چرا ویروس کرونا با موفقیت شیوع پیدا می‌کند؟

مشرق/ متن پيش رو در مشرق منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست. ساختار ويروس جديد کرونا، سرنخ‌هايي درباره موفقيت آن دارد. از نظر شکل، کرونا شبيه يک گلوله ميخ دار است. ويروس جديد کرونا، که با نام علمي «SARS-CoV-۲» نيز شناخته مي‌شود، به دليل ساختار خود نقاظ ضعف‌هايي دارد. مثلا، اين ويروس به سادگي قابليت نابود شدن دارد. هر ويروس کرونا، از مجموعه کوچک ژن‌ها متشکل شده که پوسته‌اي از مولکول‌هاي چربي دارد. از آنجا که پوسته‌هاي چربي به راحتي توسط صابون درهم شکسته مي‌شوند، ۲۰ ثانيه شستشوي دست با آب صابون کافي است تا يک ويروس را از بين ببرد. همچنين، پوسته‌هاي چربي ويروس، در برابر عناصر نيز آسيب پذير هستند. يک پژوهش جديد نشان داد که ويروس جديد کرونا، روي مقوا يک روز و روي فولاد و پلاستيک بي دو تا سه روز زنده مي‌ماند. اين ويروس در عالم واقع دوام نمي‌آورد. بنابراين، براي زنده ماندن به بدن انسان نياز دارد. اين ويروس با آنفولانزا تفاوت دارد و به يک خانواده کاملا متفاوت از ويروس‌ها تعلق دارد. اين خانواده، يعني خانواده ويروس‌هاي کرونا، شامل فقط شش عضو ديگر است که انسان را مبتلا مي‌کنند. چهار عضو از آن‌ها -OC۴۳، HKU۱، NL۶۳ و ۲۲۹E – براي بيش از يک قرن به طول ملايم انسان‌ها را مبتلا کرده اند و علت يک سوم سرماخوردگي معمولي هستند. دو عضو ديگر – مرس و سارس (يا به تعبير برخي ويروس شناسان سارس کلاسيک) - باعث بيماري بسيار شديدتري هستند. اما چرا اين ويروس هفتم کرونا به يک پاندمي تبديل شد؟ ساختار ويروس جديد کرونا، سرنخ‌هايي درباره موفقيت آن دارد. از نظر شکل، کرونا شبيه يک گلوله ميخ دار است. اين ميخ‌ها، پروتئيني به نام «ACE۲» را که روي سطح سلول‌هاي ما يافت مي‌شود، شناسايي مي‌کند و به آن مي‌چسبد. اين اولين گام مبتلا شدن است. دقيقا همين ميخ‌ها باعث مي‌شود که ويروس جديد کرونا بسيار محکم‌تر از سارس کلاسيک به ACE۲ بچسبد. آنگلا راسموسن، از دانشگاه کلمبيا، مي‌گويد اين چسبندگي زياد کرونا احتمالا براي انتقال بيماري از انسان به انسان واقعا ضروري است. به طور کلي، هر چه چسبندگي محکمتر باشد، به ويروس‌هاي کمتري براي ابتلا نياز است. ويروس جديد کرونا، ويژگي مهم ديگري نيز دارد. ميخ‌هاي اين ويروس از دو نيمه متشکل شده اند. وقتي که اين دو نيمه جدا مي‌شود، ويروس فعال مي‌شود و فقط در همين حالت، ويروس مي‌تواند وارد سلول ميزبان شود. در سارس کلاسيک، اين جدا شدن، به سختي اتفاق مي‌افتد. اما در ويروس جديد کرونا يا SARS-CoV-۲ پلي که دو نيمه را به هم متصل مي‌کند، به آساني مي‌تواند توسط آنزيمي به نام فورين (furin) قطع شود. فورين توسط سلول‌هاي انسان ساخته مي‌شود و در بافت‌هاي زيادي يافت مي‌شود. کريستيان آندرسون، پژوهشگر انستيتوي تحقيقاتي فراملي اسکريپس، مي‌گويد اين امر، احتمالا براي توضيح چيزهاي واقعا غيرمعمول اين ويروس مهم است. به عنوان نمونه، بسياري از ويروس‌هاي تنفسي، معمولا مجراهاي هوايي فوقاني يا تحتاني را دچار عفونت مي‌کنند. به طور کلي، عفونت تنفسي فوقاني به راحتي منتشر مي‌شوند، ولي ملايم هستند. اما انتقال عفونت تنفسي تحتاني سخت، ولي حاد است. به نظر مي‌رسد ويروس جديد کرونا هم مجراهاي فوقاني و هم مجراهاي تحتاني را دچار عفونت مي‌کند. شايد به اين دليل که مي‌تواند از فورين که همه جا هست، بهره ببرد. اين بلاي مضاعف مي‌تواند به نحو قابل درکي توضيح دهد که چرا اين ويروس مي‌تواند قبل از ظاهر شدن علايم، ميان مردم منتشر شود. خصيصه‌اي که کنترل آن را بسيار سخت کرده است. شايد کرونا در حالي که هنوز در مجراهاي هوايي فوقاني است، منتقل مي‌شود، يعني قبل از آنکه عميق‌تر شود و علايمي حادي ايجاد کند. همه اين‌ها محتمل، اما کاملا فرضي است؛ چرا که ويروس همين ژانويه گذشته کشف شد و بسياري از زيست شناسي آن هنوز در هاله‌اي از ابهام است. هنوز معلوم نيست که چرا بعضي ويروس‌هاي کرونا مثل سارس و SARS-CoV-2 بسيار بد هستند و برخي ديگر فقط در حد ايجاد آبريزش بيني، انسان را تحت تاثير قرار مي‌دهند. با اين حال، به گفته آتلانتيک، دانشمندان گزارش‌هاي اوليه‌اي درباره تاثيرات ويروس جديد کرونا بر بيماران ارائه مي‌کنند. وقتي ويروس جديد کرونا وارد بدن مي‌شود، احتمالا به سلول‌هاي حامل ACE2 که در مجراهاي تنفسي ما هستند، حمله مي‌کند. سلول‌هاي در حال مرگ کنار ريخته مي‌شوند و مجراهاي تنفسي را مملو از آشغال مي‌کنند و ويروس را به اعماق بدن به سمت ريه‌ها مي‌برند. به موازات پيشرفت عفونت، ريه‌ها از سلول‌هاي مرده و مايع مملو مي‌شوند، امري که تنفس را سخت‌تر مي‌کند. (همچنين، ويروس ممکن است بتواند سلول‌هاي حامل ACE2 در ساير اعضا مانند شکم و رگ‌هاي خون را به عفونت دچار کند.) سيستم ايمني بدن، واکنش نشان مي‌دهد و همين باعث تب مي‌شود. اما در موارد حاد، سيستم ايمني از کنترل خارج مي‌شود و حتي بيشتر از ويروس، آسيب وارد مي‌کند. به عنوان مثال، رگ‌ها ممکن است باز شوند و به سلول‌هاي دفاعي اجازه دهند به محل عفونت برسند. اين عالي است، اما اگر سلول‌ها بيش از حد باز شوند، ريه‌ها از مايع پر مي‌شوند. اين واکنش بيش از حد و مضر، به «طوفان‌هاي سيتوکين» (cytokine) معروف است. اين طوفان ها، در بسياري از بيماري‌هاي واگير باعث مرگ و ميرهاي زيادي شدند. در مواقعي که طوفان سيتوکين اتفاق مي‌افتد، سيستم ايمني، نه فقط از کنترل خارج مي‌شود بلکه عملکرد معمولي خود را نيز از دست مي‌دهد. حملاتي انجام مي‌دهد، اما اهداف درستي را نمي‌زند. وقتي اين اتفاق بيافتد، مردم در مقابل باکتري‌هاي عفونت زا آسيب پذيرتر مي‌شوند. همچنين، اين طوفان‌ها علاوه بر ريه ها، ساير اعضا را تحت تاثير قرار مي‌دهند، خصوصا وقتي که افراد از قبل بيماري‌هاي مزمني داشته باشند. اين مي‌تواند توضيح دهد که چرا برخي بيماران کوويد-۱۹ در نهايت گرفتار مشکلات قلبي و عفونت‌هاي ثانويه مي‌شوند. اما چرا برخي بيماران کوويد-۱۹ به شکل حادي بيمار مي‌شوند، ولي ديگران با علايم ملايم يا اصلا بدون هيچ علايمي از بيماري عبور مي‌کنند؟ سن، يک عامل است. افراد مسن در خطر عفونت‌هاي شديد هستند، چون سيستم ايمني آن‌ها نمي‌تواند دفاع اوليه موثري انجام دهد. در عين حال، کودکان تاثير کمتري مي‌پذيرند، چون احتمال کمتري وجود دارد که سيستم ايمني‌شان يک طوفان سيتوکين را رقم بزند. اما ساير عوامل – مانند ژن‌هاي شخص، دگرگوني‌هاي سيستم ايمني، مقدار ويروس‌هايي که شخص در معرض آن‌ها قرار دارد و ميکروب‌هاي ديگر در بدن- ممکن است نقش ايفا کنند. ايکيکو ايواساکي، از دانشکده پزشکي ييل مي‌گويد: «هنوز راز است که چرا برخي افراد در همان گروه سني، بيماري خفيفي مي‌گيرند.» نويسنده: اد يونگ منبع: آتلانتيک