برگزیده

تعبیر کابوس طلای سیاه

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1399/05/31 - 11:10

دنياي اقتصاد/متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

در بيش از يک دهه گذشته نگراني اصلي در بازار نفت ديگر اتمام منابع نفت نبوده، بلکه رسيدن به اوج تقاضا و پس از آن ورود به مسير کاهشي اين سمت از بازار مهم‌ترين کاموديتي دنيا مساله‌اي بوده که فکر تحليلگران را به خود مشغول کرده است. دليل اين تحول از يکسو کشف منابع جديد در جاي جاي دنيا که عرضه را به مرور در وضعيت نامتوازني در برابر تقاضا قرار داده و از سوي ديگر، خطر گرمايش جهاني است که دولت‌ها را به حمايت از سوخت‌هاي تجديدپذير و وضع مقرراتي براي محدود کردن استفاده از منابع فسيلي و انتشار گازهاي گلخانه‌اي واداشته است.

اما اتفاقي که چنين روندي را سريع‌تر کرده، يک ويروس است. کوويد-۱۹ با درنورديدن تقريبا تمام کشورهاي جهان، مبتلا کردن ميليون‌ها نفر و کشتن صدها هزار نفر از يکسو، و از سوي ديگر اثرگذاري شديد بر بازارهاي جهاني، اين باور گروه‌هاي زيست‌محيطي را تقويت کرده که بايد هر چه زودتر براي محافظت از مردم جهان، اقدامات اساسي براي کاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي در پيش گرفت و در غير اين صورت، زمين به وضعيت برگشت‌ناپذيري خواهد رسيد که اين اقدامات بيش از هر صنعتي، صنايع نفت و گاز را تحت تاثير منفي قرار خواهد داد.

به گفته الکس کيماني، نويسنده مالي در اويل پرايس، دوره‌هاي متناوب رونق و رکود بسياري در بخش سوخت‌هاي فسيلي اتفاق افتاده است و هر بار قيمت‌ها کاهش شديدي را تجربه کرده، شرکت‌هاي نفت و گاز باور خود مبني بر اتکا بر منابع باارزش اين سوخت‌هاي زير زمين را از دست نداده‌اند. اما اين بار متفاوت است. تقاضا با وجود ورود به مسير افزايشي هنوز احتمالا بيش از ۱۰ ميليون بشکه در روز کمتر از پيش از دوره شيوع کرونا است. از طرفي، صداي فعالان محيط زيستي براي آگاهي بيشتر در مورد خطر گرمايش جهاني و سرمايه‌گذاري اخلاقي بلندتر شده است. بنابراين، مديران نفتي در حال پذيرش يک واقعيت هستند که احتمالا زماني بخش قابل توجهي از دارايي‌شان (ذخاير زير زمين) بدون استفاده و کاملا بي‌ارزش خواهد شد. اگر اين فرض را بپذيريم، از جذابيت فعاليت‌هاي اکتشاف نفت و گاز نيزکاسته خواهد شد، زيرا ماده‌اي کشف مي‌شود که شايد زماني خريداري نداشته باشد.

تحول بي‌پي
غول نفتي انگليسي، بي‌پي پس از توافق تاريخي تغييرات آب‌و‌هوايي سال ۲۰۱۵ در سازمان ملل، حق حفاري را دو برابر کرد. با اين حال، همين شرکت به جايي رسيده که اخيرا اذعان کرده: « نگراني‌ها درباره انتشار کربن و تغييرات آب‌و‌هوايي به معناي اين است که به‌طور فزاينده‌اي، اتمام منابع نفت جهان نامحتمل است.» در واقع، بخشي از اين منابع بلااستفاده باقي خواهد ماند. بي‌پي اعلام کرده ارزش دارايي‌هايش را به ميزان ۵/ ۱۷ ميليارد دلار کاهش داده و گفته انتظار دارد پاندمي کرونا روند فاصله گرفتن از سوخت‌هاي فسيلي را تسريع کند. به همين دليل است که اين شرکت و برخي غول‌هاي نفتي اروپا تلاش دارند از شرکت‌هاي نفت و گاز به شرکت‌هاي انرژي تغيير کنند. به اين ترتيب، آنها خواهند توانست از مواهب رونق سوخت‌هاي تجديدپذير در آينده بهره‌مند شوند.

بي‌پي صاحب چند پروژه با ريسک بالا است؛ از اکتشاف دريايي با عمق بالا در برزيل، آنگولا و خليج مکزيک تا ذخاير سانرايز که مالکيت آن را مشترکا با شرکت کانادايي هاسکي انرژي در اختيار دارد و با وجود دارا بودن منابع قير به ميزان تخميني ۷/ ۳ ميليارد بشکه، نيازمند پروسه استخراج پيچيده‌اي است. بر خلاف بي‌پي، همتاي آمريکاي آن يعني اکسون موبيل در طرف ديگر طيف قرار دارد و تاکنون در مقابل کاهش ارزش دارايي‌ها مقاومت کرده است و بر اين باور که ارزش نفت و گاز بالاخره بازيابي مي‌شود، پافشاري مي‌کند.

۲۰۲۵؛ سال هجوم به صنايع فسيلي‌
هدف توافق محيط‌زيستي پاريس مانع شدن از گرمايش جهاني بيش از ۲ درجه سانتيگراد تا پايان قرن حاضر است تا اتفاق فاجعه‌بار و غير‌قابل برگشتي براي اين سياره رخ ندهد. اما خبر هشدار‌آميز اين است که طبق تحقيقات جديد، تا سال ۲۱۰۰، دما به‌طور متوسط ۲/ ۳ درجه گرم‌تر خواهد شد. با فرض درستي اين برآورد، جامعه جهاني فقط ۱۰ سال براي مهار چشمگير انتشار گازهاي گلخانه‌اي فرصت دارد، در غير اين صورت، انسان تا ابد بايد با عواقب بي‌خردي خود مواجه باشد. توافق پاريس در سال ۲۰۱۶ و نشست سال گذشته سازمان ملل (COP۲۵) در مادريد نتوانسته‌اند به‌طور موثري بر گرمايش جهاني تاثير بگذارند.

در اين شرايط، شرکت‌هايي مانند اکسون که کماکان نمي‌خواهند کاهش ارزش دارايي‌هايشان را بپذيرند و اعلام کنند، بسيار بر حمايت دولت حساب کرده‌اند. اين شرکت‌ها با اين فرض که دولت‌ها هيچ اقدام شديدي در برابر بي‌تفاوتي آنها انجام نخواهند داد، به کار خود ادامه مي‌دهند. با اين حال، اين طرز تفکر ممکن است روياپردازانه باشد. در ژانويه امسال، اندرو گرنت، تحليلگر ارشد کربن ترکر هشدار داده بود که مقررات جديد محيط زيستي احتمالا قوي، ناگهاني و نه‌چندان منظم خواهند بود. او گفته واکنش به تغييرات خط‌مشي احتمالا از سال ۲۰۲۵ ديده خواهد شد که به‌طور جدي بر صنعت سوخت فسيلي تاثير منفي خواهد گذاشت.

کدام شرکت‌ها بيشتر در معرض خطرند؟
به نظر مي‌رسد هشدار گرنت در طول زمان در حال اثبات شدن است، چراکه انتظار مي‌رود شرکت‌هاي نفت و گاز فقط امسال حدود ۳۰۰ ميليارد دلار از دارايي‌هايشان را فاقد ارزش اعلام کنند و اگر دولت‌ها شروع به سختگيري بيشتر در زمينه اهداف محيط زيستي کنند، نزديک به يک تريليون دلار (هزار ميليارد دلار) نيز در چند سال آينده به همين سرنوشت دچار مي‌شود.

چشمان بسياري به نشست بعدي آب‌و‌هوايي سازمان ملل (COP۲۶) خواهد بود که قرار است در شهر گلاسکو برگزار شود. فعالان محيط‌زيستي اميدوارند اين کنفرانس دستاورد بسيار بيشتري نسبت به نشست‌هاي قبلي به دنبال داشته باشد.

با داشتن چنين چشم‌اندازي در ذهن، بايد گفت شرکت‌هايي مانند بي‌پي، رويال داچ شل، هس و آکسيدنتال پتروليوم که تاکنون اقدام به کاهش ارزش دارايي‌هايشان کرده‌اند، از امنيت بيشتري در بلند‌مدت نسبت به اکسون و امثال آن خواهند داشت که با لجاجت به دارايي‌هايي که از نظر بالقوه ارزشي ندارند، اتکا کرده‌اند. حتي شرکتي مانند OXY که مدت‌ها از کاهش سودآوري رنج مي‌برد، اخيرا به دليل سياست‌هاي کاهش ريسک و همچنين ثبات قيمت نفت با رشد رتبه سهامش از سوي يک بانک وال‌استريت يعني جي‌پي‌مورگان روبه‌رو شده است.

با اين حال، شايد بتوان اميدوار بود اکسون نيز به تدريج عاقلانه‌تر عمل کند زيرا اخيرا اين شرکت تصميم گرفته ارزش معدن عظيم درياچه کرل در شمال فورت مک‌کوري را پايين بياورد و برنامه‌ بازسازي پورتفوليوي جهاني و قديمي خود را که سالانه ۳۰ ميليارد دلار هزينه برمي‌دارد و به بدهي اکسون مي‌افزايد، کنار بگذارد.

از سوي ديگر، اگر ترامپ براي بار دوم به‌عنوان رئيس‌جمهور انتخاب شود، غول‌هاي نفتي آمريکايي در ميان‌مدت با خطرات زيادي روبه‌رو نخواهند شد. اما اگر رقيب احتمالي ترامپ يعني جو بايدن از حزب دموکرات با برنامه ۵ تريليون دلاري‌اش که براي مقابله با گرمايش جهاني طراحي شده، در انتخابات نوامبر پيروز شود، دوران سختي پيش‌روي نفتي‌ها خواهد بود. ترامپ به‌صوت مداوم مقررات محيط‌زيستي دوره رياست‌جمهوري اوباما را ملغي کرده است. او اخيرا الزامات نظارتي و تعميراتي دولت فدرال براي نشت متان در پروژه‌هاي نفتي و گازي را برداشته است. همچنين در تازه‌ترين اقدام ضد‌محيط‌زيستي ترامپ، براي اولين بار در تاريخ، حق حفاري در پناهگاه ملي حيات وحش قطب شمال را که بيش از ۷ ميليون و ۶۰۰ هزار هکتار وسعت دارد، صادر کرده است.

اوپک و چالش‌هاي پيش‌رو
اتفاقات سال ۲۰۲۰ برخي مسوولان سابق و فعلي اوپک را نيز نگران کرده است. خبرگزاري رويترز در گزارشي که اواخر ماه گذشته منتشر شد، نوشت: پاندمي کرونا و سقوط مصرف نفت باعث شده اوپکي‌ها از خود بپرسند آيا اين اتفاقات باعث تغيير دائمي در تقاضا خواهد شد و اگر عصر نفت در حال نزديک شدن به پايان خود باشد، بايد چه استراتژي براي مديريت عرضه در پيش گرفت.

يک منبع نزديک به اوپک به رويترز گفته «اين افراد (در اوپک) با واقعيت جديدي هنگام بيداري روبه‌رو مي‌شوند و در تلاشند آن را بهتر بفهمند.» اين منبع همچنين گفته در اذهان همه بازيگران کليدي اين امکان وجود دارد که مصرف نفت شايد هرگز کاملا بازيابي نشود.

رويترز با هفت نفر از مسوولان فعلي و سابق اوپک مصاحبه کرده که گفته‌اند بحران سال جاري ميلادي که نفت برنت را به زير ۱۶ دلار در هر بشکه رساند، باعث شده اوپک و ۱۳ عضوش به چشم‌انداز رشد تقاضا بيشتر فکر کنند. اعضاي اوپک فقط ۱۲ سال پيش با رشد بي‌سابقه قيمت نفت به ۱۴۵ دلار بر بشکه پول زيادي کسب کردند. در آن زمان تقاضا به شدت افزايش يافته بود. اما حالا اگر مصرف شروع به کاهش دائمي بگيرد، اين گروه با انطباقي دراماتيک روبه‌رو خواهد شد. اوپک نيازمند مديريت نزديک‌تر رابطه‌اش با ديگر توليدکننده‌ها مانند روسيه خواهد بود چراکه بايد درآمد رو‌به‌کاهشش را به حداکثر ممکن برساند، از سوي ديگر، بايد با رقابت براي سهم بازار نيز مقابله کند.