برگزیده

چرخش واشنگتن به سوی اسلام‌آباد

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1404/07/20 - 21:55

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

آلک راسل-فایننشیال تایمز| مشاوران ارشد فرمانده ارتش پاکستان، عاصم منیر، پیشنهادی به مقامات آمریکایی ارائه کرده‌اند برای ساخت و اداره بندری در دریای عرب که می‌تواند جای پای واشنگتن را به یکی از حساس‌ترین مناطق جهان باز کند.

طرح جسورانه‌ای که فایننشال تایمز نیز آن را مشاهده کرده، شامل سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها برای توسعه بندر «پاسنی» به عنوان پایانه‌ای برای صادرات مواد معدنی حیاتی در پاکستان است. این بندر در فاصله حدود ۱۶۰ کیلومتری از ایران و ۱۱۰ کیلومتری از گوادر، بندری که با حمایت چین اداره می‌شود، قرار دارد.

البته پیشنهاد مذکور هنوز سیاست رسمی دولت پاکستان نیست، اما نشان می‌دهد مقامات این کشور در حال بررسی راه‌هایی برای بهره‌برداری از تغییرات ژئوپلیتیک اخیر در جنوب آسیا هستند. به گفته دو مشاور غیررسمی ارتش، این ایده پیش از دیدار منیر با دونالد ترامپ در کاخ سفید مطرح شد، اگرچه یک مقام ارشد دولت ترامپ اعلام کرده که رئیس‌جمهور درباره این پیشنهاد گفت‌وگو نکرده است. بعد از دو دهه روابط گرم با هند، روابط دهلی‌نو با واشنگتن در تابستان گذشته رو به سردی گذاشت. اگرچه هند ادعای ترامپ درباره نقش‌آفرینی در آتش‌بس با پاکستان را رد کرد، آصیم منیر و نخست‌وزیر شهباز شریف به‌طور علنی از ترامپ تشکر کرده و او را برای دریافت جایزه صلح نوبل نامزد کردند.

در پاسخ، ترامپ از فرمانده ارتش پاکستان تمجید کرد. پس از آخرین دیدار آنها در ماه گذشته، کاخ سفید تصاویری منتشر کرد که در آن منیر و شریف جعبه‌ای شامل نمونه‌های معدنی را به رئیس‌جمهور آمریکا اهدا می‌کنند. به گفته یکی از مشاوران که بیش از یک سال در تماس‌های غیررسمی با حلقه ترامپ بوده است: «تمام روایت روابط آمریکا و پاکستان پس از جنگ تغییر کرد. قبل از آن وضعیت بسیار بد بود و ما به خوبی از روابط مراقبت نکرده بودیم. در دو دهه گذشته، هند جای خالی ما را پر کرده بود».

طرح پیشنهادی شامل احداث خط‌آهن جدیدی برای انتقال مواد معدنی از مناطق مرکزی پاکستان است، از جمله مس و آنتیموان که در تولید باتری‌ها، مواد ضدحریق و موشک‌ها کاربرد دارند. برآورد شده است که ساخت این بندر حدود۱.۲‌میلیارد دلار هزینه خواهد داشت و مدل تامین مالی آن ترکیبی از بودجه فدرال پاکستان و سرمایه‌گذاری آمریکایی خواهد بود. طرفداران طرح، آن را راهی برای ایجاد موازنه در روابط پاکستان با چین، آمریکا، ایران و عربستان سعودی می‌دانند. پیش‌نویس طرح می‌گوید: «نزدیکی پاسنی به ایران و آسیای مرکزی، گزینه‌های آمریکا در زمینه تجارت و امنیت را تقویت می‌کند… فعالیت در پاسنی می‌تواند تاثیر و نفوذ بندر گوادر، که توسط چین توسعه‌یافته و در مسیر تجاری استراتژیک قرار دارد، را متوازن کند… و نفوذ آمریکا را در دریای عرب و آسیای مرکزی گسترش دهد».

گوادر، شهری بندری در استان بلوچستان پاکستان، در کرانه دریای عرب و نزدیک به تنگه هرمز واقع شده است. همچنین در پیش‌نویس آمده است: «سرمایه‌گذاری‌های چین در گوادر در چارچوب ابتکار کمربند و جاده، نگرانی‌های مربوط به استفاده دوگانه را ایجاد می‌کند»، که اشاره‌ای آشکار به نگرانی‌های آمریکا است مبنی بر اینکه گوادر ممکن است به پایگاه دریایی چین تبدیل شود؛ ادعایی که اسلام‌آباد و پکن آن را رد کرده‌اند. یک مقام ارشد ارتش پاکستان تاکید کرده است که این ایده هنوز رسمی نشده و تنها در مباحث خصوصی با شرکت‌های آمریکایی مطرح شده و نیازمند بررسی بیشتر است. با وجود اینکه چین شریک نزدیک پاکستان است و تسلیحات و سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای ارائه می‌دهد، اسلام‌آباد به دنبال تنوع‌بخشی به روابط اقتصادی و همزمان حفظ روابط راهبردی با پکن است.

آمریکا در دوران جنگ سرد و پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر متحد نزدیک پاکستان بود، اما روابط دو کشور به دلیل حمایت اسلام‌آباد از طالبان در جنگ به رهبری آمریکا در افغانستان دچار تنش شد. اکنون پاکستان تمایل دارد روابط خود را از طریق سرمایه‌گذاری و تجارت بازسازی کند. به گفته یکی از مشاوران پاکستانی: «مدت‌ها به رهبران خود می‌گویم که باید در وابستگی به چین تنوع ایجاد کنیم، درحالی‌که پیوند‌های قدیمی خود با پکن را حفظ می‌کنیم. نیازی نیست در این زمینه از چین مشاوره بگیریم، زیرا این پروژه خارج از محدوده قرارداد گوادر است».

نشانه‌ای اولیه از علاقه آمریکا به بخش معدن پاکستان، امضای تفاهم‌نامه‌ای در ماه سپتامبر میان شرکت مستقر در میسوری، US Strategic Metals، و بازوی مهندسی نظامی پاکستان بود تا همکاری‌ها افزایش یابد. مایک‌ هالومن، مدیر تجاری USSM، گفت که شرکت قصد دارد یک تصفیه‌خانه راه‌اندازی کند و ماه گذشته با مدیران دو بندر بزرگ پاکستان در نزدیکی کراچی و همچنین نماینده‌ای از گوادر دیدار کرد.‌هالومن افزود که شرکت درباره پروژه احتمالی احداث بندری در نزدیکی پاسنی نیز اخباری شنیده است. این شهر دارای بندر طبیعی با عمق زیاد است و می‌تواند از طریق راه‌آهن به معدن مس و طلای رِکو دیق، که توسط شرکت کانادایی باریک در حال توسعه است، متصل شود؛ بنابراین ایجاد یک تاسیسات در این منطقه «کاملا منطقی» به نظر می‌رسد.

هالومن در ادامه گفت: «در گفت‌وگوهای خود با فیلد مارشال [عاصم منیر]، او تاکید کرد که پاکستان برای مدت طولانی متحد آمریکا بوده و بخش معدن می‌تواند راهی برای بازسازی یک دوستی نیمه‌خاموش باشد». اخیرا پاکستان اولین محموله کوچک خود به وزن کمتر از دو تن مواد معدنی حیاتی و نادر شامل مس، آنتیموان و نئودیوم را به آمریکا صادر کرده است. قیمت آنتیموان از زمان ممنوعیت فروش آن توسط چین به آمریکا به شدت افزایش یافته است.

با وجود اینکه بخش معدن تنها حدود سه درصد از تولید ناخالص داخلی پاکستان را تشکیل می‌دهد و منابع عمده در استان‌های غربی قرار دارند که همواره صحنه ناآرامی و عملیات گروه‌های جدایی‌طلب بوده‌اند، مقامات پاکستان تاکید دارند که کشور ظرفیت معدنی گسترده و دست‌نخورده‌ای دارد. حسین عبیدی، رئیس شورای علمی و تحقیقاتی صنعتی پاکستان، وابسته به دولت، می‌گوید: «این اقدام، بازتعریفی از روابط با آمریکا است، از طریق پیوندهای اقتصادی و نه صرفا روابط امنیتی سنتی. »