ژورنالیستی در لباس کمدین؛ نگاهی به تاثیرگذارترین برنامه‏ خبری آمریکا

سازندگي/ متن پيش رو در سازندگي منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست ​​​​​​​زمانه‌‌‌‌ي ديوانه‌‌‌‌واري که در آن زندگي مي‌‌‌‌کنيم، کمدي جديدي مي‌‌‌‌طلبد. اين روزها که اخبار از هر شوخي که ممکن است به ذهن کمدين‌‌‌‌ برسد، مضحک‌‌‌‌تر است، کمدي خود را به ژورناليسم پيوند زده تا از ورطه‌‌‌‌ي نابودي نجات پيدا کند. کمدي با نگاهي به پوليتزر روزگاري بود که فکت‌‌‌‌ها فکت بودند و شوخي‌‌‌‌ها شوخي. اما نسلي از کمدين‌‌‌‌ها از راه رسيدند که مي‌‌‌‌خواستند ذهن و احساس مخاطب را دگرگون کنند، آن هم نه فقط با يک خنده‌‌‌‌ي گذرا. نيويورک تايمز اين کمدي را «‌کمدي با نگاهي به پوليتزر» مي‌‌‌‌نامد، کمدي‌‌‌‌اي که به دنبال فکت، تحقيق و اقناع مخاطب است و اميد دارد در کنار اينها از او خنده‌‌‌‌اي هم بگيرد. کمدي با ژورناليسم پيوند محکمي دارد. پيوندي که در بيست سال گذشته در تلويزيون آمريکا با شوهاي تلويزيوني مثل «ديلي شو با جان استوارت» که آغازگر اين ژانر کمديِ خبري است، عميق‌‌‌‌تر و محکم‌‌‌‌تر شده و در فرهنگ عامه جايگاه مهمي را به خود اختصاص داده است. اما بايد اقرار کرد که هيچ شوي تلويزيوني کمدي-خبري نتوانسته مثل «هفته‌‌‌‌ي پيش امشب با جان اوليور» که از سال ۲۰۱۴ از شبکه‌‌‌‌ي اچ.بي.او پخش مي‌‌‌‌شود، اين پيوند را مستحکم کند. در اتاق نويسندگان تاک‌‌‌‌شوي جان اوليور، درستي‌سنجي اخبار همانقدر اهميت دارد که در تحريريه‌‌‌‌ي نيويورک‌‌‌‌تايمز. طنزنويسان اين برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌ي طنز خبري موظفند از صحت شوخي‌‌‌‌هاي‌‌‌‌شان اطمينان حاصل کنند و وکلاي برنامه تمام متن‌‌‌‌ها را مرور مي‌‌‌‌کنند تا شکايات حقوقي احتمالي و خطرات آن را بسنجند. جان اوليور، کمدين انگليسي و از شاگردان جان استوارت هر هفته، يکشنبه‌‌‌‌ شب‌‌‌‌ها نيم ساعت در کادر بسته‌‌‌‌اي جلوي دوربين مي‌‌‌‌نشيند و يک سوژه‌‌‌‌ي خبري را به شيوه‌‌‌‌ي ژورناليسم تحقيقاتي با طنزي گزنده و آن شوخ‌‌‌‌طبعي بي‌‌‌‌نظير بريتانيايي‌‌‌‌اش موشکافي مي‌‌‌‌کند. برخلاف آنچه از نام شوي جان اوليور انتظار مي‌‌‌‌رود، اين سوژه‌‌‌‌هاي خبري محدود به اتفاقات هفته‌‌‌‌‌‌‌‌ي گذشته در آمريکا نيستند و مهم‌‌‌‌ترين ويژگي‌‌‌‌شان گم شدن لابه‌‌‌‌لاي اخبار و گاهي خسته‌‌‌‌کننده بودن براي مخاطب است. از حقوق راي‌‌‌‌دهندگان در انتخابات، سياست‌‌‌‌هاي اقتصادي زندان‌‌‌‌ها و نابرابري در دستمزد در آمريکا گرفته تا انتخابات سراسري هند، بحران بدهي آرژانتين، مسئله‌‌‌‌ي حقوق بشر در تبت (همراه با گفت‌‌‌‌وگويي با دالاي‌‌‌‌لاما) و موضوعاتي جهاني‌‌‌‌تر مثل بي‌‌‌‌طرفي شبکه. هيچ کدام از اين سوژه‌‌‌‌هاي خبري شايد جذابيت چنداني براي مخاطبان نداشته باشند و از اين جهت تاک‌‌‌‌شوي جان اوليور خود را در چالشي مداوم براي جذاب کردن اخبار به اصطلاح حوصله‌‌‌‌سربر و تخصصي قرار داده است. «هفته‌‌‌‌ي پيش امشب با جان اوليور» برنامه‌‌‌‌اي است نه فقط براي خوره‌‌‌‌هاي خبر که دوست دارند اطلاعاتي جامع و کامل درباره‌‌‌‌ي موضوعات روز داشته باشند،‌‌‌‌ بلکه براي بيننده‌‌‌‌اي که به ساده‌‌‌‌ترين شکل ممکن مي‌‌‌‌خواهد بفهمد برگزيت دقيقا چيست و چه پيامدهايي دارد يا رفراندوم استقلال اسکاتلند چرا تا اين اندازه اهميت دارد. اثر جان اوليور با اينکه از فصل اول برنامه در سال ۲۰۱۴ تا امروز، بارها و بارها جان اوليور را خبرنگار ناميده‌‌‌‌اند و برنامه‌‌‌‌ي او را تلاشي تحسين‌‌‌‌برانگيز در حوزه‌‌‌‌ي ژورناليسم تحقيقاتي، اما او هم مثل جان استوارت، مجري ديلي شو و پايه‌‌‌‌گذار اين ژانر کمدي خبري در تلويزيون آمريکا، تاکيد مي‌‌‌‌کند که خبرنگار نيست. شايد تاکيد اوليور و استوارت بر اين نکته که کارشان در حيطه‌‌‌‌ي ژورناليسم نمي‌‌‌‌گنجد، صرفا به اين خاطر است که مي‌‌‌‌خواهند از زير بار مسئوليت‌‌‌‌هاي ژورناليستي شانه خالي کنند. اما واقعيت اين است که شوي جان اوليور در اين سال‌‌‌‌ها توانسته به مراتب بيش از برنامه‌‌‌‌هاي خبري شبکه‌‌‌‌هاي تلويزيوني آمريکا آگاهي‌‌‌‌رساني کند و تاثيرگذار باشد. جان اوليور در مصاحبه‌‌‌‌اي با ديلي بيست در سال ۲۰۱۴ مي‌‌‌‌گويد هفته‌‌‌‌ي پيش امشب، «ژورناليسم نيست. کمدي است. در وهله‌‌‌‌ي اول کمدي است، در وهله‌‌‌‌ي دوم هم کمدي است. من اگر بسکتبال را دوست داشته باشم که نمي‌‌‌‌توانم بگويم بسکتباليستم. من ژورناليست نيستم و فکر مي‌‌‌‌کنم اين نکته کاملا بديهي است.» اما براي مخاطبان برنامه‌‌‌‌ي جان اوليور ابدا اينطور نيست. تاک شوي کمدي‌‌‌‌اي که در اولين اپيزودش،‌‌‌‌ به مدت ۲۰ دقيقه به انتخابات هند مي‌‌‌‌پردازد و در اپيزود دوم يک بخش ۱۲ دقيقه‌‌‌‌اي را به مسئله‌‌‌‌ي مجازات اعدام در آمريکا اختصاص مي‌‌‌‌دهد و تا فصل دوم به جايي مي‌‌‌‌رسد که براي مصاحبه‌‌‌‌ با ادوارد اسنودن بدون اطلاع از شبکه‌‌‌‌ي اچ.بي.او تا روسيه سفر مي‌‌‌‌کند، بدون شک اهداف بزرگتري از مرور اخبار هفته به زبان طنز و پارودي‌‌‌‌سازي از برنامه‌‌‌‌هاي روتين خبري تلويزيون آمريکا دارد. جان اوليور شايد کارت خبرنگاري نداشته باشد و او را به نشست‌‌‌‌هاي مطبوعاتي کاخ سفيد راه ندهند اما کاري که در شوي طنز هفتگي‌‌‌‌اش مي‌‌‌‌کند تاثيرگذاري و اهميتي حتي بيشتر از کار روزنامه‌‌‌‌نگاران در دنياي امروز پيدا کرده است. در سال ۲۰۱۵، پس از پخش فصل دوم برنامه‌‌‌‌ي جان اوليور، تايم مقاله‌‌‌‌اي درباره‌‌‌‌ي ميزان تاثيرگذاري اين برنامه منتشر کرد و در آن از پديده‌‌‌‌اي نام برد به نام «اثر جان اوليور» که مصاديق متعددي طي دو سال پيدا کرده بود. ويکتوريا لاکرسون در شروع اين يادداشت مي‌‌‌‌نويسد: «کمدين‌‌‌‌ها هميشه نهادهاي فرهنگي و سياسي ما را در تلويزيون به سخره مي‌‌‌‌گيرند اما اين اتفاق نادري است که شوخي يک کمدين يک وب‌‌‌‌‌‌‌‌سايت دولتي را از کار بيندازد يا مستقيما قانون‌‌‌‌گذاران را به تدوين قوانين جديد وادار کند.» در اين يادداشت به تاثيرات غيرمنتظره‌‌‌‌ي اپيزودهاي جنجالي دو فصل اول تاک شوي جان اوليور اشاره مي‌‌‌‌شود، از جمله برنامه‌‌‌‌اي که به مقررات ناعادلانه در زمينه‌‌‌‌ي وثيقه در قانون آمريکا اختصاص داشت. اوليور در اين اپيزود به اين نکته اشاره مي‌‌‌‌کند که وثيقه موجب مي‌‌‌‌شود مجرمان کم‌‌‌‌خطر طبقه‌‌‌‌ي ضعيف جامعه پيش از آنکه در دادگاه جرم‌‌‌‌شان اثبات شود، به ناچار راهي زندان شوند. چرا‌که کساني که نمي‌‌‌‌توانند مبلغ وثيقه را تامين کنند، دو راه بيشتر ندارند: يا اعلام گناهکاري کنند تا مجبور نباشند در زندان منتظر برگزاري دادگاه بمانند يا با زندان رفتن تا موعد دادگاه کنار بيايند. يک ماه پس از پخش اين اپيزود، شهردار نيويورک الزام وثيقه براي تخلفات قانوني جزئي و جرائم غيرخشونت‌‌‌‌آميز را لغو کرد. يا اپيزود ديگري در سال ۲۰۱۴ که به فساد در فيفا اختصاص داشت و رسانه‌‌‌‌ها مونولوگ طوفاني جان اوليور درباره‌‌‌‌ي رفتار نامناسب اين سازمان با کارگران مهاجر و فساد مالي و نقش سپ بلاتر در ايجاد اين معضلات را در استعفاي او مستقيما تاثيرگذار دانستند. از طرف ديگر اثر جان اوليور بر ذهنيت و سطح آگاهي مخاطبانش هم مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته است. يکي از اپيزودهايي که جان اوليور و برنامه‌‌‌‌اش را سر زبان‌‌‌‌ها انداخت، قسمتي بود که به مسئله‌‌‌‌ي بي‌‌‌‌طرفي شبکه مي‌‌‌‌پرداخت. در اين مونولوگ ۱۱ دقيقه‌‌‌‌اي اوليور کمپاني‌‌‌‌هاي مخابراتي و اينترنتي را به خاطر تلاش‌‌‌‌شان در جهت گرفتن امتيازاتي انحصاري که اصل آزادي و بي‌‌‌‌طرفي اينترنت را زير سوال مي‌‌‌‌برد، متهم کرد و از مخاطبان برنامه درخواست کرد با مراجعه به سايت کميسيون ارتباطات فدرال آمريکا اعتراض خود را به تغيير قوانين در جهت نقض بي‌‌‌‌طرفي شبکه اعلام کنند. به خاطر حجم زياد مراجعه‌‌‌‌کنندگان،‌‌‌‌ اين وب‌‌‌‌سايت دولتي پس از مدت کوتاهي از کار افتاد و چند ماه بعد اين کميسيون اعلام کرد که مقررات بي‌‌‌‌طرفي شبکه را به نفع اين کمپاني‌‌‌‌ها تغيير نخواهد داد. چند پژوهشگر دانشگاه دلور در سال ۲۰۱۵ با پژوهش درباره‌‌‌‌ي اين اپيزود و تبعاتش اعلام کردند که برنامه‌‌‌‌ي جان اوليور در دفاع از بي‌‌‌‌طرفي شبکه، بيش از هر منبع خبري جريان اصلي توانسته آگاهي افراد را در اين زمينه بالا ببرد. حتي سي.ان.ان، ان.بي.سي و روزنامه‌‌‌‌هاي پرتيراژ آمريکا نتوانسته بودند به اندازه‌‌‌‌ي اين اپيزود يازده دقيقه‌‌‌‌اي توجه افکار عمومي را به مسئله‌‌‌‌ي بي‌‌‌‌طرفي شبکه جلب کنند. موخره به نظر مي‌‌‌‌رسد برخلاف آنچه اوليور ادعا مي‌‌‌‌کند، برنامه‌‌‌‌ي هفته‌‌‌‌ي پيش امشب، صرفا قالب کمدي را براي يک کار ژورناليستي تاثيرگذار انتخاب کرده است. تنها چيزي که مي‌‌‌‌تواند کسي مثل جان اوليور را از ژورناليست‌‌‌‌هاي بزرگي مثل باب وودوارد، برنستين يا مگي هابرمن متمايز کند،‌‌‌‌ اين نکته است که بيشتر متريالي که آنها استفاده مي‌‌‌‌کنند از منابع خبري ديگر به دست مي‌‌‌‌آيد. نکته‌‌‌‌اي که خود جان اوليور امسال در گفت‌‌‌‌وگوي خبري پس از دريافت سومين جايزه‌‌‌‌ي امي بهترين برنامه‌‌‌‌ي وريته سال در جواب خبرنگاري که از او اين سوال تکراري را پرسيد که آيا برنامه‌‌‌‌اش را يک کار ژورناليستي مي‌‌‌‌داند يا نه، به آن اشاره کرد. اوليور تاکيد کرد که در اين برنامه‌‌‌‌ي طنز هفتگي، او و نويسندگان از تلاش خبرنگاران و محتواي رسانه‌‌‌‌هاي خبري از جمله روزنامه‌‌‌‌ها استفاده مي‌‌‌‌کنند و هدفي جز جلب توجه مخاطب به اخبار کمتر ديده شده و البته مهم ندارند. با اين حال هفته‌‌‌‌ي پيش امشب، نويسندگاني را استخدام کرده است که همگي سابقه‌‌‌‌ي ژورناليستي دارند و در پرداختن به سوژه‌‌‌‌هاي خبري، روش‌‌‌‌هاي استاندارد خبري را به کار مي‌‌‌‌گيرند. چه جان اوليور را يک ژورناليست تاثيرگذار بدانيم چه يک کمدين با گرايش‌‌‌‌هاي سياسي خاص، بر اساس آنچه در اين پنج سالي که از عمر برنامه‌‌‌‌ي او در اچ.بي.او مي‌‌‌‌گذرد، نمي‌‌‌‌توان انکار کرد که اين تاک‌‌‌‌شوي طنز توانسته در عصري که دسترسي به اخبار و اطلاعات، جايگاه و حيطه‌‌‌‌ي تاثيرگذاري ژورناليسم سنتي را تحت تاثير قرار داده، اهميت تحليل خبري و قدرت خبرنگار را يادآوري کند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد