانیوم غنی‌‌‌شده مطرح شد، هرچند جزئیات خاصی ارائه نشده است. منابع می‌‌‌گویند باید روی شرایط دقیق کار شود.