ابتکار عمل جدید فرانسه برای نجات برجام

فرارو/ متن پيش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست در پي اجراي گام دوم کاهش تعهدات هسته‌اي ايران، تحرکات ديپلماتيک اروپا به رهبري فرانسه شدت گرفته است. فرانسوي‌ها به همراه آلمان و بريتانيا، در پي اين هستند که ايران را در توافق هسته‌اي نگه دارند و در عين حال باب مذاکرات ايران و آمريکا را بگشايند. دو روز پس از افزايش خلوص اورانيوم غني‌شده ايران، ايمانوئل بُن، مشاور ديپلماتيک رئيس‌جمهور فرانسه، براي دومين بار ظرف دو هفته به مدت دو روز به ايران سفر کرد. گزارش‌ها حاکي از آن است که ديپلمات ارشد فرانسوي ايده‌ها و پيشنهادات جديدي براي تنش‌زدايي ميان تهران و واشنگتن به ايران آورده است. سيد عباس موسوي، سخنگوي وزارت امور خارجه ايران، با بيان اينکه در‌هاي ديپلماسي باز است، به خبرگزاري ايرنا گفته است ايران از تلاش‌هاي فرانسه براي حفظ توافق هسته‌اي استقبال مي‌کند. سفر بُن به ايران در حالي صورت مي‌گيرد که همزمان با اين سفر، وزراي خارجه سه کشور فرانسه، آلمان و بريتانيا، به همراه نماينده عالي اتحاديه اروپا، با صدور بيانيه مشترکي، از ايران خواستند در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) باقي بماند، «بدون تاخير» اقدامات هسته‌اي اخيرش را به عقب برگرداند و به طور کامل به برجام پايبند بماند. علاوه بر اين، اروپايي‌ها خواستار برگزاري فوري جلسه کميسيون مشترک برجام شدند. اما زماني براي اين جلسه تعيين نکردند. فرانسه تحرکات ديپلماتيک خود را با آمريکا و ايران هماهنگ مي‌کند. اندکي پيش از سفر بُن به تهران، ايمانوئل ماکرون، رئيس‌جمهور فرانسه، با همتاي آمريکايي‌اش، دونالد ترامپ، درباره ايران تلفني گفتگو کرد. اين دومين بار بود که روساي جمهور فرانسه و آمريکا ظرف يک هفته درباره ايران گفتگو مي‌کنند. افزون بر اين، شنبه شب گذشته، ساعاتي قبل از اجراي گام دوم کاهش تعهدات هسته‌اي ايران، ماکرون با همتاي ايراني‌اش، حسن روحاني، هم تماس گرفت و بيش از يک ساعت با او گفتگو کرد. ظاهرا همين تماس ماکرون را به امکان تنش‌زدايي ميان ايران و آمريکا دلگرم کرده و باعث اعزام ايمانوئل بُن به ايران شد. اين ديپلمات فرانسوي قرار است با وزير امور خارجه و دبير شوراي عالي امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران ديدار کند. منابع فرانسوي مي‌گويند تماس‌هاي ماکرون با روحاني و ترامپ در روز‌هاي اخير، نشان داد که فضايي براي مانور وجود دارد. امري که باعث شد مشاور ماکرون، با هدف بررسي امکان تنش‌زدايي، به تهران سفر کند. رياست‌جمهوري فرانسه گفته است بُن براي ايجاد نقاط مشترکي که به تنش‌زدايي کمک مي‌کنند، به تهران سفر کرد. رسانه‌هاي منطقه‌اي، ادعا مي‌کنند که ظاهرا بُن «پيشنهاداتي» براي ايران آورده است. هنوز معلوم نيست که اين پيشنهادات در چه زمينه‌اي است. اما از اظهارات مقامات فرانسه اينگونه برمي‌آيد که آن‌ها دو هدف را دنبال مي‌کنند: ۱- از سرگيري مذاکرات ميان ايران و آمريکا. ۲- انتفاع ايران از مزاياي اقتصادي برجام، ولو به شکل حداقلي. شنبه گذشته، پس از تماس تلفني روساي جمهور ايران و فرانسه، ماکرون اعلام کرد او و روحاني درباره بررسي شرايط از سرگيري گفتگو‌ها ميان همه طرف‌ها به توافق رسيدند. منابع فرانسوي ادعا مي‌کنند ايران و آمريکا، هر دو خواهان مذاکرات هستند و فرانسه در پي اين است که با مطرح کردن مجموعه‌اي از ايده‌ها که مورد قبول طرفين است، به تسهيل مذاکرات کمک کند. هدف اوليه اين ايده‌ها، آرام کردن تنش‌ها و سپس جمع کردن همه طرف‌ها سر ميز مذاکرات است. اما ناظران معتقدند ماموريت مشاور ماکرون آسان نيست. ژان ايو لودريان، وزير خارجه فرانسه، گفته است ماکرون تلاش مي‌کنند «فضايي براي گفتگو» ايجاد کند. قبل از فرانسه، کشور‌هاي متعددي، نظير ژاپن، عمان، سوئيس، عراق و قطر تلاش کردند چنين فضايي بوجود بياورند، اما همگي شکست خوردند. بنابراين، پرسش مهم اين است که فرانسوي‌ها چگونه مي‌توانند اين فضا را ايجاد کنند؟ مقامات فرانسه، مي‌دانند که در تنش‌هاي فعلي ميان ايران و آمريکا، ديپلماسي فاقد پشتوانه اقتصادي نمي‌تواند ايران را از کاهش تدريجي تعهدات هسته‌اي منصرف کند. از اين ارو، آن‌ها براي تضمين موفقيت ابتکار عمل‌شان، راه حلي انتخاب کرده‌اند که هيچکدام از واسطه‌هاي قبلي آن را نيازموده‌اند. ابتکار عمل جديد فرانسه، بر تامين برخي از خواسته‌هاي اقتصاي ايران، با هماهنگي آمريکا، استوار است. فرانسه بر اين باور است که اقدامات جديد هسته‌اي ايران «يک واکنش بد به يک تصميم بد (خروج آمريکا از برجام)» است و ممکن است تنش‌ها را تا حد انفجار بالا ببرد. اما مشکل اين است که فرانسوي‌ها، بدون مساعدت آمريکايي‌ها نمي‌توانند از طريق تامين منافع اقتصادي ايران، تنش‌ها را آرام کنند. از اين رو، ماکرون در ابتکار عمل جديد خود، تلاش مي‌کند از آمريکا يک سري امتيازات حداقلي، مثلا در حوزه فروش نفت ايران، بگيرد تا ايران را به عقب‌نشيني از اقدامات هسته‌اي خود متقاعد کند. لودريان اخيرا به مجلس سناي فرانسه گفت: است آمريکايي‌ها، با وجود اينکه ديگر عضو برجام نيستند، اما مي‌توانند از طريق گرفتن ژست مماشات با ايران، از تشديد تنش‌ها با اين کشور يا بروز حادثه جلوگيري کنند و فضاي گفتگو را باز کنند. محافل ديپلماتيک اروپايي از احتمال مماشات آمريکا با ايران در زمينه فروش محدود نفت سخن مي‌گويند. خبرگزاري فرانسه، از قول يک ديپلمات نوشته است که دولت دونالد ترامپ قبلا به برخي مشتريان نفت ايران، مثل چين و هند، معافيت تحريمي داده بود. اين منبع، تصريح کرده است که آمريکا مي‌تواند قاچاق نفت ايران را نيز ناديده بگيرد. با اين حال، منبع يادشده، گفته است ايران احتمالا به اين قدر از مماشات راضي نخواهد شد و يک اقدام بزرگتري بخواهد. در روز‌هاي اخير، نشانه‌هايي از احتمال همکاري غيرعلني آمريکا و اروپا براي حفظ برجام هويدا شده است. همزمان با گام دوم کاهش تعهدات ايران، يک مقام آگاه آمريکايي به نشريه آمريکايي پالتيکو گفته تيم ترامپ به تحقق سه امر اميدوار است: ۱- اروپا تحريم‌هايي عليه ايران اعمال کند تا آن را از تعليق تعهدات بيشتر در برجام منصرف کند. ۲- سازوکار مالي که اروپايي‌ها براي کمک به ايران جهت دستيابي به کالا‌هاي غيرتحريمي برقرار کرده‌اند، موفق شود. ۳- مانور‌هاي اخير نظامي آمريکا در خاورميانه براي منع ايران از تشديد تنش‌هاي نظامي کافي باشد. اين مقام آمريکايي در پاسخ به اين پرسش که چرا دولت ترامپ خواهان موفقيت سازوکار «ابزار حمايت از تبادلات تجاري» (اينستکس) است، گفت: «اساسا ما مي‌خواهيم آن‌ها (ايران) در توافق (هسته‌اي) باقي بمانند.» علاوه بر اين، يک ديپلمات اروپايي، به شرط فاش نشدن نامش، به خبرگزاري فرانسه گفت: «ما در حال خريد زمان هستيم. ايرانيان هم همين کار را مي‌کنند. ما نياز داريم که در ازاي يک ژست سمبليک از جانب آمريکا، ايرانيان را به وضعيت قبلي بازگردانيم.» نکته قابل تامل در رويکرد فرانسه، اين است که اروپايي‌ها ظاهرا براي تامين مطالبات اقتصادي ايران، به فکر دور زدن تحريم‌هاي آمريکا يا ايستادن در برابر اين کشور نيستند. بلکه نهايت تلاش‌شان اين است که با موافقت آمريکا بخشي از اقدامات مورد نياز براي حفط برجام را انجام دهند. تلاش فرانسه براي گرفتن امتيازات غيرموثر از آمريکا براي راضي کردن ايران به ماندن در برجام، ممکن است در کوتاه مدت موفق شود، اما احتمالا در بلندمدت نمي‌تواند ايران را به استمرار اجراي برجام متقاعد کند. ظاهرا، اروپايي‌ها متوجه اين مسئله هستند؛ لذا فرانسه سعي مي‌کند ابتدا سطح تنش‌ها را از طريق برآورده کردن بخشي از مطالبات اقتصادي ايران کنترل کند و سپس در مرحله بعدي، مقدمات ورود ايران و آمريکا به مذاکرات جديد را فراهم کند. اما آيا موفق مي‌شود؟ اين پرسشي است که پاسخ آن در هفته‌ها و ماه‌هاي آينده معلوم خواهد شد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد