شلیک نهایی با موشک دوم

شرق/متن پيش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
ششماه پس از سرنگوني هواپيماي بويينگ۷۳۷ خطوط هواپيمايي اوکرايني درپي برخورد دو موشک مجاورتي با بدنه اين هواپيما و کشتهشدن تمامي 176 سرنشين آن، سرانجام جعبهسياه آن به فرانسه ارسال و رمزگشايي شد. ديروز رئيس سازمان هواپيمايي کشوري در سخناني، نتايج حاصل از بررسي جعبه سياه را اعلام کرد. کاپيتان تورج زنگنه از زندهبودن سرنشينان هواپيماي اوکرايني پيش از برخورد موشک دوم خبر داد و البته در بخش ديگري از سخنانش تأکيد کرد: «اين نتيجه صرفا براي ايمني بيشتر و پيشگيري از حوادث مشابه است و توقع ميرود از آن برداشت و استفاده سياسي نشود». پس از انتشار اين گزارش، خانوادههاي کشتهشدگان در بيانيهاي، اين گزارش را زير سؤال بردند و آن را نشانهاي از پنهانکاري برشمردند. پس از انتشار نتايج بهدستآمده از بازخواني جعبهسياه بويينگ ۷۳۷ اوکرايني از زبان رئيس سازمان هواپيمايي کشوري، وبسايت اين سازمان از دسترس خارج شد؛ هرچند پس از حدود دو ساعت مجددا به حالت عادي بازگشت. در اين خبر، کاپيتان تورج زنگنه اعلام کرده بود: «در داخل کابين پرواز سه نفر کرو و يک نفر معلم بودهاند که هر سه متوجه شرايط غيرعادي شده و تا آخرين لحظات مشغول کنترل و هدايت هواپيما بوده و معلم خلبان بعضي از راهنماييها را انجام ميدهد، از جمله اين را که هر دو موتور هواپيما فعال هستند، به خلبان اعلام ميکند و با توجه به اينکه صداي کابين پس از ۱۹ ثانيه بعد از انفجار قطع ميشود و موشک دوم ۲۵ ثانيه پس از آن شليک و به مجاورت هواپيما رسيده تحليلي در مورد عملکرد و آثار موشک دوم از جعبههاي سياه هواپيما به دست نميآيد؛ چراکه قطعات ناشي از موشک اول و اصابت آن به هواپيما باعث قطع همزمان جعبههاي FDR و CVR در ۱۹ ثانيه پس از آن شده است». بر اساس اين خبر، سرنشينان پيش از برخورد موشک دوم، هنوز زنده بودند.
در ديماه سال گذشته و پس از اعلام برخورد دو موشک سپاه پاسداران به هواپيماي اوکرايني، اطلاعيهاي ازسوي سازمان هواپيمايي کشوري منتشر شد که با از دسترس خارجشدن وبسايت، اين اطلاعيه حذف شد.
سرنشينان پس از برخورد موشک اول زنده بودند
براساس اعلام وبسايت سازمان هواپيمايي کشوري، رئيس اين سازمان نتايج بهدستآمده از بازخواني جعبههاي سياه بويينگ ۷۳۷ اوکرايني را اعلام کرد. کاپيتان تورج دهقانيزنگنه گفته بود: «بازخواني جعبههاي سياه بويينگ ۷۳۷ اوکرايني برابر مقررات بينالمللي و تحت نظارت و مسئوليت سازمان هواپيمايي کشوري ايران انجام شده است».
او گفت: «هنگام بازخواني، نمايندگان کشورهاي آمريکا بهعنوان طراح سازنده هواپيما، اوکراين ثبتکننده و بهرهبردار، فرانسه ارائهدهنده خدمات و مشاور فني و نمايندگان کشورهاي کانادا، انگلستان و سوئد که اتباعشان در اين پرواز بودند و نماينده سازمان بينالمللي هواپيمايي کشوري (ايکائو) در اين فرايند حضور داشتند».
زنگنه با بيان اينکه دادههاي هر دو جعبهسياه هواپيما بدون مشکل فني بازخواني شد، افزود: «تا زمان ۶:۱۴:۵۶ همه متغيرهاي پروازي عادي و هواپيما در شرايط نرمال بوده و CVR هواپيما تا ۱۹ ثانيه پس از انفجار موشک اول را ضبط کرده است».
رئيس سازمان هواپيمايي کشوري با بيان اينکه اقدامات و مشارکت صورتگرفته در فرايند بازخواني براساس استانداردهاي انکس ۱۳ ايکائو بوده است، تصريح کرد: «در داخل کابين پرواز سه نفر کرو و يک نفر معلم بودهاند که هر سه متوجه شرايط غيرعادي شده و تا آخرين لحظات مشغول کنترل و هدايت هواپيما بوده و معلم خلبان بعضي از راهنماييها را انجام ميدهد از جمله اين را که هر دو موتور هواپيما فعال هستند، به خلبان اعلام ميکند و با توجه به اينکه صداي کابين پس از ۱۹ ثانيه بعد از انفجار قطع ميشود و موشک دوم ۲۵ ثانيه پس از آن شليک و به مجاورت هواپيما رسيده، تحليلي در مورد عملکرد و آثار موشک دوم از جعبههاي سياه هواپيما به دست نميآيد؛ چرا که قطعات ناشي از موشک اول و اصابت آن به هواپيما باعث قطع همزمان جعبههاي FDR و CVR در ۱۹ ثانيه پس از آن شده است». او با بيان اينکه سازمان هواپيمايي کشوري ايران از دفتر تحقيقات و تحليل ايمني هواپيمايي کشوري فرانسه براي همکاريهاي بازخواني تشکر کرده است، گفت: «اطلاعات استخراجشده در اختيار نمايندگان کشورهاي ذيربط قرار گرفته تا تحليلهاي ايمني و فني خود را در چارچوب استانداردهاي ايکائو به سازمان هواپيمايي کشوري ايران ارائه دهند».
استفاده سياسي نکنيد
زنگنه گفت: «اين اقدامات با هدف ايمني و جلوگيري از رخدادهاي مشابه صورت ميگيرد و هر نوع استفاده سياسي از اين فرايندها ضمن اينکه در تعارض با اهداف مورد تصريح ايکائو قرار دارد، روند رسيدگي به سانحه را تحتالشعاع قرار خواهد داد».
رئيس سازمان هواپيمايي کشوري در پايان گفت: «سازمان هواپيمايي کشوري از تمامي ذينفعان درخواست ميکند که از هر نوع تحليل يا استفاده از اين اطلاعات که در راستاي ايمني نباشد، خودداري کنند».
آسمان ايران ايمن است
او به تمام شرکتهاي هواپيمايي که از فضاي پروازي ايران استفاده ميکنند يا قبلا از اين فضا استفاده ميکردند، اطمينان داد که آسمان ايران ايمن و آماده پذيرش جريان ترافيک هوايي است.
سرنگونيهاي سرگردان
برخي تحليلگران معتقدند که ممکن است برخي دادههاي کافي در اين زمينه هنوز در دسترس نباشد و بررسي آن زمان بيشتري ميطلبد. آنها معتقدند که جعبههاي سياه حتي وقتي کاملا سوخته و مچاله شدهاند، بازهم تا حد زيادي صدا يا اطلاعات را ضبط ميکنند. بنابراين قطعشدن اطلاعات FDR و CVR بهصورت همزمان، بايد با دقت بيشتري مورد بررسي قرار گيرد.
از منظر حقوقي، سازمان هواپيمايي کشوري ايران بهعنوان کشوري که در آن سانحه رخ داده، مسئول بررسي سانحه و انتشار گزارش است. حال اگر ايراداتي به گزارش وارد باشد، بايد کشورهاي ذينفع از سازمان هوانوردي جهاني (ايکائو) درخواست بررسي مجدد کنند. در غير اينصورت، انتشار هرگونه گزارشي خارج از اين مجرا، غيررسمي و غيرقابل استناد خواهد بود.
سانحهاي مشابه در سال 2014 ميلادي، اين احتمال را ميدهد که با گذشت زمان، جزئيات دقيق و روشني از اين سانحه به دست نرسد. پرواز شماره ۱۷ هواپيمايي مالزي، پرواز مستقيم شرکت هواپيمايي مالزي بود که از آمستردام به مقصد کوالالامپور در حرکت بود. اين پرواز در ميان راه در مرز روسيه و اوکراين سرنگون شده و تمامي سرنشينان آن، کشته شدند. گزارشهاي اوليه از پرتاب موشک به سمت هواپيما بهعنوان دليل سقوط آن اشاره ميکردند اما تا همين لحظه، روسيه باوجود شواهد موجود، زير بار نرفته و در سطح جهاني نيز شاهد توقف پروازها از آسمان روسيه نبوديم.
اگر کمي به عقب برگرديم، 32 سال قبل، پرواز مسافربري شماره ۶۵۵ شرکت هواپيمايي ايراناير، از تهران به مقصد دوبي در حرکت بود که با شليک دو موشک استاندارد از ناو يو اساس وينسنس متعلق به نيروي دريايي ايالات متحده آمريکا در ارتفاع ۱۲ هزار پايي بر فراز خليجفارس سرنگون شد و تمامي ۲۹۰ سرنشين آن که شامل ۴۶ مسافر غيرايراني و ۶۶ کودک (زير ۱۳ سال) بودند، جان باختند اما باوجود شکايات متعدد ايران، آمريکا هرگز در مجامع بينالمللي پاسخگو نبود.
به گفته برخي کارشناسان، علت بينتيجهبودن پيگيري اين سوانح، عمدتا به نقش ايکائو بازميگردد که سازماني زيرمجموعه سازمان ملل بوده و حق حاکميتي را درواقع به اعضا واگذار کرده است؛ بنابراين ايکائو مستقلا نميتواند اقدام خاصي انجام دهد.