برگزیده

دیپلمات پیشین: با ساده‌سازی‌های غیرواقع‌بینانه در داخل دست به گریبان هستیم

شرق

بروزرسانی 1404/06/08 - 20:19

دیپلمات پیشین: با ساده‌سازی‌های غیرواقع‌بینانه در داخل دست به گریبان هستیم

شرق/متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

علی‌اکبر فرازی در گپ‌وگفتش با «شرق» و ذیل ادبیاتی هشدار‌دهنده تصریح می‌کند: «در پی اقدام سه کشور اروپایی برای ارسال نامه به شورای امنیت و فعال‌سازی مکانیسم ماشه، فضای دیپلماسی هسته‌ای ایران وارد مرحله‌ای تازه شده؛ مرحله‌ای که هم با فشارهای روانی و تبلیغاتی غربی‌ها همراه است و هم با برخی ساده‌سازی‌های غیرواقع‌بینانه در داخل». سفیر پیشین ایران در قبرس تأکید دارد: «باید میان هیاهوی رسانه‌ای غرب و نگاه‌های افراطی و تفریطی در داخل، مسیری منطقی و واقع‌بینانه برای مواجهه با این چالش پیدا کرد».

کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به فضاسازی‌های غربی‌ها افزود: «آنها تلاش دارند با بزرگ‌نمایی تبعات اجرای مکانیسم ماشه، ایران را وادار به نشستن پای میز مذاکره در شرایط نابرابر کنند‌». به گفته فرازی: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در برخی موارد فراتر از وظایف خود حرکت کرده و درخواست‌هایی را مطرح می‌کند که هیچ کشوری در شرایط مشابه حاضر به پذیرش آن نخواهد بود. در مقابل، برخی در داخل کشور نیز با ساده‌سازی بیش از حد ماجرا، فقط بر آثار روانی این موضوع تأکید می‌کنند و آن را بی‌اهمیت جلوه می‌دهند‌». از نگاه تحلیلگر ارشد سیاست خارجی: «هر دو رویکرد نادرست است و می‌تواند کشور را از مسیر صحیح مدیریت بحران دور کند‌». سفیر پیشین ایران در رومانی ادامه می‌دهد: «ایران باید بدون گرفتار‌شدن در فضای هیجانی و جوسازی رسانه‌های غربی، از یک سو از ساده‌انگاری بپرهیزد و از سوی دیگر دچار واکنش‌های احساسی نشود‌». به زعم فرازی: «فضای موجود باید به فرصتی برای دیپلماسی تبدیل شود؛ فرصتی که بتوان در آن با یادآوری وظایف طرف مقابل، گفت‌وگوهای سازنده را ادامه داد».

او با اشاره به طرح سه‌فوریتی خروج ایران از NPT که در داخل مطرح شده، خاطرنشان کرد: «چنین نگاه‌های رادیکالی در شرایط کنونی چندان به مصلحت کشور نیست». سفیر پیشین ایران در مجارستان توضیح می‌دهد: «دو نگاه در داخل قابل مشاهده است؛ یک نگاه تقلیل‌گرایانه که اساسا تبعات اسنپ‌بک را انکار می‌کند و آن را بی‌اثر می‌داند و نگاهی دیگر که به‌سرعت واکنش‌های سلبی مانند خروج از NPT را مطرح می‌کند. هیچ‌یک از این دو نگاه، پاسخ‌گوی شرایط فعلی نیست».

از منظر این تحلیلگر: «ایران در شرایط کنونی بیشتر باید بر استفاده از حقوق خود در چارچوب NPT تمرکز کند و از این ظرفیت‌ها برای دفاع از منافع ملی بهره گیرد. در عین حال، اگر مسیر دیپلماسی به نتیجه نرسد و طرف مقابل همچنان بر فشارهای یکجانبه اصرار داشته باشد، ممکن است تصمیمات دیگری در دستور کار قرار گیرد. با این حال، راهکار اصلی همچنان ادامه دیپلماسی هوشمندانه و بهره‌برداری از فرصت‌های باقی‌مانده است تا تهران بتواند ضمن حفظ منافع ملی، هزینه‌های تنش را نیز کاهش دهد». کارشناس ارشد حوزه سیاست خارجی خاطرنشان می‌کند: «مکانیسم ماشه بیش از آنکه یک تهدید قطعی باشد، ابزاری روانی در دست غرب است و ایران با هوشمندی و دوری از افراط و تفریط می‌تواند این ابزار را خنثی کرده و همچنان مسیر گفت‌وگو را زنده نگه دارد».

فرازی در ادامه گفت‌وگوی خود با «شرق» و از زاویه دیگری به موضوع ورود کرده و با لحنی تأسف‌بار معترف است: «آنچه امروز شاهدش هستیم همان هشداری است که بارها از سوی کارشناسان داده شده بود؛ یعنی بازگشت احتمالی پرونده ایران به شورای امنیت و تبعات سنگین سیاسی، امنیتی و اقتصادی آن برای کشور‌». به گفته این مفسر حوزه سیاست خارجی: «دیپلماسی ایران باید با خردورزی و درایت به‌ دور از خوش‌بینی‌های غیرواقعی عمل کند». چرا‌که فرازی معتقد است: «اتکا به مفاهیمی همچون «حقانیت ایران» یا «بی‌عملی اروپا» و‌...، اگرچه می‌تواند در سطح شعار قابل طرح باشد، اما در عرصه واقعی سیاست بین‌الملل مانع از اجرای مکانیسم ماشه نخواهد شد. چون در جهان امروز، همان‌طورکه تجربه نشان داده، قواعد حقوق بین‌الملل در نهایت به دست قدرت‌های بزرگ نوشته و اجرا می‌شود».

با این قرائت، کارشناس مسائل بین‌الملل هشدار می‌دهد: «تهران در این یک ماه فرصت باقی‌مانده باید بدون فوت وقت وارد عمل شود و ابتکارهایی را برای جلوگیری از فعال‌شدن کامل اسنپ‌بک و بازگشت تحریم‌ها و قطع‌نامه‌های شش‌گانه شورای امنیت روی میز بگذارد». به باور فرازی: «هرگونه تعلل یا واکنش انتحاری فقط کشور را در شرایط دشوارتری قرار خواهد داد. به‌ویژه آنکه بازگشت تحریم‌های شورای امنیت به معنای شکل‌گیری اجماع بین‌المللی علیه ایران است و این بار تقابل نه‌فقط با آمریکا یا اسرائیل، بلکه با جامعه جهانی صورت خواهد گرفت».

سفیر پیشین ایران در مجارستان در ادامه به نقش مخرب و خطرناک اسرائیل در این روند اشاره می‌کند و یادآور می‌شود: «تل‌آویو هرگز از بهبود مناسبات ایران با غرب خشنود نخواهد بود. نخست‌وزیر اسرائیل همواره به دنبال بهانه‌ای برای آغاز بحران یا جنگ است تا ضمن انحراف افکار عمومی از مشکلات داخلی خود، اجماع جهانی علیه ایران را تقویت کند». از این رو، فرازی هشدار می‌دهد که موضع‌گیری برخی مقامات و مسئولان برای واکنش متقابل ایران از خروج از ان‌پی‌تی تا بستن تنگه هرمز و‌...، صرفا تشدید بحران را به دنبال دارد‌ و بر این برداشت تأکید می‌کند: «وظیفه اصلی دیپلماسی ایران بستن راه جنگ و هدایت پرونده به سمت گفت‌وگو و تفاهمی است که منافع همه طرف‌ها را در بر بگیرد».

به باور مفسر حوزه سیاست خارجی: «هرچند اسرائیل ممکن است در این مسیر کارشکنی‌هایی انجام دهد، اما پاسخ ایران باید نه در میدان نظامی، بلکه در عرصه هوشمندانه دیپلماسی داده شود. چرا‌که تجربه نشان داده اقدامات واکنشی یا افزایش سطح فعالیت‌های هسته‌ای به‌ عنوان اهرم فشار، نتوانسته مانع فشارهای بین‌المللی شود، بلکه فقط بهانه‌ای در اختیار مخالفان ایران قرار داده است». سفیر پیشین ایران در قبرس در بخش دیگری از گفت‌وگو با «شرق» به موضوع روابط ایران و اروپا پس از ارسال نامه اخیر اشاره می‌کند و اعتقاد دارد: «اگرچه اعتمادسازی میان دو طرف به‌شدت دشوار شده، اما همچنان پنجره‌ای برای گفت‌وگو باز است. به‌ویژه اینکه اروپا نیز از پیامدهای تشدید تنش و احتمال درگیری نظامی در منطقه نگران است. بنابراین عقلانیت ایجاب می‌کند که تهران با استفاده از ظرفیت‌های دیپلماتیک خود، زمینه‌های یک توافق حداقلی را فراهم آورد». کارشناس مسائل بین‌الملل همچنین به موضوع سیاست ایران در قبال جنگ اوکراین پرداخت و به گفته او: «هرچند برخی اظهارنظرها در داخل کشور احتمال تغییر سیاست بی‌طرفی ایران در جنگ اوکراین را پس از اقدام تروئیکا مطرح کرده‌اند، اما چنین رویکردی نه در راستای منافع ملی است و نه با سیاست کلی نظام سازگار خواهد بود‌». لذا فرازی تصریح می‌کند: «تهران در شرایط کنونی بیش از هر زمان دیگری باید از افزایش تنش‌های غیرضروری پرهیز کند و به‌جای ورود به بحران‌های تازه، تمرکز خود را بر کاهش اختلافات موجود و رسیدن به راه‌حلی برای حفظ منافع کشور بگذارد».

در جمع‌بندی این گفت‌وگو، سفیر پیشین ایران در رومانی بار دیگر تکرار می‌کند: «راه‌حل نهایی در پرونده هسته‌ای نه از مسیر تقابل، بلکه از مسیر گفت‌وگو و تعامل حاصل خواهد شد‌». او بر این باور است: «اگر ایران با عقلانیت و انعطاف وارد مذاکرات شود، همچنان امکان جلوگیری از اجرای کامل مکانیسم ماشه وجود دارد. اما هرگونه تأخیر یا اصرار بر اقدامات نمادین و واکنشی می‌تواند کشور را در موقعیتی قرار دهد که بازگشت از آن دشوار و پرهزینه خواهد بود». از دیدگاه این مفسر سیاست خارجی: «در شرایطی که منطقه در التهاب و بازیگران مختلف به دنبال تأمین منافع خود هستند، مسئولیت اصلی بر دوش دستگاه دیپلماسی ایران است؛ دستگاهی که باید از فرصت محدود باقی‌مانده نهایت بهره را ببرد تا از بازگشت تحریم‌های شورای امنیت و گسترش بحران جلوگیری کند».‌