برگزیده

نقطه عطف تازه در روابط ترکیه و اسرائیل

مشرق

بروزرسانی 1398/06/06 - 23:58

مشرق/ متن پيش رو در مشرق منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست ساخت اين خط لوله باحدود ۲۰۰۰ کيلومتر طول و ظرفيت انتقال سالانه ۲۰ ميليون متر مکعب گاز، ۷ ميليارد دلار هزينه خواهد داشت. اين سومين نقطه عطف در اختلاف سياسي ميان آنکارا و تل‌آويو است. روابط ترکيه و رژيم صهيونيستي از ۱۹۴۹ شروع شد، زماني که ترکيه به عنوان اولين کشور با اکثريت مسلمان رژيم صهيونيستي را به رسميت شناخت. در دو دهه اخير نيز در حوزه‌هاي مختلف علمي، نظامي و تجاري همکاري ميانِ اين دو تقويت شده است، ‌ اما با وجود همه اينها تل‌آويو با عقد قراردادي که ترکيه را ناديده مي‌گرفت، از پشت به آنکارا خنجر زد. بيش از ۱۰ سال از کشف حوزه گازي بزرگ در شرق مديترانه نزديک مرز شمالي سرزمين‌هاي اشغالي مي‌گذرد (که بعد از آن نيز با کشف دو حوزه کوچکتر تکميل شد). مارس ۲۰۱۹ بالاخره اسرائيل با توافقي سه‌جانبه که با حضور سران قبرس و يونان در تل‌آويو به امضا رسيد، پروژه ساخت خط لوله گاز شرق مديترانه تا اروپا (معروف به East Med) را کليد زد تا آنکارا يک قدم از هدف خود براي تبديل شدن به هاب ترانزيت انرژي ميان غرب آسيا و اروپا دور شود. جالب اينکه اردوغان خيلي تلاش کرده بود تا عضوي از اين قرارداد باشد، اما ظاهراً اسرائيل نيازي به حضور آنکارا نمي‌ديد. ساخت اين خط لوله باحدود ۲۰۰۰ کيلومتر طول و ظرفيت انتقال سالانه ۲۰ ميليون متر مکعب گاز، ۷ ميليارد دلار هزينه خواهد داشت. زيرکي تل‌آويو در آن بود که مي‌دانست بخاطر اختلافاتِ مرزي موجود ميان قبرس و ترکيه، آنکارا کاسه کوزه اين تک‌روي را سر نکوزيا خراب خواهد کرد و تقريباً همين گونه نيز شد. ترکيه به قبرس هشدار داد بدون اجازه او نمي‌تواند چنين توافقي را عملي کند. شايد تل‌آويو منتظر فرصتي بود تا صحبت‌هاي تند اردوغان در کشتار کودکان غزه را پاسخ دهد. آيا نتانياهو انتظار داشت رژيم کودک‌کش اسرائيل از کوچک‌ترين انتقادها نيز مصون باشد؟

طرح احتمالي از مسير لوله گاز شرق مديترانه

اردوغان از زمان به قدرت رسيدن تلاش کرده است سياست‌هاي اجتماعيِ سنت‌گرايانه را با رويکرد نئوليبرال در اقتصاد و سياست ترکيب کند و تقويت رابطه با اسرائيل نيز در زمره رويکرد نوليبرال انجام شد اما او تا جايي مي‌توانست پيش برود که در پيگيري سياست اجتماعي سنت‌گرايانه‌اش از سوي هواداران مسلمان حزب عدالت و توسعه به دورويي متهم نشود. افراط صهيونيست‌ها در کشتار مردم بيگناه و کودکان غزه، راهي براي او باقي نگذاشت و او لب به انتقادات صريح گشود و نه فقط اين، بلکه يک کشتي امدادرسان را همراه با فعالان بشردوست با آب و تاب رسانه‌اي فراوان راهي غزه کرد که توسط اسرائيل توقيف شد. دومين مقطع جدايي سياسي ميان آنکارا و تل‌آويو، ‌ بهار عربي بود. اردوغان همه جوره از اين حرکت حمايت کرد، حرکتي که برخي از حاميان رژيم صهيونيستي را از رأس کار کنار گذاشت. البته با همه اين اتفاقات، ‌ تبادلات تجاري و پرواز هواپيماها در خط آنکارا-تل‌آويو بيشتر مي‌شد. سومين دوره جدايي حالا فرا رسيده است و عامل اصلي آن نيز آمريکا است. ترامپ از آنکارا مي‌خواهد به حرمت ناتو بيش از اين به مسکو نزديک نشود و با اين هدف در حال اعمال فشار اقتصادي بر اردوغان است. حذف ترکيه از خط لوله گاز اسرائيل به اروپا نيز در همين راستا ارزيابي مي شود. واشينگتن از آن سو آن چنان حمايت بي‌سابقه‌اي از اسرائيل به راه انداخته که نتانياهو نيز نيازي به جلب حمايت آنکارا نداشته باشد. آنچه اين نکته را تأييد مي‌کند، حضور مايک پمپئو وزير خارجه آمريکا در مراسم امضاي يادداشت تفاهم سه‌جانبه در تل‌آويو در مارس گذشته است، بدون اينکه يکي از طرفها باشد. حالا اسرائيل حاضر است اين لوله را در زير آب و با حمايت آمريکا ايجاد کند تا اينکه در همکاري با ترکيه در خشکي به يونان و ايتاليا گاز بفرستد. منافع اسرائيل مثل اکثر دهه‌هاي گذشته در همراهي با آمريکا است و فعلاً آمريکا با ترکيه سر سازگاري ندارد. واقعيت دومي که تأييدکننده دخالت آمريکا در اين پروژه است، کاهش تقاضاي گاز در کشورهايي مثل بلغارستان، ايتاليا و يونان است به اين معنا که در شرايط کنوني پروژه لوله گاز شرق مديترانه براي دريافت‌کنندگان گاز اولويت ندارد و بايد عامل ديگري پيش‌برنده مذاکرات باشد. اروپا نيز البته حامي اين پروژه است و دليل آن مخالفت برخي اعضاي اتحاديه با اقدام آلمان در توافق با روسيه براي پروژه نورداستريم ۲ است. اروپايي‌ها در اسناد مصوب خود بر ايجاد تکثر در منابع انرژي اتحاديه تأکيد دارند و حتي بيش از ۳۴ ميليون يورو براي مطالعات لوله گاز شرق مديترانه مشارکت کرده‌اند تا بلکه در کنار گاز روسيه، يک منبع ديگر نيز براي تأمين سوخت خود داشته باشند. آنها همزمان با آمريکا در تلاش براي ساخت لوله در درياي خزر هستند تا گاز آسياي مرکزي را از طريق آذربايجان به قاره خود بياورند. شايد دليل حضور شرکت روسي نواتک در مراحل اکتشاف و توليد گاز در اين حوزه گازي، نوعي تلاش براي راضي‌کردن روسيه از سوي اسرائيل باشد. در کنار نواتک، شرکت ايتاليايي اِني، شرکت فرانسوي توتال و شرکت آمريکايي اکسون نيز در اين پروژه حضور دارند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد