برگزیده

فاصله کهکشانی سود بانک‌ها در بورس با واقعیت

فرهيختگان

بروزرسانی 1399/05/14 - 17:38

فاصله کهکشانی سود بانک‌ها در بورس با واقعیت

فرهيختگان/متن پيش رو در فرهيختگان منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

مرتضي عبدالحسيني/ در طول يک سال گذشته و علي‎رغم نوسانات اخير بازار سهام، رشد زيادي در بازار بورس و گروه‌‌هاي آن اتفاق افتاده، اما گروه بانکي يکي از گروه‌‌هايي است که در اغلب اوقات روند سودآوري آن صعودي بوده ‎است. بانک‌‌ها در ايران تاثيرپذيري بسيار محدودي از نوسانات بازار جهاني و تغيير قيمت‌‌ها دارند که بر مزاياي سرمايه‌گذاري در آنها مي‌افزايد و درمجموع نسبت ريسک به بازدهي مناسبي براي سرمايه‎گذاران ايجاد مي‌کنند. بررسي‌‌ها نشان مي‌دهد که صنعت بانکداري با ارزش بازاري 590 هزار ميلياردتومان پنجمين گروه بزرگ بازار محسوب شده و6.7درصد از ارزش کل بازار را در اختيار دارد. اين صنعت که در 6 ماه و يک سال اخير با بازدهي 407 و 710 درصدي مواجه بوده، بازدهي‌‌هاي به‎مراتب بالاتري را نسبت به شاخص کل بازار ثبت کرده که عملکرد جالب ‏توجهي است. همين مساله با توجه به وضعيت صورت‌‌هاي مالي و زيان انباشته بسياري از بانک‌‌ها بررسي عميق‌تر اين گروه را واجب مي‌کند. در اين گزارش بعد از بررسي کامل گروه بانک‌‌ها و موسسات اعتباري، سراغ سه شاخص مهم براي عملکرد بانک‌‌ها رفته و در آن عملکرد پنج بانک پربازده پارسيان، دي، سينا، گردشگري و اعتباري ملل را در يک سال اخير با پنج بانک خاورميانه، ملت، پست‏ بانک، کارآفرين و اقتصادنوين که بازدهي پايين‌تري نسبت به کل گروه داشته‌اند، مقايسه مي‌کنيم.

بازده گروه بانکي بالا‌تر از بازده کل بازار
در بورس شرکت‌‌ها براساس نوع فعاليت عملياتي در گروه‌‌هاي مختلف دسته‌بندي شده‌اند، به هرکدام از اين گروه‌‌ها يک گروه صنعت گفته مي‌شود، به ‏عنوان مثال گروه خودرويي‌ها، گروه فلزات اساسي، گروه بيمه، گروه موادغذايي، گروه فرآورده‌‌هاي نفتي و… همانند شاخص کل بورس که متعلق به همه سهام شرکت‌‌هاي بورسي است، هر گروه صنعت نيز سهام‌‌هاي مرتبط با خود را دربرمي‌گيرد. مبناي محاسبه اين شاخص‌‌ها براساس تغيير ارزش روز جاري شرکت‌‌ها نسبت به ارزش روز اولي که وارد بورس شده‌اند، است. احتمالا در اخبار شنيده باشيد که شاخص بورس يا شاخص فلان صنعت رشد يا کاهش داشته است که رشد يا کاهش عدد شاخص نسبت به روز يا روز‌‌هاي قبل مدنظر بوده است. به‎طور کلي از شاخص‌‌ها براي به‎دست آوردن ديد کلي يا مقايسه اجزا با آن يا مقايسه يک شاخص با يک شاخص ديگر استفاده مي‌شود. شاخص گروه بانکي نيز برمبناي تغيير در ارزش شرکت‌‌هاي بانکي حاضر در بورس محاسبه شده و نمودار آن نشان مي‌دهد از ميانه سال 97 به ‏بعد اين گروه صنعت در بورس مورد اقبال ويژه سرمايه‏گذاران قرار گرفته و در اين بازه زماني رشد قابل‏ توجهي را رقم‌ زده است، به‏ طوري‎که بازده شاخص بانک‌‌ها و موسسات اعتباري در 6ماه اخير حدود 407درصد و در طول يک سال اخير 710درصد را ثبت کرده، اين درحالي است که بازده شاخص کل بورس و فرابورس در 6ماه و يک سال اخير به‎ترتيب 334 و 664درصد بوده که حاکي از بالا‌تر بودن بازده گروه بانکي از کل بازار در بازه‌‌هاي زماني موردنظر است. البته در طول سه ماه اخير بازده بانک‌‌ها و کل بازار تقريبا برابر و حدود 104درصد بوده و در يک ماهه اخير نيز بازده بازار از بازده بانک‌‌ها جلو‌ زده و رقم 23درصدي را درمقابل 15درصد ثبت کرده است.

590 هزار ميلياردتومان ارزش بازاري بانک‌ها
ميان 39 گروه صنعت حاضر در بورس اوراق بهادار و بين حدود 670 شرکت بورسي و فرابورسي، صنعت بانکداري و بانک‌‌هاي بزرگ و متوسط آن از جايگاه ويژ‌ه‎اي برخوردارند و افزايش حضور اين گروه در بازار سهام بعد از ابلاغ اصل 44 و همچنين الزام بانک‌‌ها به ثبت نزد بورس، به ارتباط و پيوند بيشتر دو بازار سرمايه و پول منجر شده است. البته اين ارتباط آن‏طور که بايد و شايد زاينده شفافيت ايده ‏آل و همچنين کنترل و نظارت عميق‌تر بر سيستم بانکي نشده است اما مي‌توان با استفاده هرچه بيشتر از اين کانال به اهداف عالي نيز دست پيدا کرد. درحال‏ حاضر هشت بانک از 17 بانک بورسي و فرابورسي در بازار اول بورس فعاليت مي‌کنند. صنعت بانکداري در بورس اوراق بهادار و فرابورس پنجمين صنعت بزرگ بازار پس از گروه‏ هاي؛ سرمايه ‏گذاري، آهن و فولاد، فرآورده‌‌هاي نفتي و موادشيميايي است که با ارزش بازاري حدود 590 هزار ميلياردتومان مجموعا6.7درصد از کل ارزش بازار را در اختيار دارد. حدود 25درصد از سهام‌‌هاي گروه بانکي شناور بوده و در اختيار فعالان حقيقي بازار سرمايه است. از طرفي ديگر ميانگين حجم معاملات اين گروه طي 6 ماه گذشته تقريبا دو ميليارد برگه سهم بوده است که در مقايسه با ديگر گروه‌‌هاي بازار رقم جالب‎توجهي محسوب مي‌شود.

بانک‌هايي با بازدهي بيش از 2000 درصد!
با توجه به اقبال بورس در يک سال اخير و همچنين پنج ماهه ابتدايي سال 99، شاهد بازدهي بسيار بالاي سهام گروه بانکي بوده‌ايم که علي‎رغم بازده مثبت اکثر نماد‌هاي بانکي در همين يک سال، الزاما همه شرکت‌‌ها رشد يکساني را تجربه نکرده‌اند. به نظر مي ‏رسد، فعاليت‌‌هاي اقتصادي عملياتي و اقبال سرمايه‏ گذاران و همچنين نفوذ نقدينگي‌‌هاي قدرتمند به برخي نماد‌‌هاي بانکي نرخ رشد متفاوتي را براي آنها به ثبت رسانده است. بررسي‌‌ها نشان مي‌دهد که پنج بانک گردشگري، دي، پارسيان، سينا و اعتباري ملل به‏ ترتيب با ثبت بازده ‏هاي؛ 2288، 2156، 1146، 1122 و 1110 درصدي بيشترين بازده سالانه را بين گروه بانکي به ثبت رسانده‌اند و از آن‎طرف پنج بانک اقتصاد نوين، ملت، پست‏ بانک، خاورميانه و کارآفرين نيز به ‏ترتيب با 232، 320، 410، 481 و 647 درصدي پايين‌ترين بازده‌‌هاي سالانه را رقم زده‌اند. البته چنين بازده‌‌هايي مخصوصا در مدت اخير به‏ معناي عملکرد بهتر بانکي نسبت به بانک ديگر نبوده بلکه اين نفوذ پول‌‌هاي قدرتمند و اطلاعات غيرشفاف بوده که در مواردي رشد‌‌هاي عجيبي را رقم ‌زده است. علاوه ‏بر بازده سالانه، بررسي بازده سه‎ماهه بانک‌‌هاي بورسي و فرابورسي نشان مي‌دهد که دو بانک دي و گردشگري با ارقام 603 و 578 بالاترين بازدهي‌‌هاي کوتاه‎مدت را درحالي به ثبت رسانده‌اند که بانک سرمايه و ايران‏ زمين با اختلاف بسياري از اين دو بانک در رتبه‌‌هاي بعدي قرار گرفته‌اند. دو بانک سرمايه و ايران‏ زمين در بازه زماني سه‏ ماهه بازده‌‌هاي 377 و 240 درصدي را نصيب سهام‌داران خود کرده‌اند. لازم به ذکر است که بانک‌‌هاي دي و گردشگري در بازه سالانه نيز اختلاف بسيار زيادي را با بانک‌‌هاي تعقيب‌کننده خود به ثبت رسانده‌اند.

بزرگ‎ترين بانک‌‌هاي بورسي کدامند؟
همان‎طور که مي‌دانيد، ارزش بازار هر شرکت از حاصل ضرب تعداد کل سهام در قيمت بازار (قيمت روز جاري سهام که در بورس مبادله مي‌شوند) به‎دست مي‌آيد. بررسي‌‌ها نشان مي‌دهد که بانک ملت با ارزش بازاري 135 هزار ميلياردتومان بزرگ‎ترين نماد در اين صنعت محسوب شده که 23درصد از ارزش بازاري 590 هزار ميلياردي گروه بانکي را تشکيل مي‌دهد. در ادامه، دو بانک تجارت و پاسارگاد هر دو با ارزش بازاري حدود 80 تا 86 هزار ميلياردتومان در جايگاه دوم و سوم بزرگ‎ترين نماد‌‌هاي اين گروه قرار گرفته‌اند و به ‏ترتيب 14.6 و 14 درصد از کل ارزش گروه را در اختيار دارند. بانک صادرات و پارسيان نيز هرکدام با نسبت 12.3 و 11.5 درصد از کل گروه در رتبه‌‌هاي بعدي قرار دارند. اين در شرايطي است که بانک سرمايه، پست‏ بانک ايران و ايران ‏زمين هرکدام با در اختيار داشتن تنها يک درصد از ارزش اين گروه کوچک‌ترين نماد‌‌ها محسوب شده و داراي ارزش بازاري 5350، 5600 و 6400 ميلياردتومان هستند. در اين صنعت همان‎طور که گفته شد 6.7درصد از ارزش کل بازار را در اختيار دارد، دو نماد ملت و تجارت به‎ترتيب با 1.5 و يک درصد از ارزش کل بازار جزء نماد‌‌هاي بسيار بزرگ کل بازار محسوب مي‌شوند.

دارايي بانک‌هاي پربازده چقدر است؟
يکي از شاخص‌هاي مهم درصورت مالي بانک‌ها، دارايي‌هايي است که هر بانک در ترازنامه اعلام مي‌کند. دارايي‌هاي هر بانک مجموع دارايي‌هايي مانند دارايي نقد، مطالبات از بانک مرکزي، مطالبات از ساير بانک‌ها و موسسات مالي و اعتباري، مطالبات از دولت، دارايي‌هاي مشهود، دارايي‌هاي نامشهود و... است که در سمت راست ترازنامه اعلام مي‌شود. بررسي صورت‌هاي مالي 5 بانک بورسي؛ گردشگري، دي، پارسيان، سينا و اعتبار ملل که بيشترين بازدهي سالانه را به ثبت رسانده‌اند نشان مي‌دهد که تا پايان سال‌مالي 98، بيشترين دارايي در ميان اين بانک‌ها به بانک پارسيان با حدود 158 هزار ميليارد تومان تعلق داشته است. پس از آن بانک گردشگري با دارايي 50 هزار ميليارد تومان و بانک اعتباري ملل با حدود 34 هزار ميليارد تومان به ترتيب جايگاه دوم و سوم را به‌دست آورده‌اند. بانک‌هاي دي و سينا نيز به ترتيب با 26 و 24 هزار ميليارد نيز در رده‌هاي بعدي قرار گرفته‌اند. بررسي‌ها از مقايسه پنج بانکي که بالاترين بازدهي‌ها را داشته‌اند با پنج بانکي که در رده پايين بازدهي‌هاي سالانه قرار دارند حاکي از آن است که بانک ملت با 450 هزار ميليارد تومان بيشترين دارايي را نسبت به ديگر نمادها داشته و همچنين بانک اقتصاد نوين با 65 هزار ميليارد تومان در رده دوم سهام‌هاي با بازده کم قرار دارد. مشخص است که دارايي‌ها در دو سهام‌ با بازده کمتر سالانه نسبت به سهام‌هاي بالاي جدول بسيار متفاوت و بيشتر است.

حاشيه سود خالص در بانک‌هاي کم‌بازده بهتر است
دومين شاخص مهم بررسي شده در اين گزارش، نسبت حاشيه سود خالص است که از تقسيم سود خالص بر درآمد کل بانک به‌دست مي‌آيد. در واقع اين نسبت نشان مي‌دهد سود خالص چند درصد از درآمد کل بانک است. در نتيجه هر چقدر اين نسبت بزرگ‌تر باشد سودآوري و کارآيي بانک بيشتر خواهد بود. به اين ترتيب بررسي صورت مالي 5 بانک پر بازده نشان مي‌دهد که بانک پارسيان با نسبت حاشيه سود خالص 33.8 درصد بهترين عملکرد را در اين شاخص به‌دست آورده است. پس از آن بانک سينا با نسبت 19.2 درصد جايگاه دوم و بانک اعتباري ملل با نسبت 14.9 درصد جايگاه سوم را به‌دست آورده‌اند. بانک اقتصادنوين نيز حاشيه سود خالصي در حدود 7.4 درصد را به‌ ثبت رسانده است. نکته جالب توجه در بررسي‌هاي پنج بانک بالاي جدول نشان مي‌دهد بانک دي که با بازدهي 2156 درصدي در رتبه دوم بانک‌هاي پربازده محسوب مي‌شود، حاشيه سود خالصي در حدود منفي 219 درصد را در سال 98 داشته است که عملکردي بسيار ضعيف محسوب مي‌شود. در مقابل بانک‌هاي خاورميانه و کارآفرين با حاشيه سود خالص 64 و 36.4 که جز بهترين عملکردهاي نظام بانکي محسوب مي‌شود در ليست کم‌بازده‌ترين بانک‌ها قرار دارد. بانک‌هاي ملت، پست بانک و گردشگري نيز هر سه حاشيه سود خالص مثبت و به ترتيب 16.3، 1.8 و 0.5 را ثبت کرده‌اند. در مورد اين شاخص بايد به اين نکته توجه کرد که اگر صورت کسر که سود يا ضرر خالص را نشان مي‌دهد و مخرج کسر نيز که درآمد کل را نشان مي‌دهد، هر دو عددي منفي باشند، حاصل تقسيم آنها عددي مثبت مي‌شود که البته از لحاظ تحليلي ارزشي ندارد چون اين نسبت نشان مي‌دهد بانک نه‌تنها سودي کسب نکرده، بلکه ضرر کرده و از سوي ديگر جمع درآمد‌هاي آن نيز منفي بوده است. در اين مورد بانک دي، علاوه‌بر اينکه درصورت مالي سال 98 زيان‌ده بوده‌، يعني جمع هزينه‌هاي آن از درآمد آن بيشتر بوده و در نتيجه به‌جاي سود، ضرر ثبت کرده‌ است.

بازده دارايي بانک دي منفي 15 درصد است
سومين شاخص مهم در ارزيابي بانک‌‌ها نسبت بازده دارايي‌‌ها است که اين نسبت به بررسي رابطه سود خالص و ميزان دارايي‌‌ها مي‌پردازد. اين نسبت بيان مي‌کند مديريت به‎ازاي هريک ريال دارايي چند ريال سود خالص ايجاد کرده است. درنتيجه هر قدر اين نسبت بيشتر باشد، بيانگر اين است که مديريت بانک از دارايي‌‌ها استفاده بهينه‌تري داشته است. از آنجا که مخرج اين کسر يعني دارايي‌‌هاي بانک منفي نمي‌شود، درنتيجه با توجه به علامت صورت آن يعني سود خالص يا ضرر خالصي که بانک در طول يک سال‌ مالي کسب کرده، علامت بازده کل دارايي‌‌ها تعيين مي‌شود. بنابراين اين نسبت در بازه بين اعداد منفي، صفر و مثبت وجود دارد. بررسي صورت‌‌هاي مالي 10 بانک که مدارک آنها در کدال موجود بوده، نشان مي‌دهد بانک کارآفرين با نسبت بازده دارايي‌‌هاي معادل1.5درصد بهترين وضعيت را از نگاه اين شاخص به خود اختصاص داده است. پس از آن نيز بانک‏هاي ملت، پست‏بانک، خاورميانه، اقتصاد نوين و اعتبار ملل با نسبت يک درصد در رتبه‌‌هاي بعدي قرار دارند. بانک پارسيان و گردشگري نيز با نسبت‌‌هاي 0.8 و 0.3 درصد در سيستم بانکداري کشور درحال فعاليت هستند. همانند قسمت قبلي بانک دي با بازده دارايي منفي 15 درصدي يکي از بدترين عملکرد‌‌هاي بانک‌‌هاي بورسي را به نام خود ثبت کرده است.