حضور تأثیرگذار بهائیان در شبکه‌ بی‌بی‌سی

پايگاه جامع تاريخ معاصر ايران/ يکي از مواردي که چه مسئولان سرويس جهاني بي‌بي‌سي و چه گزارشگران تاريخ بخش فارسي آن، خواسته يا ناخواسته، از کنار آن گذشته و يا آن را بسيار کم‌رنگ نشان داده‌اند حضور و تأثير انکارنشدني يکي از بهائيان سرشناس به نام« حسن موقر باليوزي » (1908 تا 1980) و ديگر بهائيان در يک دوره‌ي طولاني در سطوح جدي و سياست‌گذاري اين رسانه است. نکته‌ ديگري که در موضوع راه‌اندازي راديو فارسي بي‌بي‌سي اهميت دارد تصدي مسئوليت حسن موقر باليوزي در راديو فارسي زبان بي‌بي‌سي بود که براساس اسناد داخلي آرشيو سرويس جهاني بي‌بي‌سي، با دخالت وزارت خارجه صورت گرفته است. از آن پس، چه در مسئله تأثيرگذاري بهائيان در سياست‌گذاري بخش فارسي، چه در مورد جذب ناراضيانِ مستأصلِ سياسي ايراني و چه در مورد مداخلات وزارت خارجه‌ بريتانيا در سياست‌گذاري‌هاي اين رسانه، البته با بازنگري‌ها و فراز و فرودهايي، حکايت همچنان باقي است. باليوزي نخستين کسي بود که در ابتداي تأسيس بي‌بي‌سي فارسي از آن راديو براي مخاطبان سخن گفت. وي از اعضاي خاندان افنان و از اقوام نزديک «ميرزا علي محمد باب» و فرزند «محمدعلي (محمود) موقرالدوله باليوزي» حاکم پيشين بوشهر و وزير فوايد عامه و تجارت در کابينه‌ کودتاي سيد ضياءالدين طباطبايي در اواخر 1299 و اوايل 1300 شمسي بود. باليوزي در شرايطي به استخدام بي‌بي‌سي درآمد که چند ماه قبل از آن به عضويت مجمع ملي بهائيان موسوم به «رضوان» درآمده بود. باليوزي چند سال بعد از تأسيس بخش فارسي، به عنوان نزديک‌ترين مشاوران «شوقي افندي رباني» آخرين رهبر شناخته‌شده‌ بهائيان جهان، در سال 1956 به عنوان به اصطلاح يکي از ايادي امرالله، به قول پيروان آن کيش، منصوب شد که به منزله‌ عضويت در بالاترين شوراي اداري و ديني بهائيت (تقريباً معادل کاردينال ارشد در مذهب کاتوليک) است. باليوزي علاوه بر نگارش حدود ده اثر با موضوع تاريخ و تبليغ بهائيت، سال‌ها رئيس «محفل ملي معنوي بهائيان» بريتانيا بود که اين سمت به منزله‌ رياست کل اداري و اجرايي بهائيان بريتانيا محسوب مي‌شد. باليوزي در طول حدود دو دهه کار در بي‌بي‌سي فارسي، عملاً به يکي از افراد کليدي و به شدت تأثيرگذار اين شبکه تبديل شد. وي در اين مدت با تمام قوا هم به امور رسانه اشتغال داشت و هم به امور ديني خود؛ و از اين طريق ثابت کرد که مسئولان بي‌بي‌سي دست کم در بخش فارسي، نسبت به منشور خود درباره ضرورت حفظ بي‌طرفي دبيران، تهيه‌کنندگان و کارکنان در زمينه سياسي و ديني، پايبند نيستند. حضور چشمگير بهائيان در سطوح مختلف سرويس جهاني بي‌بي‌سي از مديريت‌هاي کلان آن شبکه به پايين، ضمن تأثيرگذاري‌هاي نامحسوس پنهانِ خود در لايه‌هاي زيرين اين شبکه، گاه نمودهاي آشکاري نيز داشته که از آن ميان مي‌توان به مصاحبه کاملاً تبليغاتي و فرمايشي با «مري مکسول» (ملقب به روحيه خانم) بيوه‌ شوقي افندي رهبر سابق بهائيان، در تاريخ 18 آگوست 1981 اشاره کرد. تهيه‌ رپرتاژ آگهي‌هاي گزارش گونه، منحصر به سال‌هاي گذشته در بي‌بي‌سي نبوده و انتشار اخبار و گزارش‌هاي متعدد در اين موضوع نشان‌دهنده‌ تداوم اين سياست و استفاده بي‌بي‌سي از کارت بهائيت عليه ايران است. در اين باره براي نمونه مي‌توان به مجموعه گزارش‌هاي متعدد جانبدارانه و آگهي گونه‌ي خبرنگاران اعزامي بخش فارسي در اسراييل و درباره مراکز مختلفِ بهائي در عکا و ديگر سرزمين‌هاي فلسطيني اشاره کرد که در ماه مي 2007 براي راديو و وب‌ سايت بي‌بي‌سي فارسي تهيه شد. در اين مطالب، گزارشگران اعزامي بخش فارسي بي‌بي‌سي، حکومت ايران را به بهائي‌ستيزي و يهودي‌ستيزي متهم کردند. با نگاهي گذرا به آرشيو تلويزيون فارسي بي. بي. سي انبوهي از برنامه‌ها و گزارش‌هاي گوناگون در مورد فرقه‌ بهائي از جمله: «محکوميت هر يک از رهبران بهائيان در ايران به 20 سال زندان ـ جامعه‌ جهاني بهائيان: هفت بهائي زنداني در ايران را آزاد کنيد ـ سومين جلسه‌ي محاکمه هفت بهائي برگزار شد ـ ابراز نگراني اتحاديه‌ي اروپا از محاکمه‌ي هفت بهائي ـ نخستين جلسه‌ي محاکمه‌ي 7 تن از رهبران بهائيان ايران برگزار شد ـ آمريکا قصد ايران براي محاکمه‌ي هفت بهائي را محکوم کرد ـ جامعه‌ي بهائيان: دو بهائي ديگر نيز در سمنان بازداشت شدند، جامعه‌ي بهائيان: عده‌اي از بهائيان ايران دستگير شدند» مي‌توان دست يافت. همچنان که گفته شد اخبار و گزارش‌هاي خرد و کلان بهائيان در هيچ رسانه‌اي به اندازه‌ي بي. بي. سي فارسي تحت پوشش قرار نمي‌گيرد و به عنوان يکي از گزارش‌هاي تحت پيگيري بي. بي. سي و دستور کار ثابت آن مي‌باشد؛ براي نمونه به چند مورد اخير آن اشاره مي‌گردد: «...تخريب خانه‌هاي بهائيان در يک روستاي مازندران، پنجاه خانه متعلق به بهائيان در طول اين هفته در روستايي در استان مازندران تخريب شده است. گفته مي‌شود چهار لودر و تعدادي کاميون، شبانه خانه‌هاي بهائيان روستاي "ايول"را خراب کرده‌اند. از چند روز پيش از حادثه، صاحبان اين خانه‌ها به مقام‌هاي محلي مراجعه کرده‌اند و درباره‌ احتمال حمله به خانه‌هايشان هشدار داده‌اند، اما به اين هشدارها توجهي نشد. ديان علايي نماينده‌ جامعه‌ بين‌المللي بهائيان در سازمان ملل متحد در ژنو، در اين باره به بي. بي. سي گفت: "اين مسأله‌اي است که از ابتداي انقلاب براي ايرانيان بهائي در ايول اتفاق افتاده. اوايل انقلاب بيش از 30 خانواده را از اين روستا اخراج کردند و آنها هر سال براي گرفتن محصولشان به آنجا برمي‌گشتند تا اينکه خبر رسيد که مي‌خواهند منازلشان را در آنجا خراب کنند." او گفت که عليرغم مراجعه‌ آنها، خيابان را بستند و تمام خانه‌ها را با بولدوزر خراب کردند. مسئله‌ي اصلي در واقع مسئله‌ي بهائي‌ستيزي در مازندران مخصوصاً در ساري و اطراف ساري است. و سال‌هاست که اين نوع مسائل پيش مي‌آيد و وقتي هم که بهائيان به دادگاه مي‌روند قاضي‌ها تعجب مي‌کنند ولي در واقع زيردست وزارت اطلاعات است و کاري نمي‌توانند بکنند. نماينده جامعه‌ي بين‌المللي بهائيان در پاسخ به اين سؤال که آيا به هيچ مرجعي در ارتباط با حوادث روستاي ايول شکايت خواهد برد يا نه گفت: «جامعه‌ي جهاني بهائيان به عنوان يک سازمان غيردولتي، موضوع را به نهادهاي حقوق بشري سازمان ملل اطلاع خواهد داد». «جامعه‌ي جهاني بهائيان خواهان آزادي سه بهائي زنداني در شيراز شد. هاله روحي، رها ثابت و ساسان تقوا در ماه نوامبر 2007 به جرم تبليغ عليه جمهوري اسلامي، به چهار سال زندان محکوم شدند. ديان علايي، نماينده‌ي جامعه‌ي جهاني بهائي در مقر سازمان ملل متحد در ژنو سوئيس، به بي. بي. سي فارسي گفت: «اينها در واقع کاملاً بي‌گناه هستند و نمي‌بايست در زندان باشند. اين سه نفر در چند ماه اولِ حبس در سلول خود تخت نداشتند و روي زمين مي‌خوابيدند. اين بهائيان در محله‌هاي فقيرنشين شيراز کلاس‌هايي براي رفع اشکالات درسي و آموزش مهارت‌هاي زندگي به کودکان و نوجوانان خانواده‌هاي کم‌بضاعت داير کرده بودند، اما مقام‌هاي قضايي ايران فعاليت اين افراد را تبليغ کيش بهائي ارزيابي کرده و آنها را مجرم شناخته‌اند. بهائيت در ايران به عنوان يک دين به رسميت شناخته نمي‌شود و پيروان آن از بسياري از حقوق اجتماعي مانند حق تحصيل در دانشگاه‌ها و نيز حضور در مشاغل دولتي محروم‌اند. اين در حالي است که هفت تن از سرپرستان سابق جامعه‌ بهائيانِ ايران نيز در حال حاضر در زندان به سر مي‌برند. فريبا کمال‌آبادي، جمال‌الدين خانجاني، عفيف نعيمي، سعيد رضايي، بهروز توکلي، وحيد تيزفهم و مهوش ثابت در ماه اوت امسال به 20 سال زندان محکوم شدند اما پس از مدت کوتاهي، مجازات آنان به 10 سال حبس تقليل يافت. آنها به جاسوسي، اقدام عليه امنيت ملي و محاربه متهم شده بودند....» البته توجه به اخبار بهائيان خاص رسانه‌هايي همچون بي. بي. سي نيست، بلکه مقامات رسمي انگليس نوبه‌اي با رهبران اين فرقه ضاله نشست‌هايي دارند و از حقوق آنان دفاع نموده و سعي دارند آن را نيز رسانه‌اي نمايند که از ميان انبوه گزارش‌هاي وزارت امور خارجه انگليس و اظهارات مقامات اين وزارت، براي نمونه مي‌توان به دو مورد آن استناد نمود: اول: ‌در بخشي از متن گزارش سالانه‌ي 2009 وزارت امور خارجه‌ بريتانيا از وضعيت حقوق بشر در ايران، درباره بهائيان اين چنين آمده است: «گزارش سال گذشته توجهات را به بازداشت هفت بهائي در ابتداي سال 2008 معطوف مي‌نمايد. علي‌الرغم تلاش‌هاي هماهنگ بين‌المللي در اين باره، اين گروه کماکان در بازداشت به سر مي‌برند. آنها به‌طور رسمي به يک سري جرائم از جمله"فساد در ارض" متهم شده‌اند، ليکن هنوز در انتظار محاکمه به سر مي‌برند. در ماه فوريه 2009 دولت ايران تمامي توافقات اداري بهائيان را غيرقانوني اعلام نمود.» دوم: «آلستربرت معاون وزارت امور خارجه پس از ملاقات با نمايندگان شوراي ملي روحانيون فرقه‌ي بهائيت 11 ژوئن 2010/21 خرداد 1389 طي بيانيه‌اي اعلام نمود: «من از محاکمه‌ قريب‌الوقوع هفت ‌تن از روحانيون فرقه‌ بهائيت به شدت نگران مي‌باشم. اين محاکمه درست زماني در حال به وقوع پيوستن است که ما نقض حقوق بشر بر سر انتخابات سال گذشته ايران را به ياد مي‌آوريم. از دولت ايران تقاضا دارم که بدون تأخير اطمينان حاصل نمايد که حقوق اين افراد کاملاً محفوظ است، و اينکه با آنها با توجه به روند قانوني از جمله آزادي به قيد وثيقه و محاکمه‌اي شفاف و عادلانه، بر طبق معيارهاي بين‌المللي برخورد مي‌شود. همچنين از دولت ايران درخواست مي‌کنم تا به ارعاب بسياري از اقليت‌ها که اغلب با دستگيري و احکام طولاني مدت زندان و به اتهام مبهمِ اقدام عليه امنيت ملي روبه‌رو هستند، پايان دهند و حقوق آنها را محترم شمارند». هم‌اکنون همه‌ گزارشگران اعزامي و تهيه‌کنندگان اخبار مربوط به بهائيان و آگهي‌هاي گزارش‌گونه در عکا، به سرعت راه ترقي را در بي‌بي‌سي فارسي مي‌پيمايند و همه‌ آنها در تغيير و تحولات اخير اين شبکه، ارتقاي رتبه يافته و جايگاه بالايي در تلويزيون فارسي بي. بي. سي يافته‌اند. بنابراين با توجه به تصدي بخش‌هاي مختلف بي ‌بي سي فارسي از سوي بهائيان متنفذ و سرشناس، معلوم نيست چگونه مي‌توان اين ادعاي مديران سرويس جهاني بي‌بي‌سي مانند «بهروز آفاق» که خود از بهائيان سرشناس و از مسئولين بخش جهاني بي. بي. سي است را در مورد استقلال عمل تحريريه و تأثير نپذيرفتن از جريانات بيروني قبول کرد. واقعيت اين است که بهائيان امروز در جهان هيچ رسانه‌اي مورد اعتمادتر از بي‌بي‌سي فارسي براي خود سراغ ندارند چرا که اين رسانه به دستاويزي براي اعمال سلايق و ابراز بدعت‌هاي ديني اين گروه تبديل شده است.