روایت "اندیشکده آمریکایی" از پیامدهای کلید زدن مکانیسم ماشه علیه ایران

انتخاب/ متن پيش رو در انتخاب منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست اريک برور-انديشکده مرکز مطالعات استراتژيک و بين المللي (CSIS)/ همانطور که برايان هوک، نماينده ويژه آمريکا در امور ايران، اخيراً به وال استريت گفت، اگر واشنگتن نتواند از طريق شوراي امنيت تحريم تسليحاتي عليه ايران را که در ماه اکتبر منقضي مي‌شود، تمديد کند، حاضر است مستقيما نسبت به انجام آن مبادرت ورزد. اين اقدام که به اصطلاح "مکانيسم ماشه" خوانده مي‌شود باعث از بين رفتن توافق هسته اي با ايران خواهد شد. در ادامه ي اين مطلب آمده است: تلاش آمريکا براي استفاده از مکانيسم ماشه در شرايط فعلي ضمن عميق‌تر کردن اختلاف بين آمريکا و اروپا همزمان اعتبار آمريکا و شوراي امنيت را تضعيف مي‌کند. از اين مساله هم نبايد غافل شد که تمديد تحريم تسليحاتي ايران باعث گسترش برنامه هسته‌اي تهران هم خواهد شد. آقاي هوک در اظهارات خود، ملاحظه جدي در مورد خطرات واکنش احتمالي ايران را ناديده گرفته است. شايد ايران در شوراي امنيت حمايتي کسب نکند، در آن صورت بدون ترديد به هرگونه اقدام احتمالي پاسخ خواهد داد. در واقع، ايران در صورت تمديد تحريم‌هاي سازمان ملل گزينه هسته‌اي خود را که شامل خروج از پيمان منع گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي (NPT) مي‌شود روي ميز خواهد گذاشت. اين از نظر قانوني، حداقل راه را براي توليد سلاح‌هاي هسته‌اي هموار مي‌کند. در صورت کناره‌گيري ايران از ان‌پي‌تي اين کشور پس از کره‌شمالي به دومين کشوري تبديل مي‌شود که از اين پيمان خارج شده است. در مجموع در صورت واکنش ايران قواعد بازي تغيير خواهد کرد، به همين خاطر اين سناريو نياز به بررسي حداقل چهار موضوع مهم دارد. سوال اول اين است که آيا ايران واقعاً ان‌پي‌تي را ترک خواهد کرد؟ سياستمداران ايراني سال‌ها است که اين تهديد را مطرح مي‌کنند. براي نخستين بار دبير شوراي عالي امنيت ملي ايران در سال 2018 و درست قبل از خروج آمريکا از برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) اعلام کرد که در صورت ترک برجام از سوي آمريکا خروج احتمالي ايران از ان‌پي‌تي يکي از گزينه‌ها خواهد بود. با اين وجود، در حالي که واشنگتن توافق هسته‌اي را ترک کرد، ايران همچنان در ان‌پي‌تي باقي ماند. ظريف وزير امور خارجه ايران نيز ژانويه سال جاري چنين موضوعي را در مقابل نمايندگان مجلس مطرح کرد. تهديدات فعلي احتمالاً در ابتدا با هدف جلوگيري از تمديد تحريم‌ها صورت گرفته، اما به هر حال اين بدان معنا نيست که ما نبايد اين اظهارات را جدي بگيريم. اگرچه به سختي مي‌توان دقيقاً دانست که طرفداران خروج ايران از ان‌پي‌تي در داخل کشور چقدر دست بالا را دارند، اما احتمالاً تهران هنوز تصميمي در اين باره نگرفته است، بعيد است تا زماني که ضربه‌اي واقعا کاري به ايران وارد نشده اين کشور تصميم به چنين کاري بگيرد. علاوه بر اين، ايران نيازي به تصميم گيري عجولانه نخواهد داشت و مي‌تواند همچنان صبر کند. بدون شک، واکنش‌هاي روسيه، چين و اروپا در تصميم ايران نقش به سزايي خواهد داشت. اگر ايران بفهمد که آمريکا از نظر ديپلماتيک منزوي شده و طرفهاي ديگر هيچ همراهي با واشنگتن ندارند، تهران نيز به احتمال زياد در پيمان باقي خواهد ماند. دوم، نگراني فعلي حداقل در کوتاه مدت خروج ايران از ان‌پي‌تي نيست بلکه حرکت اين کشور به سمت ساخت مخفيانه سلاح هسته‌اي است. با اين حال يادآوري اين نکته حائز اهميت است که خروج از ان‌پي‌تي مي‌تواند به معناي تقابل با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي باشد و اين حداقل در مقطع فعلي براي ايران ضرورتي ندارد. ايران مي‌تواند براي برآورده کردن ضروريات داخلي از ان‌پي‌تي خارج شود و در عين حال به بازرسان اجازه دهد همچنان به امکانات اتمي ايران دسترسي داشته باشند. چنين اقدامي از طرفي مي‌تواند به جامعه بين‌المللي اطمينان نسبتا بيشتري بدهد. با فرض اينکه ايران در حال حاضر مشغول ساخت سلاح هسته‌اي نيست، فراهم کردن چنين دسترسي به نفع تهران خواهد بود تا بدين شکل از تشديد تنش‌ها جلوگيري کند. نکته اصلي اين که خروج از ان‌پي‌تي به معناي پايان يافتن بازرسي‌هاي آژانس نيست. سوم، خروج ايران از ان پي تي فوري و به سرعت نخواهد بود. طبق شرايط اين پيمان، ايران موظف است سه ماه پيش از تصميم خود براي خروج اطلاع‌رساني‌هاي لازم را انجام دهد. البته، ايران نيز مانند کره شمالي به سادگي مي‌تواند اين الزام را ناديده بگيرد، اما با انجام اين کار، اين سوظن به وجود مي‌آيد که تهران به دنبال ساخت سلاح هسته‌اي است. بنابراين، مذاکره احتمالاً طولاني مدتي مي‌تواند انجام شود که طي آن روسيه، چين و اروپا سعي در ترغيب تهران به ماندن در اين معاهده خواهند کرد. اگرچه اين استراتژي تا حدودي مخاطره آميز است، اما ايران مي‌تواند بر اساس منافع خود از اهرم ان‌پي‌تي براي اعمال فشار بهره ببرد. بلافاصله پس از اعلام تصميم ايران مبني بر ترک ان‌پي‌تي احتمالا دولت‌هاي ديگر به دنبال دادن امتيازي به ايران باشند و اين خود بر تصميم جمهوري اسلامي اثر مي‌گذارد. اين اقدام خود فرصتي براي يک راه حل ديپلماتيک مهيا مي‌کند، اما در عين حال مي‌تواند بحران‌ساز هم باشد. چهارم و شايد مهمتر از همه، خروج از ان پي تي به معناي اين نيست که ايران تصميم به توليد سلاح هسته‌اي گرفته است. به دلايلي که در بالا ذکر شد، نيت تهران از خروج احتمالي از پيمان در درجه اول يک بازي سياسي است. صادقانه بگويم که ايران به خوبي آگاه است خروج از ان‌پي‌تي و حرکت به سمت ساخت سلاح اتمي اين کشور را در آستانه جنگ قرار مي‌دهد. عقب نشيني از ان‌پي‌تي هيچ يک از اين واقعيت‌هاي اساسي را تغيير نمي‌دهد. با اين حال خروج از ان‌پي‌تي شانس ايران براي توسعه سلاح‌هاي هسته‌اي در آينده را افزايش مي‌دهد. بدون ان‌پي‌تي، طرفداران سلاح هاي هسته اي در ايران دست بالا را خواهند يافت چرا که تهران ديگر با محدوديت‌ها و عواقب کمتري روبرو است. علاوه بر اين، کاهش نظارت بين‌المللي در طي يک بازه زماني و عدم وجود اقدامات تقويت شده در زمينه برجام، مانند پروتکل الحاقي، ممکن است تهران وسوسه شود تا به سمت ساخت مخفيانه سلاح برود. تصميم آمريکا براي استفاده از مکانيسم ماشه، يک خطاي استراتژيک است. اين امر با انواع عواقب منفي، فوايد اندکي همراه خواهد داشت و بحران کنوني بين آمريکا و ايران را تشديد مي‌کند. حتي اگر ايران تصميم به ترک ان‌پي‌تي بگيرد، باز هم اين امکان را دارد تا به جامعه جهاني اطمينان دهد به سمت ساخت بمب هسته‌اي نمي‌رود.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar