آیا ابوظبی به دنبال راه‌حلی برای آشتی با ایران است؟

اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست. رسانه‌هاي اماراتي در طول هفته‌هاي اخير به گمانه‌زني در مورد آشتي کشورهاي عربي منطقه خليج فارس با ايران پرداخته‌اند؛ اقدامي که 4 سال بعد از آغاز جنگ يمن با ادعاي مبارزه با نفوذ ايران و دو سال بعد از تحريم قطر که يکي از اتهاماتش رابطه با ايران بود، نشانه‌هايي از تغيير استراتژي ابوظبي در برابر ايران دارد. اين تغيير استراتژي درست زماني رخ مي‌دهد که امارات متحده عربي از «تغيير آرايش نظامي» در يمن خبر داده است؛تغييري که از سوي رسانه‌هاي غربي به خروج امارات از ائتلاف تحت رهبري عربستان در جنگ يمن تعبير شده است. در طول 4 سال گذشته، امارات متحده عربي با وجود پيروي از رياض در رويارويي با ايران، برخلاف سعودي بخشي از روابط ديپلماتيک و اقتصادي خود را با ايران حفظ کرده است، اما در شرايطي که هزينه‌هاي اين کشور در جنگ يمن به ‌شدت در حال افزايش است، حمايت ديپلماتيک بسياري از کشورهاي غربي و افکار عمومي عربي از کشورهايي که در جنگ يمن مشارکت دارند کاهش يافته است. همزمان افزايش تنش‌ها در خليج فارس ميان امريکا و ايران به ‌شدت امارات متحده عربي را نگران عواقب هرگونه رويارويي نظامي در منطقه کرده است. در اين شرايط رسانه‌هاي عربي خبر مي‌دهند که امارات متحده عربي خود را براي ورود به گفت‌وگو با ايران آماده مي‌کند. از يک سو الاخبار لبنان خبر داده است که هيات‌هاي اماراتي در طول هفته‌هاي گذشته به تهران سفر کرده‌اند تا از ايران براي کاهش تنش‌ها در منطقه و پايان جنگ يمن کمک بگيرند و از سوي ديگر، رسانه‌هاي اماراتي از شروط دولت ابوظبي براي از سرگيري روابط عادي با تهران مي‌نويسند. ندامت امارات؟ همزمان با انتشار خبر تغيير آرايش نظامي امارات در يمن، يک روزنامه لبناني گزارش داد که هيات‌هاي اماراتي براي حل و فصل آبرومندانه مساله يمن، دست به دامن ايران شده‌اند. به نوشته روزنامه الاخبار در طول هفته‌هاي گذشته دست‌کم دو هيات ديپلماتيک از جانب امارات متحده عربي به تهران سفر کرده‌اند تا در مذاکره با مقام‌هاي ايراني براي خروج از يمن از آنها کمک بخواهند. يک مقام آگاه ايراني در گفت‌وگو با «اعتماد» تاييد کرد که اخيرا تماس‌هايي از سوي امارات با ايران وجود داشته است، اما حاضر به تاييد يا رد جزييات گزارش روزنامه الاخبار در مورد گفت‌وگو هيات‌هاي اماراتي با ايران نشد. به نوشته الاخبار، مقام‌هاي ايراني در پاسخ به مقام‌هاي اماراتي قاطعانه گفته‌اند «پس از اينکه شما خطوط قرمز را زير پا گذاشتيد، ديگر چيزي نزد ما باقي نمانده که بر سر آن با شما مذاکره کنيم.» اشاره به گذشتن از خطوط قرمز، ممکن است به اقدام اخير امارات براي تعهد به واشنگتن براي جبران خلأ حاصل از تحريم فروش نفت ايران باشد. ارديبهشت ماه سال جاري، بعد از آنکه ايالات متحده امريکا اعلام کرد که با لغو معافيت تمامي کشورهايي که از ايران نفت مي‌خرند از تحريم‌هاي ضدايراني، قصد دارد تا فروش نفت ايران را به صفر برساند. رييس‌جمهور ايالات متحده امريکا و وزير خارجه اين کشور تاکيد کردند که کشورهاي امارات متحده عربي و عربستان سعودي اعلام آمادگي کرده‌اند تا خلأ صادرات نفت ايران را در بازارهاي جهاني با افزايش صادرات جبران کنند. اقدام امارات متحده عربي و عربستان سعودي در همبستگي با واشنگتن براي تحريم فروش نفت خام ايران، با واکنش تند ايران مواجه شد. همزمان رشته‌اي از حوادث مشکوک در خليج فارس و درياي عمان، تعدادي از نفتکش‌هاي خارجي را در نزديکي بندر فجيره امارات و بندر جاسک ايران هدف قرار داد. حوادثي که همزمان با افزايش تنش‌ها ميان تهران و واشنگتن، نگراني‌هاي بين‌المللي از دخالت نيروهاي ناشناس منطقه‌اي و بين‌المللي براي اختلال در تجارت آبراهه حساس تنگه‌هرمز را افزايش داد. به نظر مي‌رسد که افزايش غيرقابل پيش‌بيني تنش‌ها و همچنين هزينه‌هاي رو به رشد امارات در يمن، باعث شده که رهبران اين کشور تصميم بگيرند از مواضع پيشين خود عقب‌نشيني کنند. رويترز هفته پيش گزارش داده‌ بود که ابوظبي ترجيح مي‌دهد در صورت بالا گرفتن تنش‌هاي جاري در خليج فارس و افزايش احتمال وقوع درگيري نظامي، سلاح‌هايش را به جاي يمن در خانه استفاده کند. اين نگراني‌ها بعد از هدف قرار گرفتن 4 نفتکش خارجي در آب‌هاي ساحلي بندر فجيره امارات بيش از پيش افزايش يافته است. آشتي مشروط الاخبار بر اساس منابع ديپلماتيک مطلع مي‌نويسد، هيات عاليرتبه اماراتي در سفر به تهران پيشنهادي با خود داشتند که اماراتي‌ها در آن زمان فکر مي‌کردند غيرقابل رد است؛ اين پيشنهاد شامل سه بند بود: بازگرداندن روابط ميان دو کشور بر اساس روال قبلي، تامين حمايت مشترک دو طرفه از گذرگاه‌هاي دريايي تا (امنيت) جريان (انتقال) نفت از تمام کشورهاي (حاشيه) خليج (فارس) تامين شود و سوم که مهم‌ترين بند است آمادگي امارات براي ترک يمن بود. برخي از اين شروط در مقاله‌ و يادداشت‌هاي رسانه‌هاي اماراتي هم در روزهاي اخير بازتاب يافته‌اند. روزنامه اماراتي «الخليج» (منتشره در امارت شارجه) در سرمقاله شنبه خود بار ديگر خواسته‌هاي ابوظبي براي حضور در هر توافق احتمالي با ايران را مطرح کرد. اين روزنامه اماراتي در اين مطلب با تيتر «ارکان حل ‌و فصل [سازش] با ايران»، کشورهاي عربي خليج فارس را «دوستدار صلح»، «خواستار ثبات، امنيت و شکوفايي» که «دشمن کسي (از جمله ايران) نيستند» و ايران را «مداخله‌ کننده در امور ديگر کشورها»، کشور غيرعادي و نقض‌کننده قوانين بين‌الملل و اصول همجواري معرفي کرد و ادعا کرده «امارات مثل ديگر کشورهاي عربي خليج [فارس] هيچ دشمني با ايران ندارد و خواستار آزار آن هم نيست». الخليج در پوشش اين لحن دوستانه همه اتهامات هميشگي عربستان سعودي و امارات را تکرار کرد و نوشت: «در پي بحران برنامه هسته‌اي ايران و دخالت ايران از طريق بازوهايش در امور کشورهاي همسايه و در سايه تهديدهاي متقابل ايران و امريکا، قطعا کشورهاي خليج [فارس] از جمله امارات، دنبال تشديد وضعيت [با ايران] نيستند. کشورهاي خليج [فارس] هر تلاشي منطقه‌اي يا بين‌المللي براي کاهش شدت تنش طرفين را تا جايي که به نقطه آغازي براي مذاکرات با هدف حل مقبول بحران کنوني برسد، به طوري که از اثر تهديدهاي منطقه و دنيا بکاهد و ايران را کشوري عادي و متعهد به قانون بين‌الملل و قواعد حسن هم‌جواري قرار بدهد، حمايت مي‌کنند.» الخليج افزود:«کشورهاي خليج [فارس] هميشه خواستار صلح بوده‌اند و براي ثبات، امنيت و شکوفايي تلاش کرده‌اند. اين کشورها متعهد به قانون بين‌الملل هستند و با کسي دشمني ندارند و هيچگاه از نقش خود به عنوان بخشي از منظومه بين‌المللي از حضور در محافل و نشست‌هاي با هدف صيانت از امنيت و صلح به عنوان هدفي که همه امت‌ها براي آن تلاش مي‌کنند، شانه خالي نکرده‌اند.» اين روزنامه در ادامه تنش اخير بين امريکا و ايران در پي خروج امريکا از توافق هسته‌اي و بازگشت تحريم‌هاي اقتصادي و مالي عليه ايران را به خصوص بعد از حادثه براي 4 فروند نفتکش‌ در آب‌هاي امارات و دو نفتکش ديگر در درياي عمان و اقدام ايران به سرنگوني پهپاد امريکايي، نيازمند تحرک بين‌المللي براي جلوگيري از پيامدهاي آن دانست و نوشت: «کشور امارات مثل ديگر کشورهاي خليج [فارس] دشمني‌اي با ايران ندارد و خواستار آزار آن هم نيست. ايران کشوري همسايه و بخشي از منطقه و داراي تاريخ مشترک با آن است. اما ما از آنها مي‌خواهيم که مثل يک کشور [عادي] عمل کند نه انقلاب [کشوري انقلابي] و از دخالت در امور ديگران دست بردارد و عليه آنان تهديدي نباشد. بر همين اساس بايد سازشي سياسي با ايران حاصل شود؛ سازشي روشن، صريح، بدون پيچيدگي و ابهام که بنيانگذار روابطي جديد همراه با احترام متقابل باشد». الخليج در ادامه با ذکر چهار مورد، چهار خواسته ابوظبي را که پيش‌تر هم بيان شده بود، تکرار کرد و آن را «اصول بديهي» ناميد که طبق ادعايش، هر سازش و توافق احتمالي در آينده بايد آن را مدنظر قرار دهد. به ادعاي الخليج اين چهار مورد به اين قرار است؛ «اول: برنامه هسته‌اي ايران بايد مطلقا صلح‌آميز و در چارچوب توافقي روشن و شفاف بدون هرگونه بند مشکوکي باشد. اين برنامه بايد تحت بازرسي سازمان بين‌المللي انرژي اتمي باشد. دوم: برنامه موشکي بالستيک ايران، برنامه ديگري است که بايد بخشي از مذاکرات باشد، چرا که اين موشک‌ها تهديدي براي امنيت منطقه است. سوم: سلامت تردد و سياست منطقه‌اي ايران بايد بخشي از توافق باشد. چهارم: کشورهاي خليج [فارس] بايد در هر توافق جديدي شريک باشند چرا که اساسا ذي‌ربط هستند و نبايد کشور ديگري نماينده آنان باشد يا نقش آنان را بگيرد.» در طول يک هفته گذشته خبري در رسانه‌هاي غربي دست به دست مي‌شود که از قصد امارات براي پايان مشارکتش در جنگ عليه يمن گزارش مي‌دهد. هنوز مقام‌هاي امارات به صورت رسمي اين ادعا را تاييد نکرده‌اند، اما رسانه‌ها و انديشکده‌هاي امريکا با ارايه شواهدي از خروج نيروهاي اماراتي «با شتاب زياد» از يمن خبر مي‌دهند. مقام‌هاي اماراتي در گفت‌وگو با رسانه‌هاي غربي از اين اقدام با عنوان «تغيير آرايش نظامي با توجه به پيشرفت مذاکرات» ياد کرده‌اند و هرگونه اختلاف نظر راهبردي ميان ابوظبي و رياض در مورد آينده جنگ يمن را تکذيب کرده‌اند. اما بر اساس گزارشي که انديشکده موسسه واشنگتن براي سياست خاور نزديک منتشر کرده است، جايگزيني نيروهاي عربستان سعودي در مواضعي که پيش از اين فرماندهي و کنترل آن در اختيار امارات بود آغاز شده است و بخش عمده‌اي از سلاح‌ها و نيروهاي اماراتي از اطراف بندر حديده، استان مارب و عدن در طول هفته‌هاي گذشته خارج شده‌اند. همزمان يک رسانه لبناني از گفت‌وگوهاي محرمانه امارات متحده عربي با ايران خبر مي‌دهد و مي‌نويسد که اماراتي‌ها با اعزام هيات‌هايي به تهران خواهان وساطت ايران براي پايان آبرومندانه جنگ يمن براي ابوظبي شده‌اند. به نوشته اين روزنامه وزير خارجه امارات در سفر به مسکو از مقام‌هاي روسيه خواسته است تا ايران را راضي کنند که به امارات در اين زمينه کمک کند. از 4 سال پيش که ائتلاف تحت رهبري عربستان سعودي جنگ در يمن را آغاز کرد تاکنون ده‌ها هزار شهروند يمني بر اثر اين جنگ جان خود را از دست داده‌اند. سازمان ملل متحد وضعيت اين کشور را «بدترين فاجعه بشري در دوران ما» توصيف کرده است، نزديک به 20 ميليون نفر از از جمعيت 24 ميليوني يمن بر اثر جنگ نيازمند کمک‌هاي بين‌المللي براي تامين مايحتاج روزمره خود هستند. مقام‌هاي اماراتي مدعي شده‌اند که تغيير آرايش نظامي اين کشور در يمن در راستاي اولويت صلح بر راهکار نظامي است. سکوت ابوظبي نيويورک‌تايمز مي‌نويسد که دليل سکوت مقام‌هاي رسمي امارات متحده عربي در مورد حجم عقب‌نشيني از يمن، نگراني از آسيب به روابط دوجانبه اين کشور با عربستان سعودي است. نيويورک تاميز نوشته است: «اماراتي‌ها علنا در مورد عقب‌نشيني صحبت نمي‌کنند، چرا که مي‌ترسند اعلام اين اقدام باعث ناراحتي متحدان‌شان در رياض شود. اما ديپلمات‌ها تاکيد مي‌کنند امارات مدتي است که قصد دارد تا 5000 نيروي خود را که با هدف اعلامي آموزش شبه‌نظاميان و نظاميان هوادار دولت به يمن اعزام کرده است، از اين کشور خارج کند. به گفته ديپلمات‌ها امارات اعزام پرسنل نظامي، هلي‌کوپترهاي هجومي و سلاح‌هاي سنگين خود را به بندر حديده در طول يک سال گذشته به شکل چشمگيري کاهش داده است.» به نوشته نيويورک‌تايمز، چهار منبع آگاه تاييد کرده‌اند که تعداد نظاميان اماراتي در نزديکي بندر حديده در طول يک‌سال گذشته تقريبا 80 درصد کمتر شده و به نزديک 150 نيرو رسيده است. به نوشته نيويورک‌تايمز «افزايش مخالفت‌ها ميان امريکايي‌ها با جنگ در يمن، امارات را بيش از پيش تشويق مي‌کند تا فاصله خود را با ائتلاف تحت رهبري سعودي افزايش دهد.» يک مقام آگاه امريکا به شرط پنهان ماندن هويتش به نيويورک‌تايمز مي‌گويد: «انگيزه اماراتي‌ها ساده است، آنها از بن‌بست جاري و فقدان دورنمايي براي پيروزي در ميدان جنگ خسته‌شده‌اند.» با اين حال مقام‌هاي اماراتي تصميم خود براي تغيير آرايش نظامي در يمن را بخشي از استراتژي کلي ائتلاف معرفي مي‌کنند و هر نوع اختلاف ميان اعضاي ائتلاف تحت رهبري عربستان سعودي را تکذيب مي‌کنند. روزنامه انگليسي‌زبان نشنال امارات، روز دوشنبه در سرمقاله خود نوشت: «تغيير آرايش نظامي امارات متحده عربي، انحراف از اهداف ائتلاف نيست، بلکه اقدامي است که ائتلاف مدتي بود براي فرا رسيدن لحظه مناسب براي اجراي آن منتظر مانده‌بود. واقعيت اين است که تصميم تغيير آرايش نظامي امارات بعد از يک سال مذاکرات جدي با شرکاي ائتلاف اتخاذ شده است.» انکار سعودي عربستان سعودي علنا واکنشي به تصميم امارات براي تغيير در آرايش نيروهايش در يمن نشان نداده است. بسياري از ناظران معتقدند که اگر قصد امارات براي کاهش نيروهايش در يمن جدي باشد، عربستان سعودي به‌شدت از اين موضوع عصباني مي‌شود. گروهي از ديپلمات‌هاي غربي به نيويورک تايمز گفته‌اند که عربستان سعودي از اين اقدام امارات «عميقا نااميد» شده است. حتي گروهي از مقام‌هاي عاليرتبه سعودي در گفت‌وگو با رهبران امارات از آنها خواسته‌اند تا در تصميم خود تجديدنظر کنند. نيويورک تايمز از سفارت عربستان سعودي در واشنگتن اين مساله را جويا شده است، اما يک مقام رسمي در سفارت که به شرط پنهان ماندن هويتش با اين روزنامه گفت‌وگو کرده است، ناخشنودي عربستان از اين اقدام را تکذيب کرده است. وي با تاکتيکي توصيف کردن اقدامات امارات در يمن گفته است: «رهبران دو کشور در مورد اهداف مشترک در يمن، همچنان متحد هستند. تغييرات تاکتيکي عملياتي در طول جنگ طبيعي است و با هماهنگي ائتلاف انجام مي‌گيرد.» پيتر ساليسبوري، کارشناس مسائل يمن در انديشکده گروه بحران به فاکس‌نيوز مي‌گويد: «نمي‌توان برآورد کرد که دقيقا امارات در طول 4 سال گذشته چه ميزان در جنگ يمن سرمايه‌گذاري کرده است، اما بدون حساب ميزان کمکي که ممکن است براي امدادهاي بشردوستانه و توسعه‌اي شده‌باشد، به نظر مي‌رسد عمليات در يمن براي اماراتي‌ها ميلياردها دلار هزينه به جا گذاشته‌باشد. همزمان با اين هزينه مادي، آنها مدت‌هاست که از جانب بسياري سياستمداران جهان با انتقاد مستمر در مورد نقش‌شان در جنگ مواجه شده‌اند، انتقادهايي که حالا ابعاد تازه آن در واشنگتن، به عنوان بزرگ‌ترين متحد غربي امارات متحده عربي هم پژواک پيدا کرده است. اماراتي‌ها پيش‌بيني نمي‌کردند که کار به اينجا برسد.» دو نگاه به يک جنگ بر اساس گزارش انديشکده موسسه واشنگتن براي سياست خاورنزديک، عقب‌نشيني نيروهاي اماراتي از يمن با اين استدلال آغاز شده است که تقريبا تمامي اهداف جنگ در جنوب يمن براي اين کشور تامين شده است. بر اساس اين گزارش، ديدگاه متفاوتي ميان رياض و ابوظبي در مورد جنگ در يمن وجود دارد، در شرايطي که اماراتي‌ها عمده اهداف خود را حفاظت از آبراه‌هاي تجاري در جنوب يمن از جمله امنيت باب‌المندب و درياي سرخ در کنار سرکوب گروه‌هاي وابسته به اخوان‌المسلمين در يمن مي‌دانستند، عربستان بيش از هر چيز به کنترل امنيت مرزهاي يمن و سرکوب شيعيان اين کشور تمرکز دارد. يک سال پيش نيروهاي اماراتي در يمن به صورت وسيعي در عمليات کنترل بندر حديده در جنوب يمن مشارکت داشتند، اما با دخالت سازمان ملل متحد و توافق استکهلم براي عقب‌نشيني نيروهاي نظامي انصارالله از حديده، اين عمليات متوقف شد. با اجراي توافق استکهلم، اماراتي‌ها مطمئن شده‌اند که هيچ يک از بنادر يمن در حاشيه درياي سرخ و باب‌المندب در اختيار نيروهاي مخالف قرار ندارد. بر اساس گزارش موسسه واشنگتن براي سياست خاورنزديک، مقام‌هاي اماراتي تاکيد کرده‌اند هر چند نيروهاي خود را در يمن کاهش مي‌دهند، اما عمليات مبارزه با تروريسم در اين کشور را ادامه خواهند داد. تمرکز عمليات جديد امارات، نبرد با القاعده در استان مکلاي يمن است که با استفاده از نزديک به 10 هزار نيروي مزدور سوداني که در اريتره مستقر هستند انجام مي‌شود. هرچند ابعاد تغيير آرايش نظامي امارات در يمن هنوز علني نشده است، اما گزارش‌هاي خبري نشان مي‌دهد که عربستان سعودي اعزام نظاميان خود براي پرکردن جاي نيروهاي اماراتي را آغاز کرده است. بر اساس گزارش هفته پيش خبرگزاري بريتانيايي رويترز، دو نظامي يمني از هواداران دولت مستعفي عبدالربه منصور هادي به اين خبرگزاري گفته‌اند که فرماندهي پايگاه‌هاي نظامي در نزديکي شهرهاي الموخا و الخوخه، که پيش از اين در اختيار نظاميان اماراتي بود، اکنون در اختيار نظاميان سعودي قرار گرفته است. به نوشته رويترز تعداد نامشخصي نيروي جديد سعودي نيز به تازگي به جنوب يمن در شهر عدن و جزيره پريم (ميون) مستقر شده‌اند. اعزام نيروهاي جديد سعودي به جنوب يمن، ممکن است براي جبران کاهش نيروهاي اماراتي در اين مناطق باشد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد