چین نمی تواند متحد قابل اتکایی برای ایران باشد

ديپلماسي ايراني/ متن پيش رو در ديپلماسي ايراني منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست تحريم تسليحات متعارف سازمان ملل متحد عليه ايران در ماه اکتبر منقضي مي شود و تلاش ‌هاي ايالات متحده براي تمديد اين تحريم ها تاکنون با انتقاد شديد جامعه بين المللي مواجه بوده است. اين مساله در حاليست که سطح روابط آمريکا و چين به پايين ‌ترين ميزان در چند دهه گذشته کاهش يافته و يکي از موارد اختلاف دو کشور ديدگاه چين به شرايط ايران است. سخنگوي سفير چين در سازمان ملل اخيرا در توئيتي نوشته: «ايالات متحده با خروج از برجام، به تعهدات خود طبق قطعنامه ۲۲۳۱ عمل نکرده است. اين حق ندارد که تحريم تسليحاتي عليه ايران را تمديد کند، چه رسد به مکانيزم ماشه. حفظ برجام تنها راه درست پيش روست.» چين نمي تواند متحد قابل اتکايي براي ايران باشد تحريم تسليحات متعارف سازمان ملل متحد عليه ايران در ماه اکتبر منقضي مي شود و تلاش ‌هاي ايالات متحده براي تمديد اين تحريم ها تاکنون با انتقاد شديد جامعه بين المللي مواجه بوده است. اين مساله در حاليست که سطح روابط آمريکا و چين به پايين ‌ترين ميزان در چند دهه گذشته کاهش يافته و يکي از موارد اختلاف دو کشور ديدگاه چين به شرايط ايران است. سخنگوي سفير چين در سازمان ملل اخيرا در توئيتي نوشته: «ايالات متحده با خروج از برجام، به تعهدات خود طبق قطعنامه 2231 عمل نکرده است. اين حق ندارد که تحريم تسليحاتي عليه ايران را تمديد کند، چه رسد به مکانيزم ماشه. حفظ برجام تنها راه درست پيش روست.» مايک پمپئو، وزير خارجه آمريکا، به وضوح نگران اين مساله است که چين از پايان تحريم تسليحاتي عليه ايران استفاده کند. او در گزارشي به تاريخ ۲۹ آوريل گفته: «تنها چند ماه با اقدام چين، روسيه و ديگر کشورهاي سراسر جهان به فروش سامانه هاي تسليحات متعارف قابل توجه به ايران فاصله داريم. اين يک توهم نيست؛ واقعيت است.» اما واقعا چقدر احتمال دارد که چين به يک تامين کننده تسليحاتي براي ايران تبديل شود؟ شايد اين تفکر در نگاه اول منطقي به نظر برسد: دو کشور مشارکت استراتژيک جامعي دارند؛ در زمينه دفاع همکاري مي‌کنند؛ روابط ديپلماتيک آنها به سال هاي خيلي دور برمي گردد؛ و ايران نه فقط در زمينه تسليحات که در رابطه با کالاهاي مصرفي و صنعتي، يک بازار بزرگ براي تجار چيني به شمار مي رود. از سرگيري رابطه تامين تسليحاتي با ايران براي اقتصاد ۱۳ تريليون دلاري چين تنها چند ميليون دلار بيشتر به ارمغان مي آورد، چراکه اقتصاد تضعيف شده ايران احتمالا دلار کافي براي خريد تسليحات در حجم بالا را نخواهد داشت. از اين رو، براي ايالات متحده و رقباي ايران در خاورميانه که بسياري از آنها شرکاي استراتژيک چين هستند، چندان منطقي نيست که بر سر اين مساله با ايران جدال کنند. در اينجا عامل آمريکايي اهميت زيادي دارد. همانطور که جان آلتمن، معاون ارشد مرکز مطالعات بين المللي و راهبردي، اشاره کرده، ايران يک مهره مهم براي چين به شمار مي رود؛ وجود ايران به تنهايي ايالات متحده را در خليج فارس سرگرم مي کند و مانع از تمرکز آمريکا روي آسيا يا اقيانوس آرام و هند که هر دو براي منافع چين مهم هستند، مي شود و از اين رو، حمايت حداقلي چين از ايران ابزار کم هزينه اي براي مشغول کردن آمريکا با خاورميانه است و فروش تسليحات به ايران نيز بخشي از همين رويکرد به شمار مي رود. در همين حال، چين به رابطه اي کاربردي با ايالات متحده بيشتر از از مشارکت با ايران نياز دارد. تجارت دو جانبه بين پکن و تهران در بيشترين سطح خود در سال ۲۰۱۴ برابر با ۳۸ ميليارد دلار بوده، در حالي که ارزش تجارت دو جانبه چين و آمريکا در کمترين سطح آن در سال ۲۰۱۹ به بيش از ۵۴۰ ميليارد دلار رسيده است. قطعا ملاحظات اقتصادي تنها عامل تعيين کننده نيستند، اما پکن احتمالا با توجه به اينکه مي داند فروش سلاح به تهران خط قرمز دولت دونالد ترامپ است، خطر وخامت بيشتر در روابط با واشنگتن را به جان نمي خرد. مساله ديگر اين است که روابط چين و ايران آن اندازه اي که به تصوير کشيده مي شود، عميق نيست. حمايت لفظي چين از ايران تا حمايت عملي آن فاصله زيادي دارد. مشارکت جامع استراتژيک لزوما به معناي تعهدات مبتني بر اتحاد ندارد. رهبران چيني نظم چندجانبه جهاني را ترجيح مي ‌دهند و با رهبري ايالات متحده احساس راحتي نمي کنند، اما اين به معناي حمايت بي قيد و شرط آنها از ايران نخواهد بود. چين بدون ايران هم مي ‌تواند به هدف خود دست يابد. همانطور که اسفنديار بتمنقليچ، کارشناس مسائل اقتصادي ايران، گفته، چين اخيرا روابط اقتصادي خود را با ايران کاهش داده است. در يک گزارش چتم هاوس نيز کارشناسان چيني گفته اند روابط با ايران با منافع ملي کشورشان ارتباطي ندارد. همچنين، بسياري از تجارت هاي چيني باور دارند که ارتباط با ايران ارزش تحمل دشواري هاي مربوط به تحريم ها را ندارد. به علاوه، چين منافع خود در باقي خاورميانه را در نظر مي‌ گيرد. درست است که ايران يک بازار با پتانسيل براي چين به شمار مي رود، اما اين مساله درباره بسياري از کشورهاي منطقه صدق مي کند. عربستان سعودي و امارات متحده عربي براي چين اهميت زيادي دارند و ورود پکن به روابط تسليحاتي با تهران مي تواند دستاوردهاي آن در روابط با رياض و ابوظبي را به خطر اندازد. طبق داده هاي موسسه تحقيقاتي بين المللي صلح استکهلم، نام 3 شرکت تسليحاتي دولتي چيني در ميان 10 شرکت برتر جهان قرار دارد و نکته مهم اين است که اين شرکت ها اهداف تجاري و سياسي چين را دنبال مي کنند و براي کسب درآمد بيشتر، روابط ديپلماتيک چين را به خطر نمي اندازند. خاورميانه دومين بازار بزرگ چين به شمار مي رود و دليلش فروش پهپادها به کشورهايي از جمله امارات، عربستان سعودي، اردن، عراق و مصر است. اين مساله از آن جهت اهميت دارد که نشان مي دهد چين بازار کنوني خود را به دليل روابط محدود با ايران به خطر نخواهد انداخت. ايران خود داراي يک صنعت پيشرفته ساخت پهپاد است و نمي تواند بازاري براي چين باشد. پس اين سوال پيش مي آيد که چين چه سلاحي مي تواند به ايران بفروشد؟ ايران به ارتقاي نيروي هوايي خود نياز دارد و از مدت ها پيش شايعاتي وجود داشته مبني بر اينکه چين مي خواهد جنگنده هاي «جي-10» بفروشد، اگرچه هنوز هيچ خبري به طور رسمي اعلام نشده است. همچنين اين احتمال وجود دارد که ايران بخواهد از تجربه و اطلاعات چين در ناوبري ماهواره اي براي اهداف نظامي استفاده کند. اما در اين رابطه نيز چين پيشتر در زمينه هاي مشابه با رقباي ايران در منطقه خاورميانه همکاري کرده و بعيد است روابط خود با آنها را به خطر اندازد. خلاصه اينکه چين احتمالا صرفا منافع خود را در نظر خواهد گرفت و نزديک تر شدن به ايران در حال حاضر تامين کننده اين منافع به شمار نمي رود. البته، شرايط ممکن است در بلندمدت تغيير کند و از اين رو، انتظار مي رود که چين حداقل سطح روابط با ايران را حفظ کند. منبع: شوراي آتلانتيک

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar