چشم انداز مرده محمد بن سلمان

ايسنا/ متن پيش رو در ايسنا منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست سه سال از زماني که محمد بن سلمان در ۲۱ ژوئن سال ۲۰۱۷ به عنوان وليعهد عربستان تعيين شد، مي‌گذرد؛ سه‌ سالي که براي آشکار شدن شکنندگي پايه‌هاي جاه‌طلبي‌هاي اين شاهزاده جوان سعودي کافي بود."  روزنامه الأخبار لبنان در يادداشتي درباره ثمره سه سال وليعهدي محمد بن سلمان در عربستان نوشت: افراد زيادي در سال ۲۰۲۰ که يک سال محوري در روند چشم انداز ۲۰۳۰ بن سلمان به شمار مي‌رود، مي‌گويند که اين چشم انداز حکم مرده را دارد. اکنون با غافلگيري شيوع کرونا و جنگ احمقانه قيمت نفت، حقيقت خيالي بودن طرح‌هاي بن سلمان آشکار شده است. پيش از يک دهه مانده به تاريخ تعيين شده براي تولد "عربستان سعودي جديد". نرخ بيکاري، کسري بودجه ، سرمايه ملي و موارد ديگر اگر بدتر نشده باشد بهتر نشده است؛ طرح‌هاي متنوع سازي اقتصاد و جذب سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي به بن‌بست رسيده، وليعهد سعودي با يک کودتاي داخلي روبرو است و گرفتار باتلاق يمن شده که رهايي از آن دشوارتر و پرهزينه‌تر شده است. چشم انداز ۲۰۳۰ بن سلمان با دشواري‌هاي اقتصادي مواجه است، طوري که "صندوق سرمايه‌گذاري‌هاي عمومي" موفق به حرکت در جهت دستيابي به اهداف اين چشم انداز نشده است. قرار بود که حجم دارايي‌هاي سال جاري ميلادي اين صندوق ۶۰۰ تا ۷۰۰ ميليارد دلار باشد و بدين ترتيب در سال ۲۰۳۰ به بيش از دو تريليون دلار برسد، اما بسياري از سرمايه‌گذاري‌هاي آن با شکست مواجه شد و دارايي‌هاي کنوني اين صندوق ۳۰۰ تا ۴۰۰ ميليارد دلار بيشتر نيست. شايد يکي از بارزترين نمونه‌هاي اين عدم موفقيت، سرمايه گذاري حدود ۳۵ ميليارد دلاري در صندوق "چشم انداز - سافت بانک( SoftBank ) باشد، چراکه اين صندوق ژاپني طي سه ماه اول سال جاري ميلادي متحمل خسارت ۱۸ ميليارد دلاري شده است. سافت بانک شرکت مخابرات ژاپني است، که در زمينه ارائه خدمات خطوط تلفن ثابت، شبکه تلفن همراه، خدمات اينترنت و پهن‌باند، بازاريابي و تجارت الکترونيک، همچنين در حوزه رسانه‌هاي گروهي فعاليت مي‌کند. شرکت سافت‌بانک در سال ۱۹۸۱ راه‌اندازي شد و در سال ۲۰۱۱ ارزش بازار آن معادل ۴۳٫۵۲ ميليارد دلار برآورد گرديد. دفتر مرکزي اين شرکت در شهر توکيو، ژاپن قرار دارد و سهام آن در بازار بورس نيويورک و بورس توکيو معامله مي‌شود. ضربه دوم را توقف در عرضه سهام آرامکو به صندوق سرمايه‌گذاري‌هاي عمومي عربستان وارد کرد. پس از به تعويق افتادن چند باره عرضه سهام آرامکو، مقامات عربستان و بن سلمان اميدوار بودند که بهاي نفت به بشکه‌اي ۸۰ دلار برسد و به دنبال آن ارزش شرکت آرامکو نيز تا دو تريليون دلار افزايش يابد. ازهم‌گسيختگي اجتماعي شايد آنچه که سرنوشت چشم انداز بن سلمان را بيش از پيش مشخص کرد، همزماني موعد مقرر براي آغاز "برنامه ارتقاي هويت ملي عربستان" به عنوان يکي از برنامه‌هاي چشم انداز مذکور در سال ۲۰۲۰ با رکود اقتصادي شديد بود که بخش خصوصي اولين و بزرگترين قرباني آن شد. "ارتقاي هويت ملي" يکي از برنامه‌هاي شوراي اقتصادي و توسعه عربستان براي سال ۲۰۲۰ است که هدف آن تقويت هويت ملي افراد براساس ارزش‌هاي ملي و اسلامي با تقويت خصوصيات فردي و رواني و ايجاد انگيزه در شهروندان سعودي براي حرکت به سمت موفقيت و خوشبيني تعريف شده است. برنامه ارتقاي هويت ملي شامل ايجاد يک مهندسي اجتماعي جديد براي افزايش "روحيه ابتکار و دوست داشتن شغل" و افزايش انگيزه براي "موفقيت و خوشبيني" مي‌شود. اهدافي که ميزان تحقق آنها با "افزايش شغل در بخش خصوصي" و "تنوع‌بخشي به درآمدها" مقايسه مي شود؛ اين دو شاخص اصلي است که عربستان سعودي بدترين ارقام را در آن ثبت کرده است، چراکه ۷۰ درصد بودجه اين کشور هنوز به نفت وابسته است. حکومت عربستان سعي داشت که بافت اجتماعي اين کشور را با ترويج "افتخار به هويت ملي‌ و آمادگي کار کردن براي وطن" از "رفاه در مقابل اطاعت پذيري" دور کند، اما اين بافت اجتماعي بار ديگر درحال ظهور است و بن سلمان در عمل تنها توانست با جنگ‌هاي خارجي‌ نوعي از "شوونيسم" (ميهن شيفتگي) را ترويج دهد. نه امنيت و نه ثبات اين صحيح است که بن سلمان با اتفاق هتل "ريتز کارلتون" موفق شد حريفان و رقبا را محاصره کند، اما بازداشت احمد بن عبدالعزيز و محمد بن نايف، دو تن از شاهزاده‌هاي ارشد عربستان در مارس گذشته توسط بن سلمان، نگراني وي نسبت به اينکه اين دو مي‌توانند يک جبهه عليه او تشکيل دهند را آشکار کرد، به ويژه اينکه شاهزاده احمد نفوذ قابل توجهي در "هيئت بيعت" دارد و بن نايف نيز از نفوذ شديد در وزارت کشور عربستان برخوردار است. نفوذ بن نايف در وزارت کشور عربستان کاملاً واضح است و همچنان خواب را از بن سلمان گرفته است. تلاش‌هاي بن سلمان براي بازگرداندن سعد الجبري مشاور محمد بن نايف وليعهد سابق اين کشور و بازداشت دو پسر و برادر او بيانگر همين مسأله است. مسأله الجبري بار ديگر آشکار کرد، علي‌رغم تغييرات ريشه‌اي که بن سلمان در ساختار قدرت انجام داده موارد غافلگير کننده همچنان وجود دارند و همين مسأله آينده بن سلمان را تا حد زيادي مبهم کرده است. باتلاق يمن "يک مشکل به نام يمن وجود دارد." اين صحبتي است که محمد بن نايف طبق اسناد فاش شده ويکي‌ليکس از سفارت آمريکا در رياض در دسامبر ۲۰۱۰ آن را مطرح کرد. بن نايف مدعي شده که شاخه القاعده در جزيره عرب مي‌تواند با استفاده از خاک يمن حملاتي را عليه عربستان انجام دهد. پس از گذشت حدود يک دهه از اين اظهارات، به لطف اقدامات بن سلمان و مخالفت با تلاش‌هاي پسر عمويش براي دور نگه‌داشتن عربستان از اين مشکل، يمن از يک مشکل فراتر رفت و به يک "باتلاق" براي عربستان تبديل شد. عربستان امروز با بدترين مراحل جنگش در يمن مواجه است و نه مي‌تواند اين جنگ را به سود خود پايان دهد و نه مي‌تواند بدون هيچ دستاوردي و شکست‌خورده از آن خارج شود. رياض مي‌داند که هرچه معضل آن در يمن طولاني‌تر شود، رهايي از آن سخت‌تر و پرهزينه‌تر مي شود؛ زيرا مواضعي که در اختيار هم‌پيمانانش در شرق يمن قرار داشت و مي‌توانستند درباره آنها مذاکره کند در مقابل ارتش و کميته‌هاي مردمي يمن از هم فروپاشيده و نيروهاي ارتش و کميته‌هاي مردمي يمن به دروازه‌هاي شهر مأرب به عنوان آخرين پناهگاه نيروهاي وابسته به عربستان رسيده‌اند. در جنوب نيز، عربستان به محض پايان دادن به يک درگيري، با درگيري ديگري مواجه مي‌شود و اين درحالي است که اجراي توافقنامه امضا شده ميان نيروهاي وابسته به رياض و ابوظبي همچنان دشوار است. ترجمه فاطمه نبيذ

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar