موافقت واشنگتن با معافیت تحریمی

اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست سارا معصومي| ايران و امريکا رابطه مستقيمي با هم ندارند و تنها کانال ديپلماتيک که ارتباط دو وزير خارجه بود هم با حضور دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده امريکا در کاخ سفيد بسته شد. چهره‌اي مانند برايان هوک، رييس گروه اقدام عليه ايران در وزارت خارجه امريکا يک‌بار با عباس عراقچي، معاون سياسي وزير خارجه کشورمان ديدار کرد که آن ديدار هم در قالب کميسيون مشترک برجام بود. در همان ديدار عراقچي به هوک درباره کناره‌گيري نه چندان دورهنگام دونالد ترامپ از برجام طعنه مي‌زند و با تکذيب نماينده دولت جديد امريکا و ابراز اميدواري قاطع او براي ادامه توافق هسته‌اي ايران با 1+5 وقت روبه‌رو مي‌شود. با اين همه خوش‌بيني برايان هوک محقق نشد و 15 ماه پيش رسما ايران و امريکا وارد جدال جديدي تحت عنوان «برجام بدون امريکا» شدند. شايد اگر واشنگتن فقط از برجام خارج مي‌شد و کليد بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي را فشار نمي‌داد، آب چنداني از آب تکان نمي‌خورد و ايران با همان ترکيب 1+4 مي‌توانست از منافع اقتصادي توافق هسته‌اي بهره‌مند شود. با اين ‌همه بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي با خاصيت مجازات‌هاي فرامرزي ايران و 5 کشور باقيمانده در توافق را گرفتار کرده و دو طرف در يک سال و چندماه گذشته راهکارهاي بسياري را براي يافتن مکانيسمي که تحريم‌هاي امريکا را دور بزند، مورد بحث و بررسي قرار داده‌اند. مطالبه‌هاي ايران مشخص است: عادي‌سازي رابطه‌هاي بانکي و مالي، فروش نفت. اروپا سازوکار اينستکس را راه انداخته اما مشکل عدم چرخش مالي در اين مکانيسم است، چرا که خزانه‌داري امريکا تلاش براي به صفر رساندن صادرات نفت ايران را دنبال مي‌کند. تهران پس از يک دوره صبر استراتژيک، کاهش تعهدات برجامي را آغاز کرده که در اين مسير تاکنون دو گام برداشته شده و گام سوم نيز نزديک است. پاريس در ميان کشورهاي اروپايي ميانداري براي نجات برجام را آغاز کرده و گفته مي‌شود که از چندماه پيش تاکنون طرح‌هاي بسياري از سوي تهران و پاريس براي حفظ برجام مطرح و اين اواخر نهايي هم شده است. با نهايي شدن نسبي اين طرح‌ها، پاي امريکا هم به ميدان کشيده شده است. هرچند که در 48 ساعت گذشته، سخنان حسن روحاني، رييس‌جمهور ايران مبني بر آنکه آماده مذاکره با هر فردي براي منافع ملي کشورم هستم با واکنش مثبت مکرون و ترامپ در نشست خبري شامگاه دوشنبه در فرانسه روبه‌رو شده و فضاي خبري نيز تحت‌الشعاع اين مساله قرار گرفت، اما دونالد ترامپ در ميان سخنان خود جزيياتي را گفت که مي‌توان آنها را به موافقت واشنگتن با برخي معافيت‌هاي تحريمي براي ايران و چراغ سبز ترامپ به گشايش‌هايي در روند نقل و انتقال پول نفت به تهران تعبير کرد. نه طرف ايراني و نه طرف فرانسوي تاکنون جزييات مشخصي از اين تفاهم نهايي را که مي‌تواند کاهش تعهدات برجامي ايران را متوقف کند، افشا نکرده‌اند که البته به نظر مي‌رسد بخشي از دليل آن تلاش براي درامان نگه داشتن مکانيسم‌هاي مورد توافق از تخريب‌هاي مخالفان برجام است. با توجه به موج اخباري که به نقل از «منابع آگاه يا ديپلماتيک» در رسانه‌هاي بين‌المللي درباره جزييات رايزني‌هاي مکرون و ترامپ در حاشيه نشست گروه 7 منتشر مي‌شود، مي‌توان حدس زد که رييس‌جمهور فرانسه توانسته در مرحله نخست براي متوقف کردن روند ورود ايران به گام سوم از کاهش تعهدات برجامي، موافقت‌هايي را از همتاي امريکايي‌اش دريافت کند. روزنامه «اکونوميک تايمز» هند نخستين رسانه‌اي بود که در حالي که همه سرگرم خبر احتمال ديدار روساي جمهور ايران و امريکا در قالب دو يا چندجانبه در آينده‌اي نزديک بودند، سراغ جزييات توافق جديد رفت که البته دليل درز خبر به اين رسانه هم مي‌تواند ذي‌نفع بودن هند در جزييات باشد. بر اساس گزارش اين روزنامه هندي، مکرون از ترامپ خواسته است تحريم فروش نفت ايران به هند برداشته شود؛ گامي که مي‌تواند منابع انرژي دهلي‌نو را در صورت عمل واشنگتن به اين درخواست افزايش دهد. بر اساس اين گزارش چين نيز کشور ديگري است که مکرون نام آن را در ليست براي دريافت معافيت‌هاي تحريم نفت ايران قرار داده است. پکن و دهلي‌نو، خريداران بزرگ انرژي ايران به حساب مي‌آيند. به گزارش اين روزنامه هندي، ايران ۱۰ درصد نياز نفتي هند را تامين کرده و بسياري از پالايشگاه‌هاي هندي براي فرآوري نفت ايران تجهيز شده‌اند. با لغو معافيت‌هاي تحريمي امريکا، فروش نفت ايران به هند به شکل قابل توجهي کاهش پيدا کرد و البته اين تحريم‌ها بر سر ساير پروژه‌هاي هند در ايران هم تاثير گذاشت و از سرعت آنها کاست که يکي از اين پروژه‌ها چابهار بود. هرچند که مقام‌هاي متعددي در دولت هند مي‌گويند کشور ثالثي نمي‌تواند بر همکاري‌هاي دوجانبه تهران و دهلي‌نو تاثير بگذارد اما ناگفته با توجه به جنس و عمق رابطه واشنگتن و دهلي‌نو مشخص است که هند توانايي چنداني براي مقابله با فشارهاي دولت ترامپ ندارد. با وجود آنکه نه تهران و نه پاريس جزييات گزارش رسانه هندي را تاييد يا تکذيب نکرده‌اند، اما سخناني که ترامپ در نشست خبري با مکرون درباره اعتبارنامه به ايران بر زبان راند، مي‌تواند تا حدودي مويد بخش‌هايي از اين گزارش باشد. رييس‌جمهور امريکا در نشست خبري فوق گفته بود از اعطاي «اعتبارنامه» با ضمانت فروش نفت به ايران حمايت مي‌کند. تعبير گاردين از اين جمله رييس‌جمهور امريکا اين است که او گفته از اعطاي آنچه آن را يک «اعتبارنامه» مي‌نامد با تضمين فروش نفت به ايران به منظور کمک به اين کشور براي تحقق تعهدات مالي کوتاه‌مدت خود حمايت خواهد کرد. اين روزنامه هندي در بخش‌هاي ديگري از گزارشش نوشته است: فرانسه اعتقاد دارد که وقفه‌اي در سياست فشار حداکثري امريکا عليه ايران مي‌تواند مشوقي براي بازگرداندن ايران به پاي ميز مذاکره باشد. به گزارش «اعتماد»، اين تحليل در حالي بيان مي‌شود که ايران هرگز ميز مذاکره را ترک نکرد و با وجود بدعهدي‌هاي 1+5 وقت و پس از آن تعلل‌هاي 1+4 همچنان در برجام باقي مانده است. شفاف‌سازي ظريف در حالي که رفت و آمدها ميان ايران و فرانسه براي رسيدن به يک چارجوب کاري مشترک سرعت بيشتري يافته است به نظر مي‌‌رسد که رييس‌جمهور فرانسه دو ضرب‌الاجل زماني براي خود در نظر گرفته است: ضرب‌الاجل نخست تا چند روز ديگر فرا مي‌رسد و آن زماني است که ايران گام سوم کاهش تعهدات برجامي خود را آغاز کند و ضرب‌الاجل دوم نيز به زمان برگزاري مجمع عمومي سازمان ملل متحد بازمي‌گردد. پاريس مي‌داند که با توجه به فاصله فاحش مطالبه‌هاي امريکا با اراده ايران براي پذيرش آنها، فعلا بايد به دنبال برقراري يک آتش‌بس ميان تهران و واشنگتن باشد. سدي که در برابر اين آتش‌بس وجود دارد، اصرار دونالد ترامپ براي گرفتن عکس يادگاري با حسن روحاني است تا نشان بدهد که بيهوده با صدور مجوز براي لغو برخي معافيت‌هاي تحريمي ايران، موافقت نکرده و اين دقيقا همان نقطه افتراق مجدد با سياست تهران است. در حالي که رييس‌جمهور ايران روز دوشنبه در سخناني تاکيد کرده بود اگر لازم باشد براي رفع مشکلات مردم و تامين منافع ملي از ملاقات با سياستمداري ابايي ندارد اما توضيح بيشتر او درباره اين اظهارات که روز گذشته ايراد شد باز هم بازگشت تهران به مواضع قبلي بود مبني بر آنکه گفت‌وگو مستقيم و دوجانبه ميان تهران و واشنگتن زماني ميسر خواهد شد که تحريم‌هاي يک‌جانبه امريکا برداشته شده باشد. روحاني بار ديگر تاکيد کرد که تهران تحت فشار مذاکره نخواهد کرد. با اين‌ همه به نظر مي‌رسد که مکرون دست از تلاش برنمي‌دارد و روز گذشته نيز اعلام کرده که به زودي با همتاي ايراني خود تماس مي‌گيرد و در اين زمينه با او صحبت خواهد کرد. مکرون در بخش‌هايي از تازه‌ترين اظهاراتش درباره راهکارها براي حفظ برجام گفت: همکاري سه کشور اروپايي که توافق را امضا کرده‌ايم، خيلي مهم است و تمام طرف‌ها بايد با احتياط رفتار کنند. رييس‌جمهور فرانسه با تکرار اميدواري نسبت به فراهم شدن شرايط براي ديدار همتاهاي امريکايي و ايراني‌اش با هم گفت: اميدوارم به راه‌حلي برسيم و آن را اجرا کنيم. اظهارنظرهاي روحاني، مکرون و ترامپ درباره احتمال مذاکره در حالي ايراد شد که محمدجواد ظريف، وزير خارجه کشورمان مشغول رايزني‌هاي سياسي، اقتصادي و امنيتي در شرق بود. ظريف که در روز نخست تور آسيايي و تنها ساعتي پس از ديدار با مکرون در بياريتس تلاش کرده بود، احتياط ديپلماتيک را رعايت کند و اطلاعات چنداني درباره مذاکرات برجامي در فرانسه بروز ندهد، روز سه‌شنبه احتمالا بر مبناي ضرورتي که احساس مي‌کرد فضاي به وجود آمده پيرامون رابطه ايران و امريکا بر او تحميل کرده تعارف را کنار نهاد و در جامه مجري سياست خارجي نظام اعلام کرد که نمي‌توان احتمالي براي گفت‌وگوي دوجانبه ميان روحاني و ترامپ در نظر گرفت. وزير خارجه کشورمان پيش از ترک پکن به مقصد توکيو گفت: ما کاملا مشخص کرديم که دولت امريکا و آقاي ترامپ توافق‌هايي که به دنبال گفت‌وگوهاي بسيار طولاني بين دو کشور بوده را زير پا گذاشتند و آنچه الان ضرورت دارد انجام شود، اجراي توافقات گذشته است. در اين زمينه هنوز نشانه قابل توجهي از دولت امريکا نديديم. او افزود: بحثي که بنده در بياريتس و قبلا در پاريس داشتم، درباره اين بود که چگونه مي‌توان با اجراي تعهدات طرفين، برجام را حفظ کرد و با توجه به اينکه ايران در سال‌هاي گذشته تمامي تعهداتش را در برجام اجرا کرده و بعد از خروج غيرقانوني امريکا و يک سال بي‌عملي اتحاديه اروپا به مواردي که در ماده 36 برجام هم قابل اجرا بوده، اقدام کرده است، چگونه مي‌شود شرايط را به قبل برگرداند. متاسفانه اروپايي‌ها براي اينکه اقدامات خود را انجام دهند نياز به برخي مجوزها از امريکا دارند که از نظر ما اين شرايط خوبي را براي آينده روابط بين‌الملل نشان نمي‌دهد که کشورهاي مستقل براي انجام اقدامات قانوني نياز داشته باشند از ساير کشورها اجازه بگيرند. ظريف در ادامه افزود: اينکه مسوولان فرانسوي با امريکايي‌ها چه گفت‌وگوهايي داشتند به خودشان ارتباط پيدا مي‌کند. در سفرم رسما اعلام کرديم که ديدار با مقامات امريکايي انجام نخواهد شد همين طور گفتيم ديداري بين رييس‌جمهور ايران و ترامپ قابل تصور نيست تا زماني که امريکا به جمع 1+5 بپيوندد و برجام را اجرا کند و در آن زمان هم گفت‌وگوي دوجانبه‌اي نخواهيم داشت. اين سخنان ظريف را بايد در کنار توييت او پس از ترک فرانسه و پيش از رسيدن به چين گذاشت که در آن تاکيد کرده بود در تهران صرفا هواپيما تعويض کرده و اين بدان معناست که او شخصا به عنوان وزير خارجه فرصت ديدار حضوري با رييس‌جمهور و ارايه گزارش مستقيم از نتيجه رايزني‌هاي در بياريتس را نيافته است. ريچارد نفيو: تا تحريم هست، ديدار ممکن نيست رسانه امريکايي «فيرست پست» در گزارشي درباره بحث‌هاي پيش آمده پيرامون ديدار احتمالي روساي جمهور ايران و امريکا و همچنين طرح مکرون براي نجات برجام مي‌نويسد: مکرون و وزير خارجه او مذاکرات فشرده‌اي را با محمدجواد ظريف پيش برده‌اند و به نظر مي‌رسد که رييس‌جمهور فرانسه موفقيت نسبي را در اين زمينه به دست آورده، چرا که ظاهرا ترامپ با بخش‌هايي از طرح او موافقت کرده و البته لحن او در قبال ايران هم تغيير کرده است. ريچارد نفيو از مقام‌هاي دولت سابق امريکا که در مذاکرات هسته‌اي با ايران حضور هم داشته در اين باره مي‌گويد: در شرايطي که تحريم‌هاي امريکا عليه ايران سست نشود، احتمال ديدار روحاني و ترامپ وجود ندارد. حتي به نظر مي‌رسد که يک دست دادن ساده با ترامپ نيز براي روحاني در شرايطي که تحريم‌ها برداشته نشده باشد، سخت باشد. اين رسانه امريکايي در ادامه به نقل از يک مقام سابق وزارت خارجه امريکا با اشاره به اظهارات ترامپ مبني بر اينکه خط اعتباري به ايران داده خواهد شد، مي‌نويسد به نظر مي‌رسد که ترامپ با ابتکارهاي مالي اروپا براي کمک به ايران که بخشي از طرح فرانسه است، موافقت کرده است. اين مقام امريکايي افزوده است که اگر ايران به روند کاهش تعهدات برجامي خود که ضرب‌الاجل سوم آن تا چند روز ديگر به پايان مي‌رسد ادامه بدهد، احتمال ديدار او با همتاي امريکايي باز هم کاهش پيدا خواهد کرد. اين رسانه امريکايي مي‌نويسد که هر چند متحدان امريکا در اروپا هم توافقي بهتر و همه‌جانبه با ايران مي‌خواهند اما قويا اعتقاد دارند که برجام بايد حفظ شود تا در سايه آن ساير گفت‌وگوهاي غيربرجامي با تهران ميسر شود. ايران هرگونه مذاکره موشکي را رد کرده و البته تاکيد دارد که بندهاي مندرج در برجام هم قابل تغيير نيستند. مکرون و درس عبرتي تاريخي «اکسيوس» ديگر رسانه امريکايي نيز در اين باره نوشت: موانعي بر سر راه ديدار روساي جمهور ايران و امريکا وجود دارد: نخست آنکه رهبر ايران مخالف چنين ديداري در شرايط فعلي است و دوم آنکه اطراف دونالد ترامپ را چهره‌هاي تندرو ضدايراني فرا گرفته که مخالف هرگونه گشايشي يا شکافي در سياست فشار حداکثري عليه ايران هستند. اين رسانه امريکايي در ادامه نوشت: ترامپ در نشست گروه 7 چند نکته را درباره ايران مشخص کرد؛ نخست آنکه به دنبال تغيير نظام در ايران نيست و توافق بلندمدت‌تري مي‌خواهد که هم نظارت‌هاي بيشتر بر برنامه هسته‌اي ايران را شامل شود و هم فعاليت‌هاي موشکي ايران را در بر بگيرد. دوم آنکه او از موافقت خود با تخصيص اعتبارنامه مالي به ايران در ازاي فروش بخشي از نفت اين کشور خبر داد. اکسيوس در بخش‌هايي از اين گزارش کوتاه مي‌نويسد که مکرون خوش‌بيني بيش از اندازه‌اي از خود نشان داد و ابراز اميدواري کرد که ديدار روحاني و ترامپ با حضور او به زودي امکان‌پذير باشد. نکته‌اي که بايد به آن توجه داشت، اين است که ما امروز با توافق جديد ديگري با تهران فاصله بسياري داريم و مکرون هم به تجريه دريافته که اعتبار سخنان ترامپ چقدر کوتاه است. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد