مجتبی امانی: لابی پر هزینه و بی‌فایده ضد ایرانی

ايران/ متن پيش رو در ايران منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست. نشست سران سازمان همکاري اسلامي به ميزباني ترکيه که در يکي، دو روز اخير به واسطه مطرح شدن برخي مواضع ضد ايراني، از سوي مقامات رياض در کانون توجهات قرار گرفته بود، در نهايت بدون قرائت بيانيه نهايي، پايان يافت؛ اتفاقي که به بيش از هرچيز نشان از وجود اختلاف نظر جدي کشورهاي حاضر در نشست بر سر پيگيري اهداف اوليه و اصلي اين سازمان داشت. در گفت‌و‌گو با مجتبي اماني، کارشناس سياست خارجي و مسئول سابق حفاظت منافع ايران در قاهره درباره اين اجلاس و ابعاد پيدا و پنهان اهداف اعضا گفت‌و‌گو کرديم که از نظر مي‌گذرد: فضاي اجلاس اخير سازمان کشورهاي همکاري اسلامي که با حضور رئيس جمهوري کشورمان همراه بود، به نوعي تحت تأثير رويه سياسي برخي کشورهاي منطقه قرار گرفته بود. ارزيابي تان را درخصوص اين نشست بفرماييد. 57 کشور عضو سازمان همکاري اسلامي در فضايي به گفت‌و‌گو و رايزني درباره مسائل منطقه نشستند که خاورميانه بيش از هر زمان ديگري درگير پيامدهاي خشونت آفريني جريان‌هاي تروريستي فعال در منطقه است. گروه‌هايي که حمايت پنهان برخي قدرت‌هاي بزرگ منطقه را پشت سر خود دارند و از سوي آنها بخوبي تجهيز مالي و لجستيکي مي‌شوند. بنابراين در حالي که هدف اصلي سازمان همکاري اسلامي در بحبوحه ناآرامي در بسياري از کشورهاي اسلامي و درگيري‌ها در سوريه و يمن و انجام عمليات تروريستي در ديگر کشورهاي منطقه از جمله ترکيه بايد در راستاي همکاري دسته جمعي کشورها براي مبارزه با تروريسم و ايجاد ثبات در منطقه باشد، اهداف سياسي بازيگراني چون عربستان و پيشبرد منافع سياسي برسر آن سايه‌انداخت و در نتيجه مانع آن شد که هدف مهمي چون پيگيري راهکارهاي جمعي براي ريشه کن ساختن تروريسم در منطقه در دستور کار قرار گيرد. مقامات سعودي با تلاش زيادي که براي ايجاد فضاي ضد ايراني در اجلاس اخير کشورهاي همکاري اسلامي صورت دادند، توانستند تا حدودي در جمع بندي مباحث انجام شده که به صدور يک بيانيه پاياني منجر شد، موفق باشند اما در عين حال وجود برخي اختلاف نظرها ميان کشورهاي حاضر باعث شد اين بيانيه قرائت نشود. ارزيابي شما درباره اين اختلاف نظرها چيست؟ عربستان سعودي بعد از قطع رابطه دوجانبه رياض- تهران تلاش همه جانبه‌اي را براي ايجاد تقابل و شکاف درمنطقه به سود خود آغاز کرد. در اين راستا سعودي‌ها بعد از حل اختلاف هسته‌اي ايران و غرب با اعمال فشار به اشکال مختلف در لبنان، عراق و يمن تلاش مي‌کنند پروژه ايران‌هراسي را مجدداً در منطقه به جريان بيندازند. مقامات اين کشور در آخرين اقدام خود تلاش کردند که کشورهاي عضو سازمان همکاري اسلامي را با بهره‌گيري از ابزارهاي مختلف عليه ايران متحد کنند. در اين ميان استفاده از ابزارهاي مالي و دلارهاي نفتي به حربه جدي مقامات سعودي براي همراه ساختن کشورهاي بيشتري در منطقه تبديل شد. به عنوان مثال در آستانه برگزاري نشست سران همکاري اسلامي از يک سو ملک سلمان پادشاه عربستان به مصر سفر کرد و مبلغي در حدود ٢٠ ميليارد دلار به اين کشور اهدا کرد و از سوي ديگر مبلغ 700 ميليون دلار به نخست وزير مالزي اهدا شد. اقدامي که در نهايت به نوعي آراي مورد نظر سعودي‌ها براي صدور بيانيه عليه ايران را به‌دست آورد. اما نکته‌اي که بايد به آن اشاره داشت آن است که اگرچه عربستان به ظاهر توانسته با نفوذ مالي و سياسي بر برخي کشورهاي منطقه و همچنين تأثيرگذاري در نهاد مهم و فراگيري چون سازمان همکاري اسلامي، بر بيانيه و جمع بندي کشورهاي اسلامي تأثيرگذار باشد اما شايد اين موفقيت را تنها بتوان روي کاغذ تعريف کرد. در اين راستا بايد به پيامدهاي سياسي اين بيانيه- که قرائت نشدن آن در پايان اجلاس نشان مي‌دهد که اختلاف نظرها بر سر آن تا چه‌اندازه جدي است- توجه کرد. اين تلاش‌هاي عربستان را بايد در کنار شکست‌هايي در منطقه از جمله در يمن و سوريه و حوزه‌هاي مهم رقابت منطقه‌اي با ايران ارزيابي کرد. يعني زماني که عربستان نتوانست در صحنه ميداني حمايت کشورهاي مهم منطقه را براي رسيدن به اهدافش به دست آورد. بنابراين به دست آوردن آراي شفاهي کشورهاي منطقه که قريب به اکثريت آن با تطميع مالي به دست آمده است نمي‌تواند موفقيت حائز اهميتي براي عربستان باشد. يعني چنين دستاوردهايي نمي‌تواند خروجي ملموسي براي عربستان با هدف مخدوش کردن مناسبات منطقه‌اي و جهاني ايران داشته باشد؟ بهره‌گيري عربستان از نشست اجلاس‌هاي منطقه‌اي براي اتخاذ سياست‌هاي ضد ايراني مسبوق به سابقه است اما پيگيري اين سياست در صحنه عملياتي براي سعودي‌ها نتيجه‌اي نداشته است. وقتي عربستان تنها با حربه تطميع مالي براي خود در نشست‌هاي اين چنيني رأي جمع مي‌کند، اين مسأله اغلب به همان رأي يا سکوت کشور به نفع عربستان در آن نشست مي‌انجامد و مانع اين نمي‌شود که کشور رأي دهنده در موارد ديگري بر اساس واقعيات در مورد موضوع‌هاي مهم منطقه‌اي تصميم‌گيري نکند. به هر صورت اين صحنه واقعي است که روابط را شکل مي‌دهد. اگر برخي کشورها در برابر تعهد مالي شان در برابر تصميمي که عربستان به آنها در محافل بين‌المللي تحميل کرده سکوت مي‌کنند، قطعاً پرونده اين داده و ستد در سطح همان کنفرانس بسته مي‌شود. نگاهي به ديگر بيانيه‌هاي سازمان کنفرانس اسلامي نشان مي‌دهد اين سازمان هنگامي که خود را درگير اختلافات دروني کشورهاي اسلامي کرده نتوانسته است آن اهداف اصلي و اوليه خودش را هم پيگيري کند چه برسد به اهداف سياسي برخي کشورهاي عضو. تلاش‌هاي ديپلماتيک ايران در جريان اين نشست را که با حضور در سطح رئيس جمهوري انجام شد چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟ مقامات ايران همواره نشان داده‌اند که در قبال مسئوليت‌هاي بين‌المللي متعهدانه عمل مي‌کنند. حضور در سطح عالي ترين مقام مجريه در اجلاس اخير سازمان همکاري اسلامي بر مبناي همين مسئوليت پذيري است. ايران هيچ گاه از چنين نشست هايي نه تنها فرار نکرده بلکه توانسته به سهم خود و با رايزني‌هاي پيدا و پنهان که به نظر مي‌رسد تأثيرگذار هم بوده است، فضاي نشست‌هاي ضد ايراني را تغيير دهد. بر عکس مقامات سعودي که گاه به گاهي شروطي را براي حضور در نشست‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي مطرح مي‌کنند. به عنوان مثال آنها در جريان مذاکرات صلح سوريه خواستند که حضورشان را مشروط به نبودن ايران کنند و با مشارکت ايران مخالفت جدي داشتند اما در نهايت نتوانستند مانع حضور ايران و نقش آفريني فعال اين کشور در خصوص سوريه شوند. قرائت نکردن بيانيه پاياني که خود گواهي بر وجود اختلاف نظرهاي جدي در قبال موضعگيري عليه ايران است، نشان از آن دارد که ديپلماسي فشرده و سطح بالاي ايران توانسته است در ميان کشورهاي حاضر شکاف و اختلاف ايجاد کند. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد