هفته های حیاتی در شورای امنیت

اعتماد

بروزرسانی 1399/05/31 - 17:22

اعتماد/متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

سارا معصومي/ مايک پمپئو، وزير خارجه ايالات متحده امريکا بازي با پرونده ايران در شوراي امنيت را از امروز وارد نيمه دوم مي‌کند. نيمه اول شامگاه شنبه به وقت تهران با نتيجه 13 بر 2 با شکست تيم ترامپ به پايان رسيد. در نيمه نخست تيم ترامپ به مدت چندماه تمام تلاش خود را بر به تصويب رساندن قطعنامه جديدي متمرکز کرد که در آن بيشترين اعضاي شوراي امنيت راي به تمديد تحريم تسليحاتي ايران بدهند و البته از وتوي روسيه و چين هم خبري نباشد. نتيجه اين تلاش‌ها دو راي منفي چين و روسيه به همراه 11 راي ممتنع ديگر کشورهاي عضو شورا به قطعنامه‌اي بود که متن آن چندين بار از سوي تيم ترامپ تعديل شد تا شايد مقبول افتد. در چنين شرايطي نيمه اول با دو راي مثبت دومينيکن و ايالات متحده به قطعنامه پيشنهادي امريکا به اتمام رسيد؛ شکستي تمام‌عيار و بي‌سابقه براي امريکا در تاريخ شوراي امنيت. پس از آن تيم پمپئو سراغ همان گزينه‌اي رفت که از پيش اعلام کرده بود: ارايه تعبيري عجيب و غريب از حضور امريکا در قطعنامه 2231 به عنوان عضو دايم شوراي امنيت که مي‌تواند به بهانه عدم اجراي تعهدات هسته‌اي از سوي ايران مکانيسم بازگرداندن قطعنامه‌هاي پيشين اين شورا عليه ايران را کليد زده و در بازه زماني 30 روزه اين قطعنامه‌ها را به حالت اجرا بازگرداند. روز گذشته منابع خبري اعلام کردند که مايک پمپئو وزير خارجه دولت ترامپ که تاکنون متحمل شکست‌هاي بسياري در پرونده ايران شده پس از آنکه مافوقش پيشنهاد ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه براي برگزاري جلسه مجازي ميان سران کشورهاي عضو دايم شوراي امنيت با آلمان و ايران را رد کرد، امروز (پنجشنبه) شکايت دولتش از عدم اجراي تعهدات هسته‌اي برجامي توسط ايران را به شوراي امنيت ارايه خواهد کرد. البته توجه داشته باشيم که امريکاي ترامپ قرار است از عدم پايبندي ايران به توافقي شکايت کند که خود امريکا به عنوان يکي از بانيان آن نه تنها به مفاد آن عمل نکرد، بلکه ساير اعضا را هم براي عمل نکردن به مفاد اين توافق مورد انتقاد شديد قرار داده و با ابزار تحريم تهديد کرد. همزمان با اعلام اين خبر، وزارت خارجه امريکا در بيانيه‌اي از گفت‌وگوي تلفني پمپئو با «هايکو ماس»، وزير خارجه آلمان خبر داد. رايزني‌هايي که تيم ترامپ در چندماه اخير بر تنوع و تعدد آنها افزوده تا شايد بتواند ميان مطالبه خود و موضع متحدان سنتي از دست رفته، نقطه اشتراکي پيدا کند. البته که سه کشور اروپايي در اختلاف‌هاي غيربرجامي با ايران با واشنگتن کم و بيش هم‌نظر هستند اما معتقدند که رويه يک‌جانبه‌گرايانه، فراحقوقي و غيرقانوني که کاخ سفيد در يک سه سال و نيم گذشته در قبال ايران در پيش گرفته عملا امکان همراهي آنها با واشنگتن را از بين برده است. به زبان ساده مي‌توان گفت که اروپا با امريکا در شيوه مقابله با ايران در دو حوزه فعاليت‌هاي منطقه‌اي و موشکي اختلاف نظر دارد. بر اساس آنچه نخستين‌بار خبرنگار تلويزيون «العربي» در حساب کاربري خود توييت کرد، مايک پمپئو امروز به وقت ايالات متحده خودرا به نيويورک، مقر سازمان ملل متحد مي‌رساند تا با آنتونيو گوترش دبير کل سازمان ملل متحد ديدار کرده و همزمان روند بازگرداندن قطعنامه‌هاي پيشين عليه ايران موسوم به مکانيسم ماشه (اسنپ‌بک) را فعال کند.

به گزارش رويترز و به نقل از چند ديپلمات، احتمالا وزير خارجه ايالات متحده با رييس دوره‌اي شوراي امنيت ديدار کرده و شکايتنامه خود عليه ايران را به او تحويل خواهد داد. اگر همه ‌چيز طبق اعلام رسانه‌ها پيش برود، وزير خارجه تيم ترامپ از امروز ورود کشورش به روندي پيچيده و احتمالا طولاني‌تر از 30 روز مدنظر را کليد خواهد زد. پمپئو با تعبيري که هيچ کس جز حقوقدان‌هاي تيم خودش قبول ندارند تحت لواي اين ادعا که امريکا هنوز «مشارکت‌کننده در برجام» است وارد ميدان نبرد سياسي و حقوقي جديدي با ايران، بازماندگان در برجام و اعضاي دايم و غيردايم شوراي امنيت مي‌شود. وزير خارجه کشوري که خودش با نقض اساسي برجام از اين توافق خارج و تحريم‌ها عليه ايران را به صورت يک‌جانبه بازگرداند اکنون از ايران با اتهام نقض اساسي اين توافق شکايت مي‌کند. در چند روز اخير مطالب بسياري درباره سناريوهاي پيش روي اين اقدام امريکاي ترامپ نوشته شده است. بخش عمده‌اي از اين تحليل‌ها بر اين پايه است که اصولا ايالات متحده با خروج از برجام، اعلام رسمي اين خروج و همچنين اعمال مجدد تحريم‌هاي اعمال شده عليه ايران، ديگر جايي در اين توافق و به تبع آن در قطعنامه 2231 ندارد. حتي چهره‌اي مانند جان بولتون، مشاور امنيت ملي سابق کاخ سفيد که از مدافعان تغيير نظام در ايران است، معتقد است که تيم ترامپ نمي‌تواند با قطعنامه 2231 و توافق هسته‌اي با ايران گزينشي برخورد کرده و بخش‌هايي از آن را قبول و بخش‌هايي را رد کند. با اين همه در بستر حقوقي سازمان ملل و شوراي امنيت پيش‌بيني حرکت مهره‌ها و دامنه ممکن حرکتي آنها ساده نيست. تبصره‌هاي حقوقي و بازي‌هاي سياسي در اين بستر از جايگاه قابل توجهي برخوردار هستند و به دليل همين پيچيدگي‌ها بود که کشورهاي اروپايي در چند هفته اخير تلاش کردند به راه‌حل به گمان خود مرضي‌الطرفيني براي ممانعت از ورود ايران و 1+4 به زمين بازي پيچيده امريکا با توسل به تعبير خود از مکانيسم ماشه دست پيدا کنند. يک منبع آگاه در اين باره به «اعتماد» مي‌گويد: « اروپايي‌ها ابتدا طرح تصويب قطعنامه جديدي را دادند که در سايه آن اقدام اتوماتيک لغو محدوديت‌هاي تسليحاتي ايران در پايان مهرماه دست نخورده باقي بماند، اما خريد و فروش انواعي از تجهيزات نظامي براي ايران همچنان ممنوع باشد يا نياز به مجوز خاص داشته باشد. به زبان ساده‌تر اروپايي‌ها به دنبال کوچک‌تر کردن ليست خريدهاي ممنوعه براي ايران بودند؛ پيشنهادي که با واکنش تند ايران روبه‌رو شد پيشنهاد دوم اروپايي‌ها به منظور راضي کردن ترامپ از تندروي بيشتر اين بود که کشورهاي درگير در اين پرونده به شمول ايران و امريکا با هم به تفاهمي خارج از چارچوب يک قطعنامه مصوب جديد برسند که در آن اجرايي شدن لغو تحريم‌هاي تسليحاتي ايران با محدوديت‌هايي روبه‌رو شود. اين پيشنهاد نيز با مخالفت ايران روبه‌رو شد. به گزارش «اعتماد»، مقام‌هاي متفاوت سياسي در ايران از رييس‌جمهور تا وزير خارجه بارها هشدار داده‌اند که عدم لغو تحريم‌هاي تسليحاتي ايران در پايان مهرماه با واکنش بسيار تند و شايد هم غيرقابل پيش‌بيني تهران روبه‌رو خواهد شد. در شرايطي که تيم ترامپ مقدمات اجرايي کردن مکانيسم ماشه را کليد بزند، چه روندهايي بايد طي بشوند؟ آيا ترامپ مي‌تواند از روز يکم اعلام شکايت به راحتي ساعت شني بازگشت قطعنامه‌هاي پيشين سازمان ملل متحد عليه ايران را به راه انداخته و در روز سي‌ام اين قطعنامه‌ها در سايه توسل به مکانيسم ماشه خود به خود فعال بشوند؟ يک منبع آگاه ايراني در اين باره به «اعتماد» مي‌گويد: «ايران در سه حوزه در حال رايزني و تلاش است؛ نخست آنکه تلاش مي‌کنيم درخواست امريکا براي استفاده از اين حق با توجه به پايان يافتن حضور اين کشور در برجام، پذيرفته نشود. دوم آنکه حتي در صورت پذيرش اين درخواست، تلاش خود را بر رد آن در همان مراحل اوليه طرح در شوراي امنيت متمرکز خواهيم کرد و در نهايت هم اگر تيم ترامپ از هر دو مرحله عبور کند اگر ساير کشورها موضع تيم امريکا در بازگشت قطعنامه‌هاي سازمان را به رسميت نشناسند، امريکا ابزار اجراي اين اعلام خودسرانه را در اختيار نخواهد داشت.» بر همين اساس سه برخورد در شوراي امنيت با تلاش امريکا براي فعال‌سازي مکانيسم ماشه قابل تصور است: اگر طرف امريکايي بتواند حقانيت آييني خود براي طرح اين موضوع را اثبات کند و با مخالفتي روبه‌رو نشود براي پيشبرد مسير به 9 راي نياز دارد که البته در مسائل آييني حق وتو وجود ندارد. اگر امريکا 9 راي کافي را در اختيار نداشته باشد، متحمل شکست سنگين ديگري خواهد شد. اما اگر طرف امريکايي بتواند اثبات کند که در اين پرونده از حق محتوايي برخوردار است باز هم بايد 9 راي موافق در اختيار داشته باشد اما در اين حوزه حق وتو وجود دارد و امريکا مي‌تواند از حق وتوي خود استفاده کند. در حالت سوم امريکا مي‌تواند با توجه به مخالفت‌ها به تنهايي در پايان 30 روز اعلام کند که قطعنامه‌هاي قبلي عليه ايران فعال شده‌اند.

هفته‌هاي حياتي در شوراي امنيت
در حالي که تيم ترامپ تمام تلاش خود را براي پرهيز از رسيدن ايران به خط پايان در اواخر مهرماه به کار بسته و به همين منظور از امروز به گمان خود ساعت شني 30 روزه را به کار انداخته، هفته‌هاي پيش‌رو بسيار مهم و حياتي هستند و در اين بازه زماني پيش‌رو، بازيگري سه طرف بسيار مهم و حتي سرنوشت‌ساز است:
1. روساي دوره‌اي شوراي امنيت که در حال حاضر اندونزي رياست اين دوره را برعهده دارد . روساي دوره‌اي از اختيارات قابل توجه رويه‌اي در مورد طرح يا توزيع ورودي‌هاي شوراي امنيت برخوردار هستند. با اين حال بازي با اختيارات رويه‌اي، بازي پرهزينه‌اي براي روساي دوره‌اي شوراست و مشخص نيست که يک کشور تا چه ميزان بتواند در برابر فشارها و حتي تهديدهاي تيم امريکا مقاومت کند.
2. ديگر اعضاي شوراي امنيت و به ويژه اعضاي دايم و بازماندگان در برجام به شمول چين، روسيه و سه کشور اروپايي (فرانسه، بريتانيا و آلمان). اين اعضا همزمان از اختيارات و اثرگذاري رويه‌اي و محتوايي برخوردار هستند به گونه‌اي که هم مي‌توانند به رييس دوره‌اي شورا و دبيرخانه فشار بياورند و هم دست خودشان را براي انجام اقداماتي در راستاي کند کردن يا سنگ‌اندازي بر سر راه تلاش‌هاي امريکا و تفسيرش از برجام و مکانيسم ماشه باز کنند.
3. دبيرخانه سازمان ملل و شخص دبيرکل که در صورت پيشبرد فعال‌سازي مکانيسم ماشه توسط امريکا و شکاف بي‌سابقه‌اي که بين امريکا و ديگر اعضا شکل خواهد گرفت، نظارت بر اجرا يا عدم اجراي اعمال تحريم‌ها بر عهده کميته‌هاي اين دبيرخانه خواهد بود. اگر ايالات متحده بتواند تا اين مرحله پيشروي کند براي تشکيل اين کميته‌ها و فعال شدن آنها فشار سنگيني را بر دبيرخانه اعمال خواهد کرد. در اين مرحله ديگر اعضا که اين اقدام امريکا را غيرقانوني مي‌دانند مي‌توانند با تامين بودجه براي کميته‌هاي تحريم مخالفت کنند. نقش دبيرکل در اين مرحله بسيار مهم است.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar