آرمان/ متن پيش رو در آرمان منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست.
چند سالي است که اغلب جوامع در حال توسعه با پديدهاي به نام «فرار نخبگان» يا همان «فرار مغزها» مواجهند. ايران نيز از جمله جوامع در حال گذار به دنياي مدرن و حتي پسامدرن است و از آنجايي که هنوز نسبت به کشورهاي توسعهيافته فاصلهاي قابلتوجه دارد لذا افرادي که در دستهبنديها ميتوان آنها را جزو نخبگان قرار داد تمايل به مهاجرت به کشورهاي صنعتي و پيشرفته پيدا ميکنند. مهمترين نکتهاي که در اين راستا بايد مدنظر قرار داد دلايلي است که باعث چنين اقدامي در مهاجرت مغزهاي متفکر کشور ميشود؛ افرادي که تمام ادوار تحصيل خود را در درون کشور سپري کردهاند و درست در زماني که بايد ثمره آن متوجه اين مرز و بوم شود، تبديل به ميوههاي دستچيني ميشوند که در دست ديگر کشورها قرار ميگيرند. در اين راستا نوع برنامهريزي ميتواند قدرت جاذبه و دافعه بسياري داشته باشد. قطعا فردي که تمام وقت خود را صرف پيشرفت ميکند و شايد سالها به تحصيل و تحقيق در درون مرزها ميپردازد به يکباره تصميم به ترک ديار نميگيرد. بر اين اساس بديهي است ضعف و در مقاطعي نامهربانيهايي وجود داشته است که اين امر موجب شده تا نخبگان از علمي که در اختيار دارند براي ديگران استفاده کنند و مسلم است با توجه به فرصتطلبي و آگاهياي که کشورهاي پيشرفته نسبت به قدرت تفکر اين افراد دارند با آغوش باز آنها را ميپذيرند و همه نوع امکانات براي آنها فراهم ميکنند، کما اينکه در سالهاي اخير نسبت به جذب نخبگان تلاشهاي بسيار صورت گرفته که نتيجه سوء آن متوجه کشور شده است. نکته ديگري که بايد بر آن تاکيد ورزيد اين است که متاسفانه گاهي رگههاي سياست آنچنان در تمام سطوح رخنه ميکند که در بسياري مواقع باندبازيها و موضوعات سفارشي به جاي مصلحت و منفعت عمومي مينشيند و چنين برخوردي نتيجهاي جز مهاجرت نخبگان به ديار ديگر و عقبماندن کشور از قافله توسعه يافتگي در پي ندارد. برنامه ششم توسعه در حال تدوين است و چنانچه در اين برنامه تدبيري براي جلوگيري از فرار مغزها و حتي فرا تر از آن بازگرداندن نخبگان به کشور انديشيده نشود بايد گفت قطعا مشکلات جدي سطوح مختلف مديريتي را در بر خواهد گرفت. نبايد فراموش کرد آنچه موتور جامعه را به حرکت درميآورد و موجب پيشرفت ميشود قوه تفکر و قوه بهرهگيري از تفکر، خلاقيت و نخبگان جامعه است. شايد بد نباشد در اين زمينه نگاهي به چندسال اخير انداخته شود تا دريابيم چند درصد از جوانان و نخبگاني که در داخل کشور مورد بيمهري يا بياعتنايي قرار گرفتند در خارج از مرز چگونه از آنها استقبال شد و چگونه از استعداد آنها براي پيشرفت ممالک خود استفاده کردند. اگر گفته شود امروز مهمترين تدبير دولت يازدهم در برابر نخبگان، جلوگيري از فرار و مهاجرت آنان است گزافه نگفتهايم. لازم است امروز هرچه بيشتر بر اين مهم تمرکز شود تا بسترهاي لازم براي درخشش هرچه بيشتر در آينده فراهم شود. نخبهپروري کار سخت وپرهزينهاي است. کاريکنيم که به آساني اين سرمايههاي عظيم انساني را از دست ندهيم.
*غلامعباس توسلي