ترمیم شکاف واشنگتن و ریاض

اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست شهاب شهسواري/ وزير خارجه ايالات متحده امريکا، روز گذشته براي يک سفر سه روزه وارد عربستان سعودي شد. سفر مايک پمپئو به عربستان سعودي در حالي انجام مي‌شود که به اعتقاد کارشناسان، رابطه دو کشور بعد از 75 سال در بدترين شرايط خود قرار گرفته است، مساله حقوق بشر در عربستان، نگاه کاسبکارانه ترامپ به رياض و ناتواني دو طرف در برآوردن انتظارات يکديگر در مسائل امنيت منطقه‌اي، اصلي‌ترين نقاط اختلاف رياض و واشنگتن هستند. پمپئو که هفته پيش براي شرکت در کنفرانس امنيتي مونيخ، به آلمان سفر کرده‌بود، بعد از اين اجلاس تور خود به کشورهاي آفريقايي را آغاز کرد و بعد از سفر به سنگال، آنگولا و اتيوپي، به حاشيه جنوبي خليج فارس آمده است تا با مقام‌هاي عربستان سعودي گفت‌وگو کند و بعد از آن روز شنبه براي تسليت درگذشت سلطان فقيد عمان، قابوس بن سعيد به مسقط مي‌رود و با مقام‌هاي عمان از جمله سلطان هيثم بن طارق، ديدار و گفت‌وگو خواهد کرد. يکي از دستورکارهاي اعلام شده سفر پمپئو به عربستان سعودي، گفت‌وگو در مورد ايران است. پمپئو پيش از سفر به عربستان تاکيد کرده است که واشنگتن «هر زمان آماده گفت‌وگو با ايران است» اما فقط در صورتي که ايران همه پيش‌شرط‌هاي امريکا را از جمله کنار گذاشتن برنامه هسته‌اي و برنامه موشکي، اجرا کند. ادعاي تکراري آمادگي امريکا براي گفت‌وگو با تهران، همزمان با انتشار گزارش‌هايي مطرح مي‌شود که نشان مي‌دهد امريکا بعد از عمليات تروريستي عليه شهيد سردار سليماني در فرودگاه بغداد، جلوي عربستان را براي گفت‌وگو و حل اختلافات با تهران گرفته است. پمپئو امروز و فردا در ديدارهايش با مقام‌هاي سعودي در مورد ايران، يمن و مساله حقوق بشر گفت‌وگو خواهد کرد. به گفته يک مقام ارشد امريکايي، قرار است مساله معامله قرن و طرح پيشنهادي يکي از بستگان ترامپ براي معامله فلسطين با اشغالگران، در اين سفر مطرح شود. طعنه و ناسزا به ايران پمپئو، در طول اين سفر دور و دراز از اروپا به آفريقا و از آنجا به حاشيه خليج فارس، لحظه‌اي از اتهام‌زني به ايران و طعنه زدن به تهران دست نکشيد. وزير خارجه امريکا، هر جا که رسيد در کنار دستور کار‌هاي اصلي‌اش، از حمله به چين گرفته تا ادعاي توفيق بي‌سابقه اتحاد غرب، از انتقادها به قوانين اصلاحات ارضي آفريقاي جنوبي گرفته تا ادعاي اهميت آفريقا در سياست خارجي دولتش، طعنه و کنايه‌اي هم به ايران زد. او در بدو ورود به سنگال، در گفت‌وگو با ماکي‌سال رييس‌جمهور اين کشور، نسبت به خطر ايران هشدار داد، در آنگولا در مورد خبر ديدار سناتورهاي حزب رقيبش با وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران درشت‌گويي کرد و در اتيوپي از آمادگي کشورش براي گفت‌وگو با ايران به شرط تغيير رفتار بنيادين خبر داد. مايک پمپئو، به خبرنگاران همراه خود در هواپيمايي که او را از آديس‌آبابا به رياض مي‌برد، در پاسخ به سوالي در مورد واکنش امريکا به حملات به اهداف امريکايي در عراق، مدعي نقش ايران در اين رويدادها شد و گفت: «من هرگز واکنش خودمان را از پيش اعلام نمي‌کنم. اما ما کاملا آگاهيم که نبايد اجازه دهيم حملات گروه‌هاي نيابتي ايران در عراق که زندگي شهروندان امريکايي را به خطر مي‌اندازد، به رويه عادي تبديل شود.» او در پاسخ ديگر در مورد احتمال مذاکره با ايران گفت: «ما آماده گفت‌وگو در هر زماني هستيم. اما آنها بايد به شکل بنيادين رفتارشان را تغيير دهند، اين چيزي است که ما در طول سه سال گذشته به صورت مستمر از آنها خواسته‌ايم. شما نمي‌توانيد برنامه هسته‌اي خودتان را بسازيد، شما نمي‌تواند تروريسم را در سراسر جهان منتشر کنيد. آنها بايد برنامه موشکي‌شان را به جايي برگردانند که فقط بتوانند به وسيله آن از خودشان دفاع کنند، نه چيزي بيشتر. هر موقع که آمادگي داشتند تا سر ميز بيايند و اين اوامر را قبول کنند، آنگاه ما هم آماده‌ايم. ما کنار نمي‌کشيم، مضطرب هم نيستيم، عجله‌اي هم نداريم. سياست فشار ادامه پيدا مي‌کند، فقط کارزار فشار اقتصادي نيست، فشار ديپلماتيک هم هست، منزوي‌سازي از طريق ديپلماسي هم هست.» حمله به چين و آفريقاي جنوبي پمپئو، روز چهارشنبه، پيش از ترک اتيوپي به مقصد عربستان، در جلسه کميسيون اقتصادي سازمان ملل براي آفريقا، به‌شدت به چين حمله کرد و سرمايه‌گذاري‌هاي چين در کشورهاي آفريقايي را به قصد ايجاد وابستگي در اين کشورها توصيف کرد و گفت: «کشورها بايد از مقاصد رژيم‌هاي خودکامه و وعده‌هاي توخالي آنها آگاه باشند.... اين کشورها باعث گسترش فساد، وابستگي و بي‌ثباتي مي‌شوند، نه باعث رونق، استقلال و پيشرفت.» پمپئو در اظهاراتي ديگر به دولت آفريقاي جنوبي هم حمله کرد و سياست اصلاحات ارضي اين کشور را «فاجعه‌بار» توصيف کرد. او همچنين از سياست کشورش براي کاهش حضور نظامي در آفريقا حمايت کرد و گفت: «صلح در آفريقايي‌ها بايد توسط آفريقايي‌ها ايجاد شود.» اقدامات خصمانه امريکا، عليه کشورهاي آفريقايي که پيش از اين به گفته مقام‌هاي آگاه توسط رييس‌جمهور اين کشور «کشورهاي فاضلابي» توصيف شده‌بودند، به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفته است. به تازگي امريکا شهروندان نيجريه، تانزانيا، اريتره و سودان را به فهرست شهروندان کشورهايي که حق سفر به امريکا ندارند اضافه کرده است. پمپئو اولين مقام امريکايي در سطح وزير است که در يک سال و نيم گذشته به قاره آفريقا سفر مي‌کند. شکاف عميق در رابطه رياض و واشنگتن سفر پمپئو به رياض، تنها چند روز بعد از بزرگداشت 75 سالگي سالروز اولين ديدار رهبران امريکا و سعودي انجام مي‌شود، ديداري که به نوشته روزنامه الرياض عربستان اتحادي پابرجا و رابطه‌اي بي‌همتا ميان دو کشور در سه ربع قرن گذشته ايجاد کرده است. اما کارشناسان وضعيت رابطه ميان واشنگتن و رياض را در شرايط سختي ارزيابي مي‌کنند. ياسمين فاروق، پژوهشگر خاورميانه در بنياد موقوفه کارنگي براي صلح بين‌الملل، معتقد است: «هر چند روايت مقام‌هاي رسمي، رابطه دو کشور را صميمانه و اتحادي هماهنگ توصيف مي‌کنند، اما وقت آن رسيده است که مقام‌هاي ارشد سعودي و امريکا، بررسي کنند چه بلايي بر سر اين رابطه آمده است.» به اعتقاد اين پژوهشگر مسائل خاورميانه، شکاف ميان رياض و واشنگتن به حدي افزايش يافته است که مشخص نيست آيا اصولا مسير آنها همراه هم باشد. فاروق معتقد است که رفتارهاي سعودي، وضعيت اين پادشاهي را در ميان افکار عمومي و سياست‌گذاران امريکايي بدتر کرده است و مي‌نويسد: «عربستان سعودي در استمرار جنگ يمن بي‌پرواتر شده است، شهروندانش را به‌شدت سرکوب مي‌کند، از کمپاني‌هاي امريکايي از جمله شبکه اجتماعي توييتر جاسوسي مي‌کند، شهروندان امريکايي را به زندان مي‌اندازد و ادعا مي‌شود که با اعمال نفوذ در دستگاه قضايي امريکا، شهروندان خود را از رسيدگي قضايي به اتهامات در امريکا فراري مي‌دهد. اين اقدامات باعث شده است که رفتار عربستان سعودي به‌شدت از سوي رسانه‌هاي امريکايي و نمايندگان کنگره از هر دو حزب مورد انتقاد قرار گيرد.» به نوشته اين کارشناس، رفتار ترامپ هم به اين اختلافات دامن زده است. ياسمين فاروق مي‌نويسد: «دونالد ترامپ از ابتدا به رابطه با عربستان همانند رابطه با يک مشتري در يک بده‌بستان تجاري نگاه مي‌کرد.... بر خلاف انتظار عربستان سعودي براي اينکه به اين کشور مانند يک متحد جدي نگاه شود ... دولت امريکا به مطالبات سعودي‌ها از جمله حمايت از محاصره قطر، تعهد امنيتي براي دفاع نظامي از عربستان (همچون تعهد امريکا در سازمان پيمان امنيت شمالي) يا حتي واکنش نظامي به حمله [ادعايي] ايران به زيرساخت‌هاي نفتي‌، پاسخ منفي داده است. دونالد ترامپ به وضوح تاکيد کرده است که رابطه دو کشور فقط مبتني بر بده‌بستان است، او گفته است که ايالات متحده ديگر به نفت سعودي نيازي ندارد و فقط پول اين کشور را مي‌خواهد.» حقوق بشر و بازداشت شهروندان دوتابعيتي مايک پمپئو در شرايطي به رياض سفر مي‌کند که سرکوب گسترده منتقدان در عربستان، باعث حساسيت شديد افکار عمومي امريکايي شده است. هر چند در دستور کار سفر پمپئو، گفت‌وگو در مورد حقوق بشر هم جزو برنامه‌هاي مذاکراتش با مقام‌هاي عربي ذکر شده است، اما به اعتقاد ناظران اشاره به حقوق بشر در اين سفر يک موضوع تشريفاتي است، چرا که دولت امريکا نشان داده است چندان اهميتي به رفتارهاي سرکوبگرانه و جنايتکارانه پادشاهي سعودي در قبال شهروندان عربستان و حتي شهروندان امريکايي ندارد. روزنامه واشنگتن پست، که جمال خاشقجي، يکي از نويسندگانش توسط حکومت عربستان در ترکيه ترور شد، در يادداشتي به‌شدت از رويکرد ترامپ و پمپئو به عربستان سعودي در حوزه حقوق بشر انتقاد کرده است و مي‌نويسد: «محمد بن سلمان، از زمان ترور خاشقجي دريافته است که آزاد است بدون هيچگونه عواقبي از طرف امريکا، هر طور مي‌خواهد شهروندان امريکايي را تحت فشار بگذارد.» هيات دبيران واشنگتن‌پست به بي‌توجهي عربستان در رسيدگي به پرونده سعود القحطاني، يکي از متهمان اصلي پرونده ترور جمال خاشقجي و بي‌توجهي پادشاهي سعودي به درخواست‌هاي امريکا به رفع حصر وليد فتيحي و خانواده‌اش که همگي شهروندي امريکا دارند، بعد از دو سال بازداشت، شکنجه و حصر بدون اتهام اشاره کرده است و مي‌نويسد که «محمد بن سلمان بدون ترديد به اين نتيجه رسيده است که مي‌تواند روزنامه‌نگاران، مخالفان و حتي شهروندان امريکايي را بدون هيچ عواقبي در رابطه‌اش با واشنگتن سرکوب کند، چرا که تاکنون هيچ واکنشي به رفتار او وجود نداشته است.» موضوع حبس يک شهروند دو تابعيتي سعودي-امريکايي و ممنوعيت خروج 7 تن از اعضاي خانواده‌اش که همگي شهروندي امريکا دارند، به يکي از موارد حساسيت رسانه‌هاي امريکايي در مورد رفتار پادشاهي سعودي بدل شده است. اليوت انگل و مايکل مک‌کال، دو نماينده دموکرات و جمهوري‌خواه عضو کميته سياست خارجي مجلس نمايندگان امريکا، با صدور بيانيه‌اي از مايک پمپئو خواسته‌اند که به وضعيت اين شهروند امريکايي و خانواده‌اش در مذاکرات با مقام‌هاي سعودي ديدار کند. وليد فتيحي، پزشک سعودي-‌ امريکايي، که به نوشته رسانه‌هاي امريکايي پزشک معتمد کنسولگري امريکا در جده بود، از دو سال پيش به اتهام‌هاي نامشخص در حصر است. مقام‌هاي سعودي چندين بار به امريکايي‌ها وعده داده‌اند که او را تبرئه کنند و به همراه خانواده‌اش به او اجازه سفر به خارج دهند. فتيحي، پاييز سال 1396 همراه با تعداد بسيار زيادي از ثروتمندان و شاهزادگان سعودي، در هتل ريتزکارلتون رياض زنداني شده‌بود. بازداشت اين افراد با ادعاي مبارزه با فساد انجام شد و نهايتا تعدادي از آنها با پرداخت باج‌هاي کلان چند ميليارد دلار، آزادي خود را به دست آوردند. فتيحي، از آن زمان تاکنون تحت محاکمه به اتهاماتي نامعلوم قرار دارد و ادعا مي‌کند که در ريتز کارلتون مورد شکنجه قرار گرفته است. او و خانواده‌اش که همگي تابعيت مضاعف امريکايي دارند، از ترک خاک عربستان سعودي منع شده‌اند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد