راهکار ساده حفاظت در مقابل سیل

همشهري/ متن پيش رو در همشهري منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست حسين آخاني| به برکت بارندگي‌هاي اخير، بسياري از گياهان خودرو در پارک‌ها، رفيوژهاي اتوبان‌ها، فضاهاي خالي مناطق مسکوني و خرابه‌ها رويش کرده‌اند. اين سبزي طبيعي هديه‌اي است به مردم که با بارندگي‌هاي اخير به غناي ذخيره بذري در سال‌هاي آينده کمک مي‌کند و با ترسيب کربن، هواي ما را مطبوع‌تر مي‌کند. علاوه بر آن، باعث تکثير فون و به‌خصوص حشرات بومي مي‌شود. بذر آنها منبع مهمي براي غذاي پرندگان است. اين گياهان بعد از آنکه خشک شدند، بذرهاي آنها در خاک ذخيره و لاشه آنها با تبديل به گياهخاک، باعث تقويت خاک مي‌شوند. متأسفانه مشاهده مي‌شود که کارگران پيمانکاران فضاي سبز به دستور مافوق به جان اين گياهان خودرو مي‌افتند. از نظر آنها هر گياهي که به فرمان و صرف آب و پول آنها در‌نيايد، علف هرز است و بايد از بين برود. اين در حالي است که طبق اصول تعريف‌شده سازمان بهداشت جهاني، يکي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي فضاي سبز، حفظ تنوع زيستي بومي است. ماده60 برنامه سوم توسعه شهر تهران، به‌طور مشخص شهرداري را موظف به حفظ ذخاير ژنتيک بومي و لکه‌هاي طبيعي سبز کرده است. بند 1 ماده‌61 هم شهرداري را موظف به شناخت و تحليل گونه‌هاي گياهي موجود در شهر و بند‌3 نيز شهرداري را ملزم به شناسايي و انتخاب الگوي بهينه گونه‌هاي گياهي متناسب با اقليم تهران کرده است. مقام معظم رهبري هم در سخنان خود در روز درختکاري به موضوع بسيار مهمي درخصوص عدم‌کاشت گونه‌هاي مضر اشاره کردند که در دنيا از محورهاي اساسي حفظ تنوع زيستي بومي است. خطر گونه‌هاي مهاجم و مضر مي‌تواند خسارت‌هاي زيادي به طبيعت و حتي زندگي مردم بگذارد. نمونه بارز آن حضور گونه مهاجم سفيد‌بالک است که سال‌ها در تهران باعث مزاحمت شده بود. اين روزها دانشمندان به خوبي مي‌دانند که راه جلوگيري از ورود گونه‌هاي مهاجم، تقويت فون و فلور بومي است. درصورت حفظ لکه‌هاي طبيعي سبز، حشرات بومي و مفيد تکثير مي‌شوند و مانند دژي محکم جلوي ورود گونه‌هاي خارجي آسيب‌زا را مي‌گيرند. در واقع فون و فلور بومي مانند يک سيستم خود‌ايمني براي سلامت يک اکوسيستم هستند، به همين دليل در کنوانسيون تنوع زيستي به‌شدت در مورد خطرهاي گونه‌هاي مهاجم تذکر داده شده است. نکته مهم ديگري که لازم است مديريت فضاي سبز در تهران و ديگر شهرها به آن توجه جدي داشته باشند، تأکيد بر حفظ پوشش گياهي براي جلوگيري از فرسايش خاک و همچنين احياي رود‌دره‌هاست. بيشترين خسارتي که در سيل‌هاي اخير به کشور وارد شد، ناشي از 2عامل مهم بود؛ يکي تخريب پوشش طبيعي که باعث جذب آب باران و همچنين تثبيت خاک و ديگري، نابودي مسيل‌ها و تبديل آنها به پارک، پارکينگ، جاده، خيابان و ديگر سازه‌هاي شهري است. اين تغيير کاربري باعث شده است که با کوچک‌ترين باراني، جريان شديد آب به سيل تبديل شود و مانند آنچه در شيراز اتفاق افتاد، مردم بي‌گناه را قرباني کند. مديران شهري به‌خصوص سازمان‌هاي مسئول ايجاد فضاي سبز به پارادايم جديدي نياز دارند که در آن استفاده از توانمندي‌هاي طبيعي و به حداقل رساندن دخالت‌هاي انسان از بارزترين ويژگي‌هاي آن است. در شمال تهران، برخلاف آنچه گفته مي‌شود، ايجاد جنگل مصنوعي در شيب‌هاي تند با گونه‌هاي غيربومي باعث ناپايداري خاک مي‌شود و مانعي براي سيل نخواهد بود، بلکه حفظ پوشش‌هاي طبيعي که از گون، بادام وحشي، استپا و صدها گونه بومي ديگر تشکيل شده است، ذره‌ذره خاک را نگه مي‌دارند و قطره قطره آب باران را در خود جذب مي‌کنند. لذا اگر با جلوگيري از چرا و يا ساخت‌وساز اين پوشش‌ها حفظ شوند، در حفظ شهر در شرايط شديد باراني کمک کرده در شرايط خشک نيز از بلند‌شدن گرد و خاک جلوگيري مي‌کنند. نکته مهم ديگر که لازم است به آن توجه شود، تراوايي (نفوذپذيري) سطوح در شهر است. آسفالت و بتن، باعث جلوگيري از نفوذ آب به خاک مي‌شود و طبيعي است با هر باران شديدي، رواناب‌هاي زيادي در شهر راه مي‌افتد. درحالي‌که شهر تهران که طبق آخرين تحقيقات در معرض فرونشست شديد زمين است، بايد فضاي سبزي داشته باشد که قادر به جذب آب باشد. لذا ايجاد فضا‌هاي طبيعي و خاکي بيشتر در بين ساختمان‌ها و خيابان‌ها و لحاظ‌کردن تراوايي در فرش‌بندي پياده‌روها امکان نفوذ آب را فراهم مي‌کند. بدين شکل است که باران فرصتي مي‌شود براي شهرهايي که منابع آب‌هاي زيرزميني آنها در اين سال‌ها افت شديدي داشته است. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد