محدودیت بازرسی‌ها به‌جای خروج از «ان‌پی‌تی»

محدود کردن نظارت‌هاي آژانس چقدر مؤثر است؟ نوذر شفيعي/ اينکه تهديد به خروج از ان‌پي‌تي در شرايط فعلي به نفع منافع ملي کشورمان است يا نه، بستگي به ارزيابي کلي ايران از رفتار اروپايي‌ها و آمريکا دارد. يک ارزيابي کلي اين است که اروپا و آمريکا نه‌تنها از ايران، بلکه از همه کشورها مي‌خواهند که در مسير مورد نظر آنها حرکت کنند. دوم اينکه اروپا و آمريکا از بقيه کشورها مي‌خواهند که تعهدات را به صورت يک طرفه اجرا کنند و ما به ازاي اجراي اين تعهد نيز دستاورد زيادي نباشد. اينگونه رفتارها تحقيرآميز بوده و نوعي از محروميت‌ها را براي ساير کشورها به دنبال دارد. به نظرم اين تصميم ايران بر اساس برآوردي است که مقامات کشور از رفتار آمريکا و اروپا در 40 سال اخير به دست آورده‌اند. درباره اينکه خروج از ان‌پي‌تي چه تبعات يا دستاوردهايي براي ايران به دنبال خواهد داشت، بايد گفت خود ان‌پي‌تي بويژه مفاد آخر آن اعلام مي‌کند که اگر ماندن کشورها در ان‌پي‌تي مصالح عالي آنها را به خطر مي‌اندازد مي‌توانند چند ماه قبل‌تر اعلام کنند که مي‌خواهند از ان‌پي‌تي خارج شوند. اين يک وجه حقوقي آن است. وجه حقوقي ديگر آن که کلا يکي از دلايل انصراف کشورها از معاهدات محسوب مي‌شود، اين است که طرف‌هاي مقابل آن معاهده را اجرا نمي‌کنند يا اينکه آن معاهده صرفا تعهد ايجاد کرده و منفعت و حقوقي را براي آن کشور به دنبال ندارد. بنا به اين دو پايه حقوقي، ايران مطرح کرده است که از ان‌پي‌تي خارج مي‌شود. حالا پيامد اين تصميم چه خواهد بود؟ متاسفانه ما چه عضو باشيم و چه عضو نباشيم در عمل فشارهايي به کشورمان وارد خواهد شد، البته اگر شما عضو يک معاهده باشيد، به لحاظ استدلال‌هاي حقوقي دست شما براي دفاع از منافع‌تان باز خواهد بود اما وقتي ببينيد که چه عضو آن معاهده باشيد و چه نباشيد، فشارها به صورت يکسان به شما وارد مي‌شود، نه‌تنها ايران، بلکه هيچ کشوري ماندن در چنين نهادهايي را مفيد به حال خود نمي‌داند. ضمن اينکه اگر کشوري مانند ايران بخواهد از ان‌پي‌تي خارج شود، بايد اهداف بلندپروازانه‌تري را دنبال کند، نه اينکه صرفا بخواهد از يک معاهده خارج شود. البته برخي معتقدند بهتر است به جاي خروج از ان‌پي‌تي، نظارت‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي محدود شود که در اين باره هم بايد گفت چون که صد آيد نود هم پيش ماست. مي‌توان به ‌عنوان اقدام ماقبل آخر و قبل از خروج از ان‌پي‌تي اين کارها را انجام داد اما وقتي شما مي‌بينيد که محدود کردن بازرسان آژانس يا متوقف کردن دوربين‌هاي آژانس اتمي و... عملا نتيجه خيلي موثري را به دنبال ندارد به اين نتيجه مي‌رسيد که بهتر است گام نهايي را برداريد. من فکر مي‌کنم ايران در مقطع فعلي به چنين نتيجه‌اي رسيده است. در اين چارچوب، محدود کردن نظارت‌هاي آژانس صرفا اتلاف وقت است.

ما به ازاي همکاري گسترده با آژانس چيست؟ اکبر ولي‌زاده/ تهديد اخير مقامات دولتي به خروج ايران از ان‌پي‌تي بيشتر ترسيم فرآيندي است که در انتهاي آن خروج از ان‌پي‌تي قرار دارد. اين فرآيند در واکنش به اقدامات آمريکا و اروپا در قبال ايران نظير خروج آمريکا از برجام و تعليق و بي‌تعهدي اروپايي‌ها در انجام تعهدات برجامي‌شان مطرح شده است. بالاخره اروپايي‌ها بعد از مدت‌ها وقت‌کشي، بحث مکانيسم ماشه و ارجاع پرونده ايران به شوراي امنيت را پيش کشيده‌اند و طبيعي است جمهوري اسلامي به اين مواضع واکنش نشان دهد. انتهاي اين مسير و فرآيند، خروج از ان‌پي‌تي خواهد بود. اين نکته را بايد در نظر داشت که ما ابزارهاي متعددي براي پيشبرد سياست‌هاي‌مان و بويژه پاسخ به غرب داريم، از جمله توان منطقه‌اي و موضوعات امنيتي. تعاملات با کشورهاي همسايه و ظرفيت‌هاي گسترده جمهوري اسلامي ايران در مراودات با چين و روسيه هم در همين راستا قابل استفاده است. يکي از اقدامات ايران در اين راستا مي‌تواند محدودسازي نظارت‌هاي گسترده ماموران آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از تاسيسات هسته‌اي کشورمان باشد. در سال‌هاي اخير به دفعات آژانس بيانيه داده و تاکيد داشته بر همکاري‌هاي گسترده ايران با اين نهاد و تاييد صلح‌آميز بودن فعاليت‌هاي هسته‌اي کشورمان. بالاخره بايد مشخص شود ما به ازاي اين همکاري گسترده با آژانس چيست. يک پيشنهاد در شرايط فعلي مي‌تواند تقليل همکاري ايران با آژانس باشد. اين نکته را هم بايد در نظر داشت که برجام خلأهاي زيادي داشت و بسياري از مشکلاتي که الان با آن مواجهيم به خلأهاي برجام بازمي‌گردد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد

---

بازار

---