برگزیده

بار سنگین گرانی اینترنت بر کاربران

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1404/07/09 - 22:56

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

فرشاد اعظمی| آمریکایی‌ها در بحبوحه جنگ سرد و در سال ۱۳۴۸ و با اهداف نظامی و استراتژیک اینترنت را خلق کردند؛ مخلوقی که ۲۴ سال بعد پایش به ایران باز شد و امروز کمتر کسی در جهان وجود دارد که برای امور روزمره یا شغل یا تحصیل درگیر اینترنت نباشد. هرچند اینترنت هنوز در ایران به درستی درک نشده و ناشناخته مانده و در عین مشکلات متعدد زیرساختی با سیاست‌‌گذاری‌های محافظه‌کارانه درگیر است. از فیلترینگ گرفته تا ممنوعیت و جرم‌انگاری استفاده از اینترنت ماهواره‌ای و اخیرا قطعی‌های مداوم چند ساعته و بعضا روزانه اپراتورها در تهران و شهرستان‌ها، همگی حکایت از این داشته که اینترنت هم محروم است و هم متهم. حال آنکه اپراتورها دوباره زمزمه افزایش تعرفه‌ها را آغاز کرده و در توجیه نیازشان، مقرون‌به‌صرفه نبودن بهای خدمات را پیش کشیده‌اند. این درحالی است که طبق پژوهش خردادماه مرکز تحلیل اجتماعی «متا» و موسسه «سپهرا» بیش از ۹۲ درصد از کاربران مخالف گرانی اینترنت بودند و در این میان نیز بیش از ۶۶ درصد از کاربران اعتقاد داشتند که افزایش قیمت اینترنت در سال ۱۴۰۲ تاثیری بر کیفیت خدمات نداشته که این بار بخواهد تاثیری در کیفیت اینترنت داشته باشد.

حامد بیدی، طراح استارت‌آپ و مدیرعامل پلتفرم کارزار در گفت‌و‌گویی با «دنیای اقتصاد» با بیان اینکه «هزینه تمام شده برای کاربران طی ۱۰ سال گذشته در جهان یا حداقل در اغلب کشورها به دلایل تکنولوژیک و زیرساختی بیش از ۷۰ تا بالای ۹۰ درصد کاهش داشته است»، می‌گوید: «اپراتورها این واقعیت را نمی‌گویند و برای توجیه خودشان، اصرار بر این دارند که اگر تعرفه‌ها افزایش پیدا نکند، دچار عقب‌ماندگی و ناترازی شده و امکان توسعه در زیرساخت‌ها نخواهیم داشت. این حرف اگرچه از نگاه تورمی، منطقی به نظر می‌رسد، ولی در قیاس با وضعیت جهانی اینترنت و کاهش قیمت جهانی تعرفه‌ها، ما با ابهام مواجه شده و این سوال مطرح می‌شود که تورم بیشتر است یا میزان کاهش نرخ تعرفه جهانی اینترنت»؟

او ادامه می‌دهد: «بنابراین اگر مانند اغلب کشورهای جهان مطالبه کاهش تعرفه‌ها را از اپراتورها درخواست نمی‌کنیم، حداقل گران نشدن آن را می‌توانیم درخواست کنیم. این در حالی است که به نظر می‌رسد، اپراتورها در حال گروکشی هستند و از شرایط غبارآلود و غیرشفاف تعرفه‌گذاری و انحصار ترافیکی سوءاستفاده می‌کنند تا از طریق چانه‌زنی به سود بیشتری دست پیدا کنند».

مدیرعامل پلتفرم کارزار در پاسخ به این پرسش که چرا تعرفه‌های جهانی سیر کاهشی را در پیش گرفته‌اند، می‌گوید: «اصلی‌ترین علت این مساله، پیشرفت تکنولوژی است. ما رفته‌رفته شاهد افزایش معنادار سرعت و کیفیت اینترنت و رشد محسوس تعداد کاربران در عرصه جهانی هستیم. توسعه و افزایش دیتاسنترها و خدمات و میزان دیتاهای مصرفی کاربران باعث شده تا مقرون‌به‌صرفه بودن فروش اینترنت بیشتر شود و همین یک شیب کاهشی تعرفه‌ها در سالیان اخیر ایجاد کرده است».

او ادامه می‌دهد: «ما در بسیاری از کشورها شاهد هستیم که اپراتورها به‌رغم کاهش تعرفه، بسته‌های تشویقی و رایگانی را برای استفاده از برخی پلتفرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی لحاظ می‌کنند. اهمیت این مساله، از آنجا است که تقریبا ۸۰ درصد از ترافیک مصرفی کاربران در ایران مربوط به شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی است. امروز در برخی از کشورهای منطقه همچون ارمنستان و گرجستان یا امارات بعضی از اپراتورها بسته‌های تشویقی استفاده از تلگرام یا واتس‌اپ ارائه می‌کنند. این در حالی است که در ایران، ترافیک بین‌المللی گران‌تر محاسبه می‌شود».

فیلترینگ خسارت‌بار است
این کارشناس حوزه شبکه همچنین در پاسخ به این پرسش که چه عواملی باعث ناکارآمدی زیرساخت‌ها در بحث اینترنت شده است و تعرفه‌ها چقدر در حل این کاستی موثر است، توضیح می‌دهد: «مجموعه عواملی در کشور باعث ورشکستگی سازمانی و سیستماتیک در همه حوزه‌ها شده است و بحث اینترنت نیز از این قاعده جدا نیست. ما در همین حوزه با مانعی به نام «فیلترینگ» مواجه هستیم. ما از یک سیستم اقتصادی رانتی و انحصاری و بسته که همزمان تحت انواع مختلفی از تحریم‌ها قرار دارد، نباید توقع بیشتری داشته باشیم. مشکل اصلی ما در بحث اینترنت، کاهش تعرفه‌ها نیست. مشکل اصلی ما تحریم، فساد فراگیر و چاق بودن برخی اپراتورهاست».

او با بیان اینکه «نوع تصمیمات و سیاستگذاری‌ها یکی از عوامل تاثیرگذار در کیفیت پایین اینترنت در کشور است»، می‌گوید: «فیلترینگ و تلاش عمدی برای غیرفعال کردن فیلترشکن‌ها محسوس‌ترین مصداق این مساله است. این اقدام بسیاری از درگاه‌ها و پروتکل‌ها را مسدود می‌کند و در نهایت به دلیل اختلالات ایجاد شده، اینترنتی که کاربر استفاده می‌کند، یک اینترنت بی‌کیفیت است. این مساله نه به تعرفه‌ها ربط دارد و نه به تحریم و نه به زیرساخت، بلکه نشات گرفته از یک تصمیم‌گیری و سیاستگذاری است».

بیدی با بیان اینکه «فیلترینگ یک رویکرد خسارت‌بار است»، می‌گوید: «خسارت‌های فیلترینگ از نظر زیرساختی و کیفی بسیار فراتر از سخت شدن دسترسی کاربران به اینترنت از طریق فیلترشکن‌هاست. از یک طرف، تجهیزات و سرورها و از سوی دیگر اختلالات عمدی برای از کار انداختن فیلترشکن‌ها باعث شده که اینترنت دریافتی کاربران هم پر از اختلال باشد و هم هزینه بیشتری را بر کاربران تحمیل کند».

مدیرعامل پلتفرم کارزار همچنین با بیان اینکه «نوع معماری شبکه ملی اطلاعات در کاهش کیفیت اینترنت تاثیرگذار بوده است»، می‌گوید: «اینترنت و زیرساخت‌های آن در جهان توسط تامین‌کنندگان مختلف و متعدد بعضا خصوصی انجام می‌شود. این در حالی است که در ایران کل ترافیک بین‌المللی به صورت متمرکز و انحصاری و با قیمت نامشخص زیر نظر مجموعه‌های دولتی تامین شده و به اپراتورها ارائه می‌شود. معماری شبکه ملی اطلاعات وضعیت شبه متمرکز دارد که این مساله جدا از ریسک‌های امنیتی جدی، موجب بسیاری از مشکلات مانند ناپایداری شبکه و تشدید اختلالات می‌شود».

وضعیت اینترنت در ایران فاجعه است
او همچنین در پاسخ به این پرسش که عدم پوشش اینترنت ۵G یا جرم‌انگاری و ممنوعیت استفاده از اینترنت ماهواره‌ای چقدر با نگاه‌های تهدید‌آمیز نسبت به اینترنت و مباحث امنیتی و انحصارطلبی منطبق است، توضیح می‌دهد: «متاسفانه این نگاه‌ها وجود دارد. این در حالی است که در جهان امروز، سیاستگذاران به دنبال تسهیل و تسریع این موارد هستند تا پیشگام باشند، ولی در کشور ما مسوولان رویه دیگری را پیش گرفته‌اند. چنین اقداماتی نشان می‌دهد که عزم و اراده‌ای برای حل مشکلات وجود ندارد. من فکر می‌کنم تا زمانی که به اینترنت به عنوان پدیده تهدیدآمیز امنیتی و نه دیدگاه‌های توسعه‌محور و اقتصادی نگاه شود، چنین مواردی حل نخواهد شد».

بیدی همچنین درباره وضعیت اینترنت در ایران در مقایسه با سایر کشورها، توضیح می‌دهد: «انجمن تجارت الکترونیک به صورت پیوسته و هر چند ماه گزارشی درباره وضعیت اینترنت منتشر می‌کند. این گزارش‌ها با استناد بر معیارهای مختلف از جمله سرعت، کیفیت و میزان دسترسی کاربران به اینترنت تهیه می‌شود. طبق این گزارش، اینترنت ایران از نظر سرعت و کیفیت جزو پایین‌ترین کشورها هستیم و از نظر دسترسی کاربران به اینترنت آزاد نیز ایران جزو ۲ تا ۳ کشور پایین جدول قرار دارد و در یک کلام باید گفت که وضعیت اینترنت ایران فاجعه است و هیچ حرفی در مقایسه با جهان و حتی منطقه نداریم».