یک کارشناس مسائل ترکیه: ایران عمق استراتژیک در ترکیه پیدا می‌کند

اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست رجب طيب اردوغان روز گذشته طي دو سال اخير براي دومين بار به تهران آمد. سال‌هاست که ايران و ترکيه از روابط خوبي در زمينه‌هاي تجاري برخوردار هستند اما رويدادهاي سوريه و عراق دو مساله‌اي هستند که چند سالي است بر روابط تهران و آنکارا سايه انداخته است. هفته گذشته نيز رييس‌جمهور ترکيه در گفت‌وگويي، صحبت‌هاي تندي عليه ايران ابراز کرد که با واکنش‌هاي بسياري از سوي مسوولان کشورمان روبه‌رو شد. با اين حال سيدعلي قائم‌مقامي، کارشناس مسائل ترکيه در گفت‌وگو با «اعتماد» معتقد است ايران بايد سياست شبه تهاجمي ترکيه را ناديده گرفته و عمق استراتژي و نفوذ ايران در ترکيه را گسترش بدهد. مشروح گفت‌وگوي «اعتماد» با اين کارشناس مسائل منطقه‌اي در ادامه مي‌آيد: مناسبات سياسي و اقتصادي ايران و ترکيه چگونه است؟ مناسبات ايران و ترکيه در طول سال‌هاي گذشته همواره مثبت بوده و اين مساله با حاکم شدن حزب توسعه و عدالت در اين کشور با آهنگ بيشتر و رو به جلوتر همراه بوده است اما بعد از شکل‌گيري بحران سوريه، تنش‌هاي موجود تهران و آنکارا به اوج خود رسيده است. ترکيه، ايران را متهم مي‌کند که با حمايت از دولت سوريه به قتل‌عام مردم اين کشور کمک کرده است و از سوي ديگر، شاهد هستيم که در ترکيه، پايگاه‌هاي نظامي و اطلاعاتي وجود دارند که در خدمت گروه تروريستي و تکفيري هستند و خاک اين کشور به ترانزيت‌گاه نيروهاي تروريستي تبديل شده است. به عبارت ديگر، در خصوص دو مساله سوريه و عراق، تهران و آنکارا در تضاد نظر کامل هستند. در مساله روابط و مناسبات امنيتي و نظامي نيز ترکيه قراردادهاي نظامي همکاري دوجانبه با برخي از کشورهاي عربي حاشيه خليج فارس دارد که در واقع براي مقابله با گسترش نفوذ ايران يا به قول خودشان هلال شيعي است اما در حوزه مناسبات تجاري ميان دو کشور، اين روابط رو به جلو و همراه با توسعه بوده است به شکلي که دو کشور سقف روابط تجاري ٣٠ ميليارد دلار در سال را براي يکديگر ترسيم کرده‌اند. در هفته گذشته شاهد صحبت‌هاي تند رجب طيب اردوغان نسبت به کشورمان بوديم. برخي‌ها معتقدند او مي‌خواهد با اين صحبت‌ها سفرهاي خود را لغو کند اما شاهد سفر وي بوديم. با اين حال دليل بيان اين صحبت‌هاي تند عليه ايران در حالي که وي قصد سفر به تهران را داشت، چه بود؟ قرار نبود که رييس‌جمهور ترکيه سفرش به تهران را لغو کند که بخواهد به دنبال بهانه‌اي باشد. به عبارت ديگر، حرف‌هاي تند نزد که سفرش را لغو سازد و چنين ادعايي صحيح نيست. اما دليل آن صحبت‌هاي تند، اين است که اردوغان سعي مي‌کند تا با چنين اظهاراتي نظر عربستان، قطر و ساير کشورهاي عربي را به خويش جلب کند تا از اين طريق علاوه بر گسترش تفکر نوعثماني‌گرايانه خود، زمينه همکاري‌هاي اقتصادي دو کشور را در عرصه‌هاي اقتصادي هموارتر سازد چرا که عربستان و قطر مدعي هستند ٣٠٠ ميليارد سرمايه روابط تجاري دارند و ترکيه سعي مي‌کند پيمانکارهايش را در اين باره شرکت دهد. همچنين ترکيه قصد دارد تا با يک ائتلاف، براي مقابله با نفوذ ايران استفاده کند و براي همين از بحران يمن استفاده مي‌کند. شما بحران سوريه را نقطه آغاز براي اختلافات ايران و ترکيه نام برديد. سفرهاي مقامات دو کشور در طول يکسال و نيم گذشته افزايش يافته است. آقاي ظريف گفته بودند که ايران و ترکيه براي نزديکي دو کشور در خصوص سوريه تلاش خواهند کرد. آيا هنوز اين اختلاف همانند سال‌هاي قبل است؟ ايران و ترکيه درباره کمک‌هاي انسان‌دوستانه به مردم سوريه اختلاف نظري ندارند ولي در خصوص نوع نظام سياسي سوريه اختلاف دارند. ترکيه به همراه کشورهاي عربي و غربي درصدد براندازي نظام کنوني دمشق است ولي تهران معتقد به نقش مردم در تعيين سرنوشت‌شان است. از سويي ترکيه از گروه‌هاي تکفيري حمايت مي‌کند. در پي سقوط تکريت، خبري را الجزيره منتشر کرد که تمام تلويزيون‌هاي ترکيه آن را منتشر کردند که نيروهاي مردمي عراق که از آنها به عنوان شبه نظاميان شيعه نام برده مي‌شود، پس از فتح تکريت سني‌ها را قتل‌عام و اموال‌شان را غارت کرده‌ ‌اند. ارزيابي‌تان از سياست دولت يازدهم در خصوص ترکيه چيست؟ ترکيه کشوري بزرگ، موثر و با اهميت براي ايران است. از سويي اين دو کشور داراي عناصر مشترک تاريخي، فرهنگي، سياسي، اقتصادي، جمعيتي و مذهبي هستند. کردها دو قوميت بزرگي هستند که هم در ايران و هم در ترکيه حضور دارند. بيش از ٢٣ ميليون علوي و شيعه در ترکيه زندگي مي‌کنند. شهروندان دو کشور علاقه خوبي به کشورهاي مقابل دارند. مناسبات فرهنگي همانند مشاهير و تاريخ مشترکي دارند. با اين حال مسائل سياسي بر مسائل دو جانبه طي سال‌هاي اخير تاثيراتي گذاشته است اما ايران سعي مي‌کند سياست شبه تهاجمي ترکيه را ناديده گرفته و عمق استراتژي و نفوذ ايران در ترکيه را گسترش بدهد. چند سال پيش ترکيه نقش فعالي در پرونده هسته‌اي ايران ايفا کرد و حتي ائتلاف هسته‌اي ميان ايران، ترکيه و برزيل در سال ٢٠١٠ تشکيل شد. با اين حال به نظر مي‌رسد که اين کشور از رسيدن به توافق جامع نهايي استقبال چنداني نمي‌کند. در مجموع، سياست اين کشور در يک سال و نيم گذشته در قبال پرونده هسته‌اي چگونه بوده است؟ مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه ترکيه چندي پيش و پس از اعلام تفاهم سياسي ميان ايران و ١+٥ در گفت‌وگويي اعلام کرد آنچه از همکاري ايران، ترکيه و برزيل به دست آمده بود، از آنچه هم‌اينک به دست آمده بهتر بوده است. ولي ترکيه از تحريم‌هاي ايران سود بسياري برده است. از دو موضع مي‌توان اين مساله را مورد بررسي قرار داد. ترکيه از دهه ٥٠ ميلادي تلاش مي‌کند به نيروگاه‌ اتمي دست يابد ولي با اينکه اين کشور با ناتو و غرب روابط نزديکي داشته و دارد، غرب به اين کشور اجازه نداده است؛ ولي در سايه مقاومت هسته‌اي ايران، ترکيه و روسيه قرارداد هسته‌اي امضا کرده‌اند. از سويي، ترکيه از قبال پرونده هسته‌اي و تحريم‌هاي ايران منفعت داشته است و ايران براي تامين کالاهاي اساسي‌اش، از بازار سياه اين کشور استفاده کرده ولي حل و فصل پرونده هسته‌اي موجب افزايش قدرت ايران مي‌شود ولي ديگر جلوي بهانه‌هاي عربستان و ترکيه را مي‌گيرد.