سیلاب را جدی بگیریم

اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست مهدي زارع/ در پنجاه و يکمين سالروز سيل بزرگ شهر تهران در 30 دي‌ماه 1347 و با توجه به سيلاب‌هاي مهم رخ داده در سال 1398 به نظر مي‌رسد که اکنون فرصت مهمي براي مرور وضعيت ريسک سيل و حرکت‌هاي دامنه‌اي وسيع در تهران فرا رسيده است... همچنين سالي که گذشت، پنجاه و هشتمين سالروز سيل ميگون در استان تهران در پنجشنبه 10 تير 1333 بود که با 2150 کشته، پرتلفات‌ترين سيلاب ثبت شده در قرن اخير در ايران است. بنابراين استان تهران يکي از پرمخاطره‌ترين استان‌هاي ايران از نظر خطر و ريسک سيلاب است. در سيلاب 10 تير 1333 ميگون، علاوه بر 2150 کشته، حدود 420 راس گوسفند نيز تلف شد. سال بعد در 18 خرداد 1334 سيلاب تهران در منطقه کن باعث کشته شدن 3 نفر، تلف شدن 9 راس گوسفند و تخريب 450 هکتار از اراضي زراعتي شد. بعدازظهر جمعه، اول ارديبهشت ۱۳۴۱ بارش باران از يک روز قبل آغاز شده بود، ادامه يافت و مسوولان شهر اعلام کردند باران ۶ سال تهران در يک روز باريد. ساعت ۸ شب تقريبا بخش عمده‌اي از شهر را آب گرفته بود در محدوده هتل تازه تاسيس هيلتون آن روز (هتل استقلال کنوني) در محموديه دوازده خانه و ويلاي تازه‌ساز ويران شدند. روستاهاي ولنجک، کاشانک و اوين آسيب جدي ديدند. در ولنجک سيل 3 خانه، اوين ۶ خانه ويران شدند. در طول مسير سيل نيمي از خيابان وليعصر کنوني مقابل جنگل ساعي (پارک ساعي کنوني) تخريب و به جاي آن گودالي عميق به قطر ۱۰ و عمق ۲۰ متر حفر کرد و چند اصله درخت چنار و تير چراغ برق فرو افتاد. در شهرآرا هم سيلاب کارخانه برق آلستوم را فرا گرفت و تمام زيرزمين‌ها را پر کرد. سيل به خيابان وحدت اسلامي کنوني (خيابان شاهپور) هم رسيد. پادگان ژاندارمري مرکز را غرقاب کرد. در کوي دانشگاه تهران در اميرآباد هم سيل قسمتي از باغچه محوطه اين مجموعه را از بين برد و قنات آب شرب دانشجويان گل‌آلود شد. نيمه شب سيل کوچه و خيابان‌هاي نارمک را فرا گرفت. مردم وحشت‌زده از خانه‌ها بيرون ريختند . سيلاب تهران در 2 شهريور 1342 يک مجروح برجاي گذاشت و همچنين 10 نفر کشته شدند. در 14 بهمن 1344 سيلاب تهران يک کشته و يک مجروح برجاي گذاشت. در 12 مهر 1345 سيلاب تهران 30 خانه را تخريب کرد ولي کشته و مجروحي نداشت. در 11 ارديبهشت 1347 سيلاب تهران 31 کشته برجاي گذاشت و 28 باب خانه تخريب شد. ولي نخستين آب‌گرفتگي گسترده و سراسري در محيط شهري تهران در سال ۱۳۴۷ رخ داد. روز ۳۰ دي‌ 1347 پس از باران شديد در تهران، سيلاب‌ گسترده‌اي به راه افتاد که جريان زندگي را مختل کرد. اين سيلاب اولين رخداد سيلاب در تهران مدرن و گسترده شده آن روزگار بود. آب‌گرفتگي با تعطيلي شهر همراه شد. ۶ روز بعد در حالي‌ که هنوز آثار و خسارات آب‌گرفتگي در تهران باقي بود، بارش شديد باران و برف خسارت‌هايي به شهرستان‌هاي استان تهران وارد کرد. در 25 اسفند 1347 سيلاب تهران 12 خانه را تخريب کرد، همچنين 410 راس گوسفند در اين حادثه تلف شد. در 30 تير 1353 سيلاب تهران 270 راس گوسفند تلف و 25 باب خانه در اين حادثه تخريب شد. در 23 بهمن 1354 سيلاب تهران يک کشته برجاي گذاشت. در 3 مرداد 1360 سيلاب تهران در کن و سولقان 2 کشته برجاي گذاشت و 5 نفر مجروح شدند. در سيلاب لواسانات در 26 اسفند 1361، 11 نفر کشته و 15 نفر مجروح شدند. ۱۳ اسفند 1365 از چند روز بارش در نهايت سيلاب بزرگي در معابر تهران به راه افتاد که اين آب‌گرفتگي تا دو روز ادامه داشت. اين سيلاب تلفات نداشت، ولي در وضع آن روز تهران نشان داد که چقدر آسيب‌پذيري شهري که شبکه جمع‌آوري آب‌هاي سطحي را به صورت کامل ندارد، بالاست. در 15 فروردين 1366 سيلاب تهران در بخش دماوند دهستان رودهن 30 کشته برجاي گذاشت و همچنين در 4 مرداد 66 سيلاب شميرانات حدود 300 کشته و 650 مجروح برجاي گذاشت. نسل متولدين قبل از سال 1360 سيل تهران را با وقوع رخداد سيل 4 مرداد 1366 در دره‌هاي گلابدره و دربند و تخريب وسيع در ميدان تجريش به خاطر مي‌آورند. يکشنبه ۴ مرداد ۱۳۶۶ ساعت يک بعدازظهر، پس از بارش‌هاي شديد در روزهاي اول مرداد 66 سيلاب شديد در دره‌هاي دربند و گلابدره، موجب کشته شدن حدود300 نفر و تخريب جدي در ميدان تجريش و خيابان شريعتي (تا سيد خندان) شد. در آن هنگام چون کشور در دوران دفاع مقدس بود و مردم به شنيده شدن صداي بمباران و هشدار‌هاي بمباران حساس بودند، بعد از شنيدن صداي جابه‌جا شدن بلوک‌هاي سنگي در محدوده ميدان تجريش، گروهي از مردم به تصور آنکه يک حمله هوايي آغاز شده و توپ‌هاي ضد هوايي به کار افتاده‌اند، به فضاي زيرزميني پناهگاهي در ميدان تجريش رفتند و در آنجا پناه گرفتند که متاسفانه همگي در سيلاب که دقايقي بعد به ميدان تجريش رسيد، کشته شدند. خسارت اين سيل در همان زمان حدود 75ميليارد تومان (حدود 7.5 ميليارد دلار به ارزش برابري ارز در آن روز) برآورد شد. از اين ديدگاه شايد با خسارت حدود 7 ميليارد دلاري سيلاب‌هاي فروردين 98 قابل مقايسه باشد و چه بسا بر اساس آمار ثبت شده، سيلاب 4 مرداد 1366 تجريش پرخسارت‌ترين سيلاب ثبت شده با خسارت گزارش شده در تاريخ ايران بوده باشد. همچنين از نظر تلفات نيز با سيلاب 20 مرداد 1380 گرگانرود در جنگل گلستان که حدود 400 کشته برجاي گذاشت، قابل مقايسه است. سيلاب تهران در 8 شهريور 1371، 2 کشته و 4 مجروح برجاي گذاشت. 3 ارديبهشت 1374 سيلاب شميرانات يک مجروح و 3 کشته و در بخش حصيران يک مجروح و 3 کشته برجاي گذاشت. همچنين سيلاب رودخانه کن در 27فروردين 1391 وارد دو ايستگاه مترو تهران شد، ولي خوشبختانه تلفات جاني نداشت. به هر حال خسارت مالي زيادي وارد کرد. سيلاب رودخانه کن (روز 24 آبان ماه 1391) تخريب پل بزرگراه فتح را به همراه داشت. سيلاب عصر 28 تير 1394 در روز دوم تعطيلات عيد فطر در رودخانه‌هاي کشار و کن در شمال غرب تهران 20 کشته در اين استان و خسارات مالي 34 ميليارد توماني (تخريب 40 واحد مسکوني يا اداري و نيز 430 هکتار باغ) برجاي گذاشت. همچنين در سيجان کرج همزمان سيلاب موجب مرگ 7 نفر شد. سيلاب قيامدشت جنوب شرق تهران در 30 شهريور 94؛ موجب 6 کشته شد. تهران در محدوده بين دامنه‌هاي جنوبي ارتفاعات البرز و دشت‌هاي وسيع جنوب آن قرار دارد تمرکز جمعيت و وجود زيرساخت‌هاي حياتي در شهر تهران و وضع تاب‌آوري و ريسک بالاي مخاطرات زمين‌شناختي در تهران، اهميت ويژه‌اي دارد. با توجه به قرارگيري شهر تهران در دامنه‌هاي جنوبي البرز و توسعه شهرنشيني و عبور جاده‌هاي مهم از نواحي کوهپايه‌اي تهران، وقوع زمين لغزش‌هاي بزرگ و سيلاب واريزه‌اي از خطر‌هاي مهم و جدي هم اکنون موجود در تهران است . حتي با سامانه گردآوري آب‌هاي سطحي تهران که از سال 1346 به بعد احداث آن آغاز شد و هم اکنون خطر سيلاب ناگهاني را در تهران به حداقل رسانده است، خطر سيلاب دامنه‌اي و زمين لغزش بزرگ بعد از وقوع بارندگي شديد، همچنان دره‌هاي مختلف تهران را تهديد مي‌کند. مانند دره دارآباد (و بزرگراه امام علي که در ادامه اين دره احداث شده) و بزرگراه‌هاي شهيد ستاري و شهيد باکري در جنوب دامنه حصارک کن و محدوده دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقيقات که خطر سيلاب واريزه‌اي از مهم‌ترين مخاطرات در آن نواحي است. اينها نکاتي است که در گسترش پنجاه ساله اخير در تهران عملا ناديده گرفته شده و از هم اکنون بايد براي کم کردن ريسک چنين رخدادهايي در آينده اقدام کنيم. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد