چرا شیراز را سیل برد؟

سازندگي/ متن پيش رو در سازندگي منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست اگر سيل گلستان، خراسان شمالي، مازندران، لرستان و خوزستان در روزهاي بعد چهره آخرالزماني خود را نشان داد، اما در ظهر ۵ فروردين ۹۸، ناگهان دروازه قرآن شيراز، چهره‌اي به خود گرفت که تا چند روز همه را در بهت فرو برد؛ بماند که ابعاد سيل به نسبت آنچه در آق‌قلا، گميشان، خرم‌آباد، پلدختر، شوش و اهواز، آنقدر فراگير نبود که هنوز مسئولان را درگير کرده باشد، اما بالاترين قربانيان سيل در ۱۵ روز نخست سال ۹۸ متعلق به سيل ۱۰ دقيقه‌اي شيراز است؛ ۲۱ نفر! ساعت هنوز به ۲ بعدازظهر روز پنجم فروردين ۹۸ نرسيده بود که ۸-۷ دقيقه بارندگي در شيراز ناگهان سيلي را در دروازه قرآن به‌راه انداخت که دست کم ۲۱ کشته برجا گذاشت؛ باران که از حوالي ساعت ۸ صبح دوشنبه پنجم فروردين ۱۳۹۸ شروع شده بود، به يکباره ريتمي تند و شديد به همراه بارش تگرگ به خود گرفت و پس از حدود يک ساعت و نيم بارش مداوم، سيل شهر را دربرگرفت. فيلم‌هايي که از اين حادثه منتشر شد و روايت تلخ شاهدان ماجرا، آنقدر هولناک بود که بتوان تا سال‌ها درباره آن حرف زد و کارشناسي کرد. بارش بي‌وقفه و شديد باران دوشنبه ۵ فروردين‌ ۹۸ به گونه‌اي بود که به يکباره ۱۸ ميلي‌متر آب را در مدت ۱۰ دقيقه بر سر مردم فرود آورد و باعث به راه افتادن سيلاب از کوه‌هاي اطراف شيراز به سمت دروازه قرآن در شاهراه ورودي شمال شيراز شد. اين سيل اتومبيل‌هاي پارک شده و در حال تردد در دروازه قرآن را در خود بلعيد و قدرت آن تا حدي زياد بود که آن‌ها را تا مسافتي با خود برد و بر روي هم انباشت. با آنکه مسئولان مديريت بحران در سوم فروردين‌ ۹۸ درباره بارش‌هاي بهاره سيلابي خبر داده بودند و ستاد بحران در حالت آماده‌باش قرار داشت، اما راه‌افتادن روان‌آب‌ها در دروازه قرآن آن هم طي مدتي کوتاه همگان را غافل‌گير کرد. اين سيل ناگهاني موجب جان‌باختن ۲۱ نفر شد. همچنين بر اساس اين آمار سيل ۱۱۹ مصدوم برجا گذاشت. رئيس مرکز اطلاعات و کنترل ترافيک پليس راهور ناجا اعلام کرد که طغيان مسيل در شيراز بيش از ۲۰۰ خودرو را با خود برده‌ است. در نتيجه سيلاب دوم، در محلات شرق شيراز از جمله محله سعدي خانه‌هاي بيشتري آسيب ديده و دچار آب گرفتگي شدند. سيلاب ۵ فروردين در شيراز و ديگر شهرهاي استان فارس به ۳ هزار و ۸۵۰ واحد شهري خسارت جزئي و به ۲۸۹ واحد خسارت کلي وارد کرده‌است، خسارت‌هاي جزئي دراين برآوردها براي واحدهايي که نياز به تعميرات دارند و خسارت‌هاي کلي براي واحدهايي که بايد از ابتدا تخريب و احداث شوند، تعريف شده‌است. همچنين بر اساس اين آمارها در مناطق روستايي شهرستان شيراز و ديگر روستاهاي استان فارس سيل به يک هزار و ۸۵۰ واحد خسارت جزئي و به ۴۵۰ واحد خسارت کلي وارد کرده‌است. چرا شيراز را سيل برد؟ پاسخ اين سوال چندان سخت نيست؛ اگر دو سه دهه پيش به شيراز رفته‌ايد، حتما به خاطر داريد که کنار دروازه قرآن، ورودي اصلي به شهر و درميان اين بناي قديمي و تپه نزديکش خندق يا دره‌‌اي بود. شيرازي‌هاي قديمي مي‌گويند که به ياد دارند تا چند سال پيش اين خندق، مسير سيلاب‌هاي فصلي بوده است، مسيلي که بين شيرازي‌ها قديمي به «تنگِ الله اکبر» مشهور بوده است. اما همان بلايي که در دوره‌اي برسر روددره‌هاي تهران آمد، به‌طور فجيع‌تري برسر خندق کنار دروازه‌ قرآن آمده است؛ چند سالي هست که ديگر خبري از آن دره يا مسيل نيست و تبديل به مسير عبور و مرور خودروها شده است. گفته شده حدود ۱۵سال پيش شهرداري شيراز اين دره را «با پر کردن نخاله و ريختن آسفالت» پر و عملا مسير عبور سيلاب را مسدود و‌ آن را به يک کانال لوله‌اي کوچک محدود کرد. روايت شده پس از بسته شدن اين مسيل دست‌کم دو بار ديگر پيش از اين (هرچند نه با اين شدت) بارندگي شديد منجر به سيل در کنار دروازه قرآن شيراز شده است. به گفته کارشناسان شهرسازي علاوه بر اينکه پوشاندن مسيل براي شهرها دردسرساز است، آسفالت و سيمان کردن زمين‌هاي اطراف آن نيز مشکلي مضاعف در هنگام بازندگي‌هاي شديد ايجاد مي‌کند؛ سفت شدن زمين باعث مي‌شود که زمين حالت آبکشي خود را از دست دهد و آب بجاي فرو رفتن در زمين به اطراف سرازير شود. البته يکي از دلايل اعلام شده براي اين سيل، طغيان رودخانه آب زنگي و ريزش آب از ارتفاعات بوده‌است. از‌جمله علل ريشه‌اي سيل شيراز، عدم لايروبي مسير سيل و عدم توجه شهرداري به هشدارهاي سيل بوده‌است. دليل ديگر ايجاد تأسيسات شهري و خيابان در رودخانه خشک شيراز است. دروازه قرآن معروف به طاق قرآن در شمال شرقي شهر شيراز در تنگ الله اکبر، ميان کوه چهل مقام و کوه باباکوهي واقع شده و در واقع در خروجي شيراز به سمت شهر مرودشت قرار گرفته است. دروازه قرآن يکي از دروازه‌هاي به جاي مانده از دوره‌هاي قديم در شيراز است که امروزه به عنوان يکي از آثار تاريخي اين شهر به حساب مي آيد. سيل محله سعدي هنوز مردم و به ويژه مسافران نوروزي از حادثه تلخ دروازه قرآن در شوک بودند که سه‌شنبه ۶ فروردين سيلاب در برخي محلات شيراز راه افتاد و سطح آب بالا آمد تا آنجا که در برخي مناطق بويژه شهرک سعدي وارد خانه‌ها شد و خسارت‌هايي به بار آورد. جز دروازه قرآن شيراز که در روز نخست سيل درگير بارش ناگهاني شده بود، ششم فروردين ‌ماه بارش‌هاي مداوم و رگباري سيلابي را در مناطق شيراز به راه انداخت. آب از تونل سعدي به خيابان‌هاي مجاور از جمله بلوارهاي فضيلت و نصر وارد شده بود؛ افزون بر اين رودخانه خشک نيز طغيان کرد و بسياري از خانه‌هاي حاشيه اين رودخانه تخليه شد. اين سيلاب به سمت شرق شيراز در حال گسترش بود و باعث تخليه روستاهاي کوشکک، اقبال آباد و ماه‌ فيروزان شد. مسئولان چه کردند؟ با وجود غافلگيري‌هاي زياد از سيل گلستان و مازندران، اما در همان ابتداي کار محمدباقر نوبخت رييس سازمان برنامه و بودجه، محمود علوي وزير اطلاعات، سعيد نمکي وزير بهداشت و محمدجواد آذري جهرمي وزير ارتباطات در سفر به شيراز و در جلسات فوري ستاد بحران، همچنين مصوباتي فوري را براي اختصاص تسهيلات به آسيب‌ديدگان تصويب کردند. در ادامه، رهبر انقلاب در پيامي به امام‌ جمعه‌ شيراز، ضمن تسليت به مردم داغدار، سرعت و جديت در امر امدادرساني به حادثه‌ديدگان را خواستار شدند. رئيس جمهوري نيز مستقيماً‌ طي تماسي تلفني با استاندار فارس خواستار تهيه و اجراي طرح هاي ايمن‌سازي رودخانه و مسيل‌هاي منتهي به شهر شيراز به ويژه دروازه‌ قرآن و مسيل محله سعدي شد. از نخستين ساعات بروز سيل در شيراز همه گروه‌هاي امدادي از جمله هلال احمر، بهزيستي،‌ آتش نشاني، اورژانس، تيم‌هاي علوم‌پزشکي، ارتش، سپاه، بسيج، روحانيون و نيز گروه‌هاي مردمي و سمن‌ها در کنار مردم آسيب‌ديده بودند و براي رفع نياز‌هاي آنان تلاش کردند. پس از اسکان مسافران نوروزي و شيرازيان آسيب‌ديده از سيل در ۱۲ نقطه اسکان اضطراري، بسته‌هاي غذايي و دارويي و بهداشتي توسط سازمان‌هاي مسئول و مردم شيراز در ميان آنان توزيع شد. در حالي که کسي انتظار نداشت در شيراز نياز به اسکان اضطراري وجود داشته باشد، اما به دليل سيل ناگهاني، هلال احمر فارس در پنج نقطه با چادرهاي اسکان اضطراري برپا کرد؛ ۴۴۷۳ نفر اسکان داده شدند. اتفاق خوشايند پس از اين سيل، سنگ تمام گذاشتن اهالي شيراز براي مسافران آسيب ديده از سيل بود؛ روي خوش و مهمان‌نوازي و نوع‌دوستي مثال‌زدني شيرازي‌ها با پيشنهاد اسکان رايگان براي مسافران نوروزي دست به دست شد. در سيلي که شيراز را در نورديد هيچ جنسي گران نشد و بسياري از مردم رايگان از هموطنان و همشهريان پذيرايي کردند. خودروهاي مسافران نوروزي در حالي هفته نخست شهر شيراز را ترک کردند که شماري از آنها براي تشکر از ميهمان نوازي مردم اين شهر، پيام هاي تشکري روي خودرو نوشته بودند. برآورد خسارت ها بيشترين خسارت به بافت مسکوني شيراز در منطقه شهرک سعدي شيراز، بلوار هفت تنان، منازل حاشيه دروازه قرآن و بلوار قرآن و خيابان‌هاي منشعب از آن بر جاي ماند. افزون بر ۹ هزار و ۵۰۰ واحد مسکوني و تجاري استان فارس بر اثر بارش‌ باران و جاري شدن سيل آسيب ديده است که از اين تعداد يک هزار و ۹۴۰ واحد به تجديد بنا و ۳ هزار و ۷۰۲ واحد به تعمير نياز دارند. در شهر شيراز ۲۸۳ واحد سيل‌زده بايد بازسازي شود و ۲۹۷ واحد نيازمند تعميرات است و بيشترين خسارت ها به ساکنان شهرک سعدي وارد آمده است. در روستاها نيز ۴ هزار و ۲۹۸ واحد به تعمير نياز دارند و ۳ هزار و ۲۸۵ واحد بايد بازسازي شوند. سيل در بخش تجاري نيز ۸۵ واحد را در استان فارس تخريب کرد و ۲۳۷ واحد نيز نيازمند تعميرات جدي شدند. بيشترين تعداد خودرو‌هاي آسيب‌ديده از سيل در شيراز بود. در‌ حادثه پنجم و ششم فروردين‌ماه ۲۵۰ خودرو در دروازه قرآن و حدود ۵۰ خودرو در ديگر محلات ازجمله هفت‌تنان و سعدي دچار آسيب شدند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد