ارزیابی "واشنگتن پست" از فرجام میانجی گری پاریس

ديپلماسي ايراني/ متن پيش رو در ديپلماسي ايراني منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست کارن دي يانگ و ارين کانينگهام-واشنگتن پست| دونالد ترامپ و حسن روحاني از تمايل به ديدار و مذاکرات احتمالي براي حل اختلافات شديد کنوني سخن گفتند. اين را مي توان اولين مرتبه اي دانست که روساي جمهوري ايالات متحده و ايران بر سر يک موضوع با يکديگر توافق نظر داشتند. ترامپ با نظر امانوئل ماکرون، رئيس جمهوري فرانسه که به عنوان ميانجي عمل کرده، مبني بر اينکه ديدار مي تواند در هفته هاي آتي رخ دهد، موافق است. او در کنفرانس خبري مشترک با ماکرون در پايان نشست گروه 7 در شهر بياريتز در فرانسه گفت: «اگر شرايط خوب پيش برود، به طور قطع با چنين ديداري موافق خواهم بود.» در همين حال، روحاني هم در يک سخنراني تلويزيوني در ايران گفت که او از مذاکره استقبال مي کند. رئيس جمهوري ايران با اشاره به اظهارات ترامپ افزود: «اگر بدانم که حاضر شدن در يک جلسه و ديدار با يک فرد به توسعه کشورم کمک و مشکلات مردم را برطرف مي کند، هرگز آن را از دست نخواهم داد. ما بايد مذاکره کنيم، بايد راه حلي پيدا کنيم و بايد مشکل را حل کنيم.» هيچ تاريخي براي نشست تعيين نشده، اما ترامپ در پاسخ به سوال خبرنگاران برآورد ماکرون درباره برگزاري جلسه ظرف چند هفته را واقع گرايانه خواند. ترامپ و روحاني هر دو قرار است در آخرين هفته ماه سپتامبر در مجمع عمومي سازمان ملل متحد در نيويورک شرکت کنند. ماکرون که چند هفته پيش و پس از انتشار خبرهايي درباره تلاش هاي او براي برگزاري يک جلسه هدف حملات توئيتري ترامپ قرار گرفته بود، در اين باره گفت: «مي خواهم بسيار محتاط و متواضع باشم، اما فکر مي کنم اين اتفاق مي تواند به تنش پايان دهد و به يافتن راه حلي مناسب کمک کند.» ترامپ سال گذشته از توافق هسته اي سال 2015 ايران عقب نشيني و تحريم هاي سخت اقتصادي عليه اين کشور اعمال کرد. ايران در ماه هاي اخير در تلاش براي ترغيب ساير امضا کنندگان توافق يعني فرانسه، آلمان، بريتانيا، روسيه و چين به مقابله با ايالات متحده، از اجراي برخي از مفاد برجام عقب نشيني کرده است. ايران مي خواهد به رغم تحريم ايالات متحده که صادرات آن را به شدت کاهش داده، همچنان به فروش نفت ادامه دهد. بسياري از سرمايه هاي خارجي وعده داده شده در توافق نيز در پي نگراني شرکت ها از مواجهه با عواقب نقض تحريم هاي ايالات متحده، ايران را ترک کردند. دو طرف به مواجهه نظامي مستقيم نزديکتر شده اند و ايالات متحده ايران را به خرابکاري در تانکرهاي نفتکش در خليج فارس متهم و ايران هم يک هواپيماي بدون سرنشين ايالات متحده را منهدم و به بستن تنگه هرمز که آبراهه اي مهم و حياتي در جهان به شمار مي رود، تهديد کرده است. سال گذشته که دولت ترامپ به برگزاري جلسه اي مستقيم با مقامات ايران ابراز تمايل کرد، آيت الله علي خامنه اي، رهبر معظم اين کشور، در اظهاراتي شديدالحن هر گونه گفت و گو با ايالات متحده را منع کرد. اما به گفته کريم سجادپور از کارنگي اهدا براي صلح بين المللي، اکنون ايران بدون يک توافق با ايالات متحده هيچ راهي براي جبران آسيب هاي اقتصادي ندارد: «ايران در ابتدا تصور مي کرد که جهان در برابر ترامپ با آن همراه خواهد شد. وقتي اين اتفاق نيفتاد، آنها فکر کردند که بهتر است منتظر بمانند تا ترامپ در انتخابات رياست جمهوري نوامبر 2020 شکست بخورد. اما آسيب ناشي از کاهش صادرات نفت که شاهرگ اقتصادي آنهاست آنقدر شديد بوده که تحمل شرايط را براي يک و سال و نيم ديگر دشوار ساخته است و در صورت پيروزي مجدد ترامپ در انتخابات شرايط سخت تر هم خواهد شد.» موضع گيري هاي هر دو طرف نشان مي دهد که فضاي زيادي براي اقدام وجود ندارد. ترامپ روز دوشنبه گفت: «آنچه ما مي خواهيم اين است که هيچ سلاح هسته اي و هيچ موشک بالستيکي در کار نباشد و مدت زمان توافق هم طولاني تر باشد. اين خيلي ساده است. مي توانيم در يک زمان کوتاه به نتيجه برسيم.» اين در حالي است که ايران بارها اعلام کرده برنامه هسته آن صرفا اهداف غيرنظامي دارد و به دنبال سلاح هاي هسته اي نيست و ناظران بين المللي هم تعهد ايران به مفاد توافق را تاييد کرده اند. ايران همچنين مي گويد که موشک هاي بالستيک آن براي دفاع در برابر دشمنان منطقه اي ضروري است و درباره آن مذاکره نمي کند. اما اين احتمال وجود دارد که شرايط سياسي موجود مقامات هر دو کشور را به جلو سوق دهد. ترامپ با ورود به مذاکرات با ايران در آستانه انتخابات رياست جمهوري مي تواند ادعا کند که به رغم مخالفت هاي شرکاي آمريکا، شدت عمل او اشتباه نبوده است. ترامپ روحاني را «مذاکره کننده اي بزرگ» توصيف کرده و گفته اگر شرايط خوب و درست پيش بروند، او و ديگران به ايران براي احياي اقتصاد اين کشور وام خواهند داد. روحاني ميانه رو که بسياري از تصميم گيري ها و خط مشي او توسط رهبر ايران و اصول گرايان تعيين مي شود، گفته ايران از ديپلماسي و «قدرت» براي ايستادگي در برابر ايالات متحده و رسيدن به اهداف خود استفاده مي کند. او گفت ايران زماني که به نفعش باشد در برابر دشمنان خود «مقاومت خواهد کرد»، اما ظاهرا در پاسخ به منتقدان داخلي ديپلماسي گفت که هر دو رويکرد ضروري هستند: «آنهايي که فکر مي کنند فقط يکي از اين ابزارها کافي است، در اشتباه هستند. ايران براي ايستادگي در برابر ايالات متحده بايد از قدرت هاي نظامي، امنيتي، فرهنگي و سياسي خود استفاده کند. آنچه مهم است، منافع ملي است.» اين گشايش احتمالا پس از آن حاصل شد که محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه ايران، به دعوت ماکرون يک سفر غيرمنتظره به بياريتز داشت. ماکرون در اين باره گفت: «پيام هاي زيادي منتقل و کارهاي زيادي بين وزراي ما انجام شده است که زمينه را براي اين بحث ها و توافق ايجاد کرده اند.» کارشناسان مي گويند که ظريف و روحاني اگر تاييديه آيت الله خامنه اي را نداشتند، هرگز اقدامي نمي کردند. مخالفان سرسخت دولت روحاني سفر ظريف به اجلاس گروه 7 در بياريتز را نشانه ضعف و سادگي خواندند. روزنامه فوق محافظه کار کيهان روز دوشنبه نوشت که جلسات وزير خارجه براي «فريب» ايران برنامه ريزي شده بودند و رهبران فرانسه و ايالات متحده نهايتا به دنبال کنترل برنامه موشکي و حضور منطقه اي ايران هستند. آرين طباطبايي، يک تحليلگر ايراني در انديشکده غيرانتفاعي «رند کورپ» گفت: «روحاني در مسير حرفه اي خود در جايي قرار دارد که فاصله گرفتن از محدوديت ها حقيقتا آسيبي به او نمي رساند. دوره دوم رياست جمهوري او در حال اتمام است و طبق قانون اساسي ايران، او نمي تواند براي دوره بعدي در انتخابات شرکت کند. اين احتمال زياد است که شاهد نوعي گفت و گو باشيم، اما به طور قطع مساله اصلي دست کم از ديدگاه ايران به ديدار مربوط نمي شود. آنچه که نهايتا براي آنها اهميت دارد تسهيل تحريم هاست.» ترجمه طلا تسليمي ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد