فوربس: اروپا تحریم های آمریکا را دور می زند

ديپلماسي ايراني/ متن پيش رو در ديپلماسي ايراني منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست فرانچس کاپولا-فوربس| اروپا بالاخره موفق شد راهي براي دور زدن تحريم هاي ايالات متحده عليه ايران بيابد. دولت هاي فرانسه، آلمان و بريتانيا يک «ابزار هدف خاص/اس پي وي» را با هدف فراهم آوردن امکان تجارت غير دلاري با ايران براي تجارت هاي اروپايي بدون شکستن تحريم هاي ايالات متحده، ايجاد کردند. اين ابزار هدف خاص که تحت عنوان «اينستکس» شناخته مي شود، اکنون به اجرا گذاشته شده است. سه کشور اروپايي در جلسه کميسيون مشترک برجام در تاريخ 28 ژوئن 2019 از اجراي موفقيت آميز اينستکس خبر دادند. هلگا اشميد، دبيرکل خدمات اقدام خارجي اروپايي، به نيابت از اتحاديه اروپا رياست اين نشست را بر عهده داشت و نمايندگان چين، فرانسه، آلمان، روسيه، بريتانيا و ايران در آن حضور داشتند. اشميد در بيانيه اي گفت: «فرانسه، آلمان و بريتانيا به شرکت کنندگان اطلاع دادند که اينستکس عملياتي شده و در دسترس همه کشورهاي عضو اتحاديه اروپا قرار گرفته و اولين معاملات در حال انجام است. همکاري هاي تکميلي با نهاد مسئول ايراني تسريع مي شود. آنها همچنين تاييد کردند که برخي از کشورهاي عضو اتحاديه اروپا در حال پيوستن به اينستکس به عنوان سهامدار هستند. آنها همچنين در تلاشند که اينستکس را به روي فعالان اقتصادي کشورهاي ثالث بگشايند.» ايالات متحده در ماه مه سال 2018 از برجام يا همان توافق هسته اي ايران به صورت يکجانبه خارج شد و تحريم ها را مجددا عليه بخش نفتي ايران اعمال کرد. اما ديگر کشورها از جمله کشورهاي عضو اتحاديه اروپا تا کنون از پيروي از آمريکا خودداري کرده اند. آنها مي گويند که ايران به توافق هسته اي پايبند بوده است و از اين رو، تصميم ايالات متحده به اعمال مجدد تحريم ها توجيهي ندارد. وقتي ايالات متحده از برجام عقب کشيد، اعلام کرد شرکت هايي که تحريم ها را نقض کنند با مجازات مواجه خواهند شد. در ميان شرکت هايي که دولت ايالات متحده به عنوان نقض کنندگان بالقوه تحريم ها معرفي کرد، خدمات بين المللي سوئيفت در بروکسل بود که شاهرگ حياتي پرداخت هاي بين المللي محسوب مي شود. سوئيفت در ماه نوامبر در پي نگراني از مواجه شدن با مجازات ايالات متحده، اعلام کرد که مطابق تحريم ها عمل خواهد کرد: «سوئيفت در تلاش براي ادامه ماموريت خود در حمايت از مقاومت و يکپارچگي نظام مالي جهاني به عنوان تامين کننده بي طرف خدمات، دسترسي بانک هاي خاص ايراني به نظام پيام رساني را قطع مي کند. اين اقدام تاسف برانگيز در راستاي منافع ثبات و يکپارچگي نظام گسترده تر مالي جهاني صورت مي گيرد.» اين يک عقب نشيني گسترده براي اتحاديه اروپا بود که تصور مي کرد سوئيفت در برابر ايالات متحده ايستادگي و خدمات پرداختي براي ايران را حفظ خواهد کرد. اما دولت هاي اروپايي همچنان به يافتن راهي براي حفظ جريان تجارت با ايران مصمم بودند. اگر سوئيفت قابل استفاده نبود، بايد ابزاري ساخته مي شد که در تجارت با ايران قابل جايگزيني سوئيفت باشد. و اينگونه بود که اينستکس متولد شد. حال سوال اين است که اينستکس چطور تجارت با ايران را بدون تحريک به تحريم در پرداخت هاي فرامرزي تسهيل مي کند؟ پاسخ يک کلمه است: مبادله. اينستکس پرداخت هاي شرکت هايي که از ايران کالا مي خرند به يورو را با صورت حساب شرکت هايي که به ايران کالا مي فروشند، تطبيق مي دهد. براي نمونه، تصور کنيد که يک شرکت مستقر در فرانسه مي خواهد تجهيزات حمل و نقل را به خريداري در ايران بفروشد. دريافت هزينه اين معامله به طور مسقيم از ايران نقض تحريم هاي ايالات متحده خواهد بود. از اين رو، شرکت فرانسوي اسناد فروش خود را در اينستکس به ثبت مي رساند. اينستکس در اسناد ثبت شده خود به دنبال شرکتي خواهد گشت که در حال خريد مواد غذايي از ايران است و اين دو جريان نقدي را مطابقت خواهد داد تا در عمل، اين دو شرکت اروپايي به يکديگر پرداخت داشته باشند. بدين ترتيب کالاها همچنان به ايران خواهند رسيد، اما پول به طور کامل در اتحاديه اروپا باقي خواهد ماند. در طرف ايراني هم يک ساز و کار مشابه موسوم به «اس تي اف آي» به طور مشابه مبادلات ورودي و خروجي را تطبيق خواهد داد تا شرکت هاي ايراني به يکديگر پرداخت داشته باشند. بدين ترتيب، همه کالاي خود را دريافت و هزينه آن را پرداخت کرده اند، اما هيچ پولي از مرز ايران نگذشته است. اينستکس احتمالا تجارت توسط شرکت هاي کوچک تر به ويژه آنهايي که محصولات بشردوستانه همچون غذا و دارو توليد مي کنند را تسهيل خواهد کرد. با اين حال، لازم است که حجم تجارت ها به اندازه اي بالا باشد که امکان تطبيق مبادلات مالي با يکديگر براي اينستکس وجود داشته باشد. اگر حجم مبادلات کم باشد يا بين آنها توازني وجود نداشته باشد، آنگاه در پرداخت ها تاخير پيش خواهد آمد و مي تواند به مشکلاتي براي اينستکس منجر شود. کشورهاي اروپايي که نگران هستند شرکت ها به دليل نگراني از تحريم هاي آمريکا در استفاده از اينستکس مقاومت کنند، دو قدم ديگر نيز براي ترغيب به استفاده از آن برداشتند. اولي، ايجاد يک «سپر ديپلماتيک» است. اينستکس به وضوح تحت حمايت سه دولت ايجاد کننده آن و شوراي رياستي متشکل از مقامات رده بالاي دولت هاي اروپايي است. بيانيه برجام حاکي از آن است که ديگر کشورهاي اروپايي نيز به جمع سهامداران اينستکس مي پيوندند. هدف اين است که اعمال فشار عليه آن دسته از شرکت هاي استفاده کننده از اينستکس که دولتشان سهام دار اين ساز و کار مالي است، از نظر ديپلماتيک براي ايالات متحده دشوار شود. اگرچه دونالد ترامپ، رئيس جمهوري کنوني ايالات متحده اهميت زيادي براي مسائل ديپلماتيک قائل نيست و از اين رو، معلوم نيست که «سپر ديپلماتيک» موثر واقع شود. دومي، بازگشايي ايستکس به روي کشورهاي ثالث است. چين و روسيه هر دو در جلسه حضور داشتند و هر دو به تجارت با ايران تمايل دارند. احتمالا تجارت آنها نفت را شامل مي شود. شوراي اروپايي روابط خارجي اعلام کرده که اگر اس پي وي بتواند به رابطي براي درآمدهاي صادرات نفت ايران با کشورهايي همچون چين، هند و ژاپن تبديل شود، موفق تر عمل خواهد کرد. در ميانه افزايش تنش ها بين ايالات متحده و ايران به ويژه پس از آنکه ايران يک هواپيماي بدون سرنشين جاسوسي آمريکا را هدف گرفت، اقدام اتحاديه اروپا در فراهم آوردن راهي براي شرکت ها براي دور زدن تحريم ها به معناي به چالش کشيدن آمريکاست. اما سوال اين است که آيا ايالات متحده حقيقتا قادر خواهد بود اين کشورها را که اساسا موضعي متفاوت اتخاذ کرده اند، به پيروي از خود وادار کند؟ اين واقعيت که کشورهاي اروپايي اينستکس را به رغم اعمال تحريم هاي مضاعف از سوي دونالد ترامپ عليه ايران به اجرا گذاشته اند، نشان دهنده نبود حمايت از موضع آمريکا در اروپاست. اگر اينستکس در جذب کشورهاي ثالث همچون چين و روسيه موفق عمل کند، آنگاه ايالات متحده به طور فزاينده خود را منزوي خواهد يافت. اين اتفاق نه تنها روابط واشنگتن با متحدانش را زير سوال مي برد، بلکه درباره قدرت ايالات متحده در جهان نيز شک و ترديد ايجاد مي کند.