ایران از تجربه جهانی کرونا چه می تواند یاد بگیرد؟

• نقش جمعيت در کشور مهم است چون گرچه گزارش تعداد مرگ‌ومير از ويروس کرونا (کوويد ۱۹) در آمريکا بالاست ولي بايد در نظر داشت که آمريکا جمعيتي حدود ۳۳۰ ميليون نفر دارد و پرجمعيت‌ترين کشورهاي اروپا؛ بريتانيا، آلمان، فرانسه، ايتاليا و اسپانيا با هم جمعيتي حدود ۳۲۰ ميليون نفر دارند؛ در نتيجه با نگاهي کوتاه به مجموع تعداد جان‌باختگان در اين پنج کشور اروپايي خواهيد ديد که در حقيقت تعداد مرگ‌ومير در اين کشورها حداقل ۵۰ درصد بالاتر از تعداد مرگ‌ومير در آمريکاست بنابراين مقايسه آمار تلفات بين کشورها به تنهايي گوياي تمام داستان نيست.

• شمارش فوت‌شدگان بر اثر ويروس کرونا در کشورهاي مختلف تفاوت دارد؛ مثلا در آلمان و فرانسه مرگ‌هاي ويروس کرونا در خانه سالمندان را در آمار روزانه به حساب مي‌آوردند، در صورتي که در انگليس تا دهم ارديبهشت 1399 مرگ‌هاي خانه سالمندان را جزء آمار تلفات ويروس کرونا به حساب نمي‌آوردند.

• توافق بين‌المللي براي ثبت مرگ بر اثر ويروس کرونا وجود ندارد. در نتيجه آيا بايد کساني را که آزمايش ابتلا به ويروس کرونا در آنها مثبت بوده، جزء جان‌باختگان ويروس کرونا به حساب آورد يا کساني که از نظر باليني سوءظن به ابتلا به ويروس کرونا داشته‌‌اند هم مي‌توان به حساب آورد. براي نمونه در آلمان فقط مرگ‌هايي که آزمايش ويروس کرونا آنها مثبت بوده است، جزء مرگ‌هاي ويروس کرونا به حساب مي‌آيد در صورتي که در بلژيک سوءظن باليني پزشک معالج به ابتلا به ويروس کروناي براي به‌حساب‌آوردن جزء مرگ‌هاي کرونا کافي است. آيا بايد عفونت ويروس کرونا عامل اصلي مرگ باشد؟ يا بيماري‌هاي زمينه‌‌اي را هم در نظر گرفت يا آيا علت مرگ روي گواهي فوت کافي است که مرگ را بر اثر ويروس کرونا به حساب آورد؛ آيا واقعا تعداد مرگ‌هاي ويروس کرونا از کشورهاي مختلف را تحت شرايط مشابه مقايسه مي‌کنيم؟

• برآورد مرگ‌ومير به روش‌هاي مختلف صورت مي‌گيرد؛ يک نمونه آن نسبت تعداد فوت‌شدگان به کل تعداد موارد بيماران ويروس کرونا است که ابتلاي آنها به ويروس کرونا با آزمايش تأييد شده است. ولي عيب اصلي اين روش آن است که در کشورهاي مختلف روش‌هاي متفاوت براي آزمايش ويروس کرونا و روي گروه‌هاي مختلف صورت مي‌گيرد؛ مثلا در بريتانيا کساني که بيماري ويروس کروناي نسبتا شديدي دارند و احتياج به بستري‌شدن در بيمارستان دارند، آزمايش مي‌شوند. شايد به همين دليل است که در بريتانيا نسبت مرگ‌ومير به تعداد افراد آزمايش‌شده نسبت به کشورهايي که با کار غربالگري اجتماعي افراد سالم و بيماران با علائم باليني خفيف‌تر را هم آزمايش مي‌کنند، بالاتر است. در نتيجه هر چه بيشتر در کشور آزمايش غربالگري و آزمايش ويروس کرونا (کوويد ۱۹) براي بيماران با علائم خفيف‌تر صورت بگيرد، برآورد نسبت مرگ‌ومير به تعداد زياد افرادي که در اين فرايند آزمايش شده‌اند در آن کشور عدد کمتري خواهد بود. همچنين بستگي دارد که چه موقع بيماري ويروس کرونا در آن کشور شروع شده باشد. چون کشورهايي که در مراحل اوليه پاندميک ويروس کرونا درگير شده‌اند، راه طولاني‌تري را در مقابله با بيماري ويروس کرونا داشته‌اند؛ در نتيجه افراد بيشتري مبتلا به اين ويروس شده‌اند. گرچه از نظر بين‌المللي سعي شده است که آمار کشورها را بعد از ثبت پنجاهمين فوت در آن کشور بر اثر بيماري ويروس کرونا با کشورهاي ديگر مقايسه کنند ولي اين روش هم بي‌عيب نيست چون شهر‌ها و کشورهايي که پنجاهمين مرگ آنها ديرتر اتفاق افتاده است، وقت بيشتري داشته‌اند که براي مبارزه با ويروس کرونا بتوانند خودشان را آماده کنند.

• فاکتورهاي سياسي هم در آمار‌هاي گزارشي ويروس کرونا از کشورها تأثير دارد. در کشور‌هايي که از نظر سياسي بسته و همه مسائل کنترل مي‌شوند، نمي‌توان به آمار مرگ‌ومير اعتماد کرد. عقيده بعضي بر آن است که کشورهايي که تحت کنترل حاکميت هستند براي نمونه چين و کره شمالي آمار واقعي نمي‌دهند. براي اثبات اين نظريه وقتي تعداد مرگ‌ها بر اثر ويروس کرونا را در يک ميليون نفر جمعيت کشور حساب مي‌کنيم، خواهيم ديد که در چين به طور عجيبي به نسبتي پايين برمي‌خوريم که حتي بعد از بالابردن ۵۰ درصدي آمارهاي اوليه اعلام‌شده دولت چين، آمار هنوز بسيار پايين است. • فاکتورهاي اپيدميولوژي جمعيتي هر کشور هم روي آمارهاي ويروس کرونا اثر دارد که چنانچه تراکم جمعيت بيشتر باشد يا افراد بيشتري در شهرهاي پرجمعيت زندگي کنند، در مقايسه با کشورهايي که افراد اغلب در بيرون از شهرها سکنه دارند و مانند کشورهاي آفريقايي جمعيتي بسيار جوان‌تر دارند، آمارها فرق مي‌کند، چون افراد مسن خيلي حساس به ابتلا به ويروس کرونا (کوويد ۱۹) هستند، در نتيجه بايد سعي شود که همانند را با همانند مقايسه کرد و مسئله افراد مسن را هم در نظر گرفت.

• سيستم‌‌هاي بهداشت و درمان در کشورها مختلف است. گرچه سازمان جهاني بهداشت توصيه‌ها و پروتکل‌هايي براي کشورها دارد ولي در عمل در بعضي کشورها بيماران براي درمان به بيمارستان مي‌روند در صورتي که در بعضي ديگر مثل کشور خودمان در خانه مي‌مانند و با تماس تلفني راهنمايي مي‌شوند. از طرف ديگر دسترسي به وسايل بهداشت و درمان در کشورهاي مختلف يکسان نيست. در کشورهاي اروپايي سيستم بهداشت جاافتاده‌تر و کارآمدتر از ديگر کشورهاست. البته عوامل فرهنگي هم مانند درخانه‌ماندن، ايزوله‌شدن و فاصله‌گذاري اجتماعي براي جلوگيري از ابتلا به ويروس کرونا مهم هستند ولي به طور کلي سيستم بهداشت و درمان مي‌توانند نقش اساسي در کنترل پاندميک ويروس کرونا بازي کنند چون درمان عوامل زمينه‌‌اي چون ديابت، بيماري‌هاي قلبي- عروقي، تنفسي و کليوي هم در کنترل و درمان ويروس کرونا مهم است. 

• تعداد استفاده از کيت‌هاي آزمايش قابل اطمينان که مخصوص تشخيص ژنوم ويروس Polymerase Chain Reaction) PCR) است، براي ويروس کرونا هم در آمار گزارشي تأثير داشته است. تجربه نشان داده کشورهايي که آزمايش‌هاي زيادي براي غربالگري جمعيت کشورشان کرده‌اند و علاوه بر افراد مشکوک به ويروس کرونا افرادي را که در تماس با موارد مثبت و در اجتماع بوده‌اند، آزمايش و غربالگري کرده‌اند، بيشتر در کنترل ويروس کرونا موفق بوده‌اند. براي مثال در آلمان و کره جنوبي که آزمايش‌هاي غربالگري زيادي در اجتماع صورت گرفته است، مرگ‌ومير کمتري در مقايسه با کشورهاي ديگر مانند انگليس داشته‌اند که فقط افراد بدحال مشکوک به ويروس کرونا آزمايش شده‌اند. در نتيجه اين نظريه به‌وسيله بعضي پژوهشگران مطرح شده که تعداد آزمايش‌هاي انجام‌شده روي جمعيت در کشور رابطه نسبتا مستقيمي با آمار مرگ‌ومير در کشورها دارد. 

اما اين پيشنهاد هم عيب‌هاي کلي دارد چون کيفيت کيت‌هاي آزمايشي و ثبت آنها در کشورهاي مختلف يکسان نيستند. براي نمونه بعضي از کشورها تعداد کساني را که آزمايش شده‌اند ثبت مي‌کنند ولي در کشورهاي ديگر تعداد آزمايش‌هاي صورت‌گرفته و حتي تعداد آزمايش‌هايي را که بيش از يک بار روي فردي انجام داده‌اند تا به نتيجه دقيق برسند، ثبت کرده‌اند. زمان و مکان و نوع کيت آزمايشي ويروس کرونا هم روي آمار ويروس کرونا اثر دارد. در ايران و بعضي کشورهاي ديگر موقعي که فرد مشکوک مبتلا به ويروس کرونا به بيمارستان يا مرکز درماني مراجعه کرده يا از طريق تلفني دعوت به مراجعه مي‌شود‌، آزمايش ويروس کرونا انجام مي‌شود، در صورتي که در آلمان و کره جنوبي از همان ابتدا با برخورد جدي و زودهنگام براي درک بهتر پيشرفت عفونت ويروس کرونا در جامعه و برنامه‌ريزي جهت جلوگيري از پيشرفت آن آزمايش‌هاي غربالگري بسيار وسيع در سطح جامعه صورت گرفت و با اين روش فهميدند که چطور ويروس در اجتماع آنها پخش مي‌شود و مبتلايان را ايزوله و درمان کردند که هر دو کشور کمترين مرگ‌ومير بر اثر ويروس کرونا را در جهان دارند.

ايران از تجربه جهاني به‌خصوص از کره جنوبي و آلمان چه مي‌تواند ياد بگيرد؟ شکي نيست که در ايران هم با توجه به امکانات موجود دولت اقداماتي براي جلوگيري از ابتلا و درمان بيماران مبتلا به ويروس کرونا انجام داده ولي آيا ما مي‌توانستيم بهتر از آنچه انجام داديم، کاري انجام دهيم؟ به‌نظر مي‌رسد که مديريت استفاده از منابع در دسترس براي مقابله با ويروس کرونا در کشورهاي مختلف نقش مهمي بازي کرده است. برخلاف بعضي کشورها به‌خصوص کشورهاي اروپايي و آمريکا که مسئولان طبق قانون حق ندارند افراد داوطلب عادي و غيرحرفه‌اي را در فرايند برنامه کنترل و درمان ويروس کرونا (کوويد ۱۹) وارد کنند چون امکان دارد که جان خودشان و سايرين را به خطر بيندازند، در ايران به گفته رئيس دولت وظايف زيادي به نيرو‌هاي مردمي واگذار شده بود که تاکنون آماري از تلفات آنها ذکر نشده است. بنابراين در ايران ما از نظر نيروي انساني حرفه‌اي و نيروي داوطلب مردمي کمبود نداشتيم و جز در مراحل اول که بحث کمبود کيت‌هاي تشخيصي و عيوب کيت‌ها از طرف مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي به ميان آمد، بعد از مدت کوتاهي به گفته مسئولان و رئيس دولت همه کمبودها رفع شد و حتي به صادرکننده تجهيزات ضد ويروس کرونا به کشورهاي ديگر تبديل شديم. بنابراين هم از نظر نيروي انساني و هم از نظر امکانات فني و تجهيزاتي خودکفا بوده‌ايم ولي به‌نظر مي‌رسد در زمينه مديريت بحران ويروس کرونا مي‌توانستيم بهتر عمل کنيم؛ براي نمونه از همان ابتدا با تصميم‌گيري در مورد جلوگيري از پخش عفونت بعد از پيدايش اولين موردهاي عفونت ويروس کرونا در قم و با غربالگري مي‌توانستيم جلوي پيشروي و احتمالا بعضي از تلفات جاني حاصل از عفونت با ويروس کرونا را بگيريم. مديريت بحران در تمام سطوح احتمالا مي‌توانست بهتر باشد به‌طوري‌که به‌نظر مي‌رسد ادعاي شفافيت آماري مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي نه تنها در خارج از ايران بلکه در داخل ايران توسط سازمان‌هاي وابسته به دولت هم زير سؤال رفته است؛ براي نمونه مرکز پژوهش‌هاي مجلس در گزارشي تعداد جان‌باختگان را دو برابر و تعداد مبتلايان را هشت تا ۱۰ برابر آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي برآورد کرده است. 

همان‌طور که در بالا ذکر شد، آمارگيري در هر کشور به عوامل زياد سياسي، اقتصادي و فرهنگ اجتماعي بستگي دارد. متخصصان عقيده دارند مسئله مقايسه آمارهاي ويروس کرونا در کشورهاي مختلف پيچيده‌تر از آن است که با اطلاعات موجود درباره اين بيماري ويروسي جديد بتوان به نتيجه رسيد چون در حال حاضر بين کشورهاي اروپايي با گزارش مرگ‌ومير بالا که شامل بريتانيا، بلژيک، فرانسه، اسپانيا و ايتاليا مي‌شود، با کشورهاي ديگر اروپايي؛ آلمان، پرتغال، دانمارک و نروژ که شرايط اقتصادي، سياسي و اجتماعي تقريبا مشابه داشته‌اند ولي تعداد مرگ‌ومير کمتري داشته‌اند، تفاوت‌هايي وجود دارد که درک اين تفاوت‌ها شايد در آينده بعد از سپري‌شدن اين بحران با تجزيه و تحليل آمارهاي کامل‌تر ميسر باشد و بتوانيم از اين تجربه براي رودررويي با حمله‌هاي آينده بيماري‌هاي عفوني استفاده کنيم. ويروس کرونا ريه‌ها را مبتلا مي‌کند و معمولا همراه با تب و سرفه خشک است که منجر به اختلال در تنفس و تنگي نفس مي‌شود. علائم ديگر تب و لرز، درد عضلاني و سردرد و گاهي گلودرد و از‌بين‌رفتن حس‌هاي چشايي و بويايي است. دوره کمون ويروس کرونا به طور متوسط پنج روز است ولي سازمان جهاني بهداشت کمون را دو تا ۱۴ روز اعلام کرده است. چه موقع مردم احتياج دارند که به بيمارستان بروند؟ اغلب کساني که به ويروس کرونا مبتلا مي‌شوند با استراحت در خانه بهتر مي‌شوند. در ايران با تلفن راهنمايي مي‌کنند که به کدام بيمارستان بايد مراجعه کرد. در کشورهاي ديگر هم به همين صورت شماره تلفني گذاشته‌اند که افراد با مردم ارتباط برقرار کنند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar

---

بازار

---