چرا سیاست خارجی چین تغییر کرده است؟

ايسنا

بروزرسانی 1399/05/18 - 11:10

ايسنا/متن پيش رو در ايسنا منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

"چند روز پيش پس از آنکه مارک اسپر، وزير دفاع آمريکا ايده يک سفر به چين را تا اواخر سال جاري ميلادي مطرح کرد، بسياري تعجب کردند که چرا ساعاتي پس از اين صحبت نزاع جديد بين دو کشور بر سر تعطيلي کنسولگري چين در هوستون آمريکا مطرح شد."

به نقل از نشريه ساوت چاينا مورنينگ پست، ديپلمات‌هاي ارشد چين بنا به گفته برخي منابع وابسته به دولت اين کشور، در قبال اين پيشنهاد غيرمعمولي اسپر "نه آمادگي و نه از آن اطلاع داشتند". او اين پيشنهاد را در حين يک سخنراني شديداللحن روز سه‌شنبه گذشته خود که در آن "قانون شکني سيستماتيک و رفتار تهاجمي چين" در درياي چين جنوبي را به ‌طور مشخص محکوم کرد، مطرح ساخت.

وزارت امور خارجه چين عنوان کرد، ايده مارک اسپر براي "تقويت مديريت بحران را مورد ملاحظه قرار داده است". اين بر احتياط پکن در بدترين چالشي که از زمان برقراري روابط رسمي ميان آمريکا و چين در ۱۹۷۹ تاکنون دو کشور را رودرروي هم قرار داده، تاکيد دارد. اين در حالي اتفاق افتاده که پکن مشتاق به دريافت بازخوردي مثبت از بابت پيشنهاد وانگ يي، وزير امور خارجه اين کشور براي شروع مجدد روابط دوجانبه با بازگشايي تمامي مجاري گفتگو در اوايل ماه جاري ميلادي بود اما اين موضع آشتي‌جويانه وانگ يي که در ماه‌هاي اخير نسبتاً نادر بوده، با برخورد دولتي هرچه بيشتر بي صبر و متخاصم، تحت رهبري دونالد ترامپ، رئيس جمهور آمريکا که در راستاي تقويت شانس انتخاباتي به خطر افتاده‌اش به دنبال سرسختي بيشتر با چين است، مواجه شد.

يون سون، يک کارشناس ارشد مرکز استيمسون در واشنگتن عنوان کرد: وانگ واقعاً به دنبال راه‌هايي براي کاستن از تنش‌ها با آمريکا بود زيرا چين نگران روند بدتر شدن تنش‌ها است. وي ادامه داد: اما برخي اقدامات آمريکا بعد از شاخه زيتوني که پکن نشان داد مثل يک سيلي به صورت بوده‌اند.

در هفته‌هاي قبل از بروز مناقشه تعطيلي کنسولگري‌هاي آمريکا و چين که پکن آن را تشديد بي‌سابقه تنش خواند، واشنگتن به ميزان چشمگيري فشارها بر پکن را از جمله با قدرت نمايي در درياي چين جنوبي، اعمال تحريم بر هنگ کنگ و به بهانه سين‌کيانگ و گرم تر کردن روابطش با تايوان افزايش داد. ديپلمات‌هاي ارشد چين از جمله خود وانگ يي در مواجهه با اين قلدري آمريکا، شروع به مقابله با آمريکا کردند و ابهام معمول در مديريت روابط دوجانبه پکن با آمريکا به عنوان مهمترين روابط دوجانبه را کنار گذاشتند.

اگرچه اين نامعمول نيست که پکن از واشنگتن انتقاد کند اما در طي سالهاي گذشته مقام‌هاي چيني عمدتاً از ذکر مستقيم نام آمريکا و يا رهبران اين کشور حتي در اوج جنگ تجاري ادامه‌دار ترامپ با چين نيز پرهيز ميکردند. با اين حال از ۱۳ ژوئيه يعني زماني که مايک پامپئو، وزير خارجه آمريکا ادعاهاي توسعه طلبانه چين در مناقشه دريايي را "کاملاً غيرقانوني" خوانده و محکوم کرد (اين به عنوان يک نقطه عطف در سياست واشنگتن در قبال درياي چين جنوبي نگريسته شد) از آن پس وانگ يي مستقيماً در دست کم پنج موقعيت به آمريکا حمله کرد. وانگ يي در ديدارهاي دو جانبه اش با همتايان خود از فيليپين، ويتنام، آلمان، فرانسه و روسيه مکررا و صراحتا "نيروهاي ضد چين" در آمريکا را از بابت در پيش گرفتن قلدري، تحريک و پارانوياي به سبک مک کارتي محکوم کرد.

معاون‌هاي وزير خارجه نظير لي يوچنگ، لوئو ژائوهوي و ژنگ زگوانگ هم در اين تقابل مستقيم با آمريکا اظهاراتي مشابه وانگ يي مطرح و در جريان ديدارهاي دو جانبه و چند جانبه خود با کشورهاي اتحاديه اروپا و اتحاديه آ سه آن مستقيماً دولت دونالد ترامپ را مقصر اعلام کردند.

وانگ يي به طور خاص از حملات پامپئو به چين در سخنراني چند روز پيشش که در آن اين ديپلمات ارشد آمريکا تاريخچه حدوداً ۵۰ ساله تعامل اقتصادي و سياسي دو کشور را شکست خورده خوانده و رويکرد جديد در قبال چين را رويکرد "بي‌اعتماد باش و بررسي کن" توصيف کرد، انتقاد کرد. وانگ يي در مذاکراتش با سرگئي لاوروف، همتاي روسيه‌اي خود در ۱۸ ژوئيه هم تاکيد کرد: آمريکا احساس عقلانيت، اخلاق و اعتبار خود را به موجب احياي ذهنيت منسوخ شده جنگ سردي از دست داده است.

ناظران گفتند، آمريکا دارد اين پيام را به کشورهاي ديگر هم مي‌دهد که آنها احتمالاً نمي‌توانند خودشان را از تقابل چين و آمريکا کنار بکشند.

تيم روهلينگ، يک محقق و کارشناس در انستيتوي امور بين‌الملل سوئد اظهار کرد: ذهنيت جنگ سردي و جدا کردن اروپايي‌ها از آمريکايي‌ها در حقيقت جديد نيست. طبق درک من اين دو هدف دارد؛ دفع انتقادها با اين استدلال که بي پايه و اساس و تفکر قديمي هستند و رفتن به سراغ اروپايي‌ها و ديگران به عنوان شريک بالقوه.

تحليلگران همچنين گفتند، در اين حين که موضع تند دولت ترامپ در قبال چين براي هدفش در راستاي تشکيل يک بلوک ايدئولوژيکي به سبک جنگ سرد عليه پکن زيانبار است، رويکرد گزنده و تهاجمي چين تحت عنوان "جنگنده گرگ" هم مناقشه برانگيز است.

به گفته استيو تسانگ، مدير انستيتوي SOAS China در دانشگاه لندن، در دوران رياست جمهوري شي جنيپينگ، سياست خارجي چين گرايش ملي گرايانه به خود گرفته، تسلط حزب حاکم بر قدرت هرچه بيشتر تقويت شده و بحث‌ها درباره سياست‌هاي داخلي عمدتاً تعطيل شدند.

وي خاطرنشان کرد: در حالي که شي جينپينگ ديپلمات‌هاي چيني را تشويق مي‌کند که در خارج کردن شمشير از غلاف ترديد نکنند مشوقهايي را براي آنکه ديپلمات‌ها به جاي ديپلماسي سنتي، ديپلماسي جنگنده گرگ را در پيش بگيرند ايجاد کرده است. حالا سياست خارجي چين هر چيزي است که شي جينپينگ بگويد.

ژو ژيکان، يک پروفسور علوم سياسي و روابط بين‌الملل در دانشگاه باکنل پنسيلوانيا اظهار کرد: اين تاسف برانگيز است که دو کشور آمريکا و چين شيوه ديپلماسي جنگنده گرگ را اکنون در پيش گرفته‌اند و ديپلماتها و مقام‌هاي ارشد آنها از ادبيات غير ديپلماتيک براي مقصر دانستن طرف ‌مقابل از بابت همه مسائل دوجانبه استفاده مي‌کنند.