سرمقاله شرق/ عقلانیت و اخلاق، محور رفتار پیامبر

شرق/ « عقلانيت و اخلاق، محور رفتار پيامبر » عنوان سرمقاله روزنامه شرق به قلم محمدتقي فاضل‌ميبدي است که مي‌توانيد آن را در ادامه بخوانيد: ميلاد پيامبر اسلام، فرصتي براي تشريح جامعه مطلوب از نظر اين فرستاده بلندمرتبه خداوند متعال است. پيامبر اسلام ريشه جاهليت را در جنگ و خشونت و بي‌عقلي مي‌دانست و متقابلا رسالت خود را علاوه بر موضوع محوري توحيد و يکتاپرستي، بر ارتقاي بالندگي عقل و ترويج خردورزي متمرکز کرد. خداوند باري‌تعالي در اولين آيات نازل‌شده بر پيامبر اسلام روي علم، تعلم و کرامت انساني تأکيد کرد تا جهت‌گيري رسالت پيامبر از همان ابتدا روشن باشد. بي‌عقلي و نا‌آگاهي و جهل را ريشه عقب‌ماندگي جوامع مي‌دانست؛ جهل به‌معناي بي‌خردي انساني که دست به اعمال خشم و خشونت مي‌زند. در عرب جاهلي خردورزي و عقلانيت حلقه مفقوده بود؛ نه به اين معنا که علم و سواد در ميان آنان وجود نداشت بلکه به اين مفهوم که خشونت، کشتار و فاصله طبقاتي به‌عنوان ويژگي آنان شناخته مي‌شد. پيام‌آور توحيد و يکتاپرستي، دين را همراه با عدالت، آزادي، رفاه و آزادگي مي‌دانست و فقدان آن را فاصله‌گرفتن از دين ارزيابي مي‌کرد. فقط آموزش صوم و صلات و توجه به آخرت و معنويت رسالت پيامبر خاتم نيست بلکه معرفي يک مکتب فکري رهايي‌بخش براي زدودن فقر و ظلم از جامعه و تسلط تدبير، عقل و آزادگي بر رفتار و سکنات آحاد آن را از زمان آغاز حيات تا زمان رخت بربستن از اين دنيا دنبال کرد. پيامبر اسلام در آخرين دقايق حيات مبارکشان توصيه کردند: «مبادا حاکمان بعدي به‌گونه‌اي عمل کنند که مردم دچار فقر بشوند که تمام زحمات من پيامبر بر باد خواهد رفت». فقر اقتصادي کفر اعتقادي به دنبال خود مي‌آورد. پيامبر اسلام آنگاه شمشير به دست گرفت که جامعه مدني مدينه مورد تعرض کفار قرار گرفت و پيامبر به‌عنوان دفاع از امنيت مردم به تجهيز جنگي همت گماشت. ايشان با مخالفان خود با بزرگواري رفتار مي‌کرد، شعار «العفو عند القدرت» را سرلوحه قرار مي‌داد و براي نمونه در روز فتح مکه که اوج اقتدار ايشان بود، نداي «اليوم يوم المرحمه» سرداد. روزي در همين مکه بر سر او خاروخاشاک يا شکمبه گوسفند ريختند و روزهاي پس از پيروزي بر کفار مکه مي‌توانست به مقطع مجازات توهين‌کنندگان بدل شود اما پيامبر اسلام با اشاره به رفتار و گذشت يوسف پيامبر نسبت به برادران ظالمش امر به گذشت، بخشش و رحمت کرد. پيامبر اسلام فرمود: «ان الله امرني بمدارات الناس کما امرني بتبليغ رسالات الله/ به‌درستي‌که خداوند مرا به مداراي با مردم امر کرد، آن‌چنان‌که مرا امر کرد به تبليغ رسالت و پيامبري خدا». ايشان از زمان جواني و شهره‌شدن به لقب محمد امين، مدارا براي ازبين‌بردن خشونت، در‌پيش‌گرفتن راستي در کردار و مهرباني با ضعفا را يک اصل اساسي مي‌دانست و به آن ملتزم بود؛ چراکه رفق، مدارا، اخلاق و عقلانيت، عامل ساخت جامعه آرماني است. ايشان مي‌فرمايد هرکس عقل ندارد، دين ندارد؛ پس رواج جهل، خرافه‌پرستي و ترويج بدعت‌هاي فراوان تقابل با عقل و عقلانيت است. تلاش پيامبر و امامان ما و حضرت امام جعفر صادق(ع) که در آستانه ولادت ايشان نيز قرار داريم، ترويج دانش و آگاهي براي ايجاد جامعه مبتني‌بر عقل است که رشد آن مانع قوت‌گرفتن ظلم است. پيامبر اسلام، ايمان و معنويت، اخلاق و عقلانيت را سه محور رشد انسان و جامعه مي‌دانست. خداوند به پيامبر(ص) مي‌فرمايد اگر اخلاقت تند و خشمگينانه بود، مردم از دور تو پراکنده مي‌شدند اما تو خوشرو هستي. خدا به پيامبر خود فرموده براي جذب مردم کساني را که نسبت به حق اشتباهي داشته‌اند، مورد بخشش قرار بده و بر سفره مشورت دعوت کن. اين رفتار، اخلاق اسلامي است و سفره مشورت نهايت احترام به فکر انسان است. بازخواني اين آموزه‌ها در ايام ولادت ايشان احترام به مقام بلند پيامبر رحمت است. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد