سایه بایدن بر توافق اعراب و اسرائیل

شرق/متن پيش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

‌در هفته‌هاي منتهي به انتخابات رياست‌جمهوري آمريکا، سير تحولات مربوط به مناقشه اسرائيل- فلسطين شدت گرفته است. «دونالد ترامپ» رئيس‌جمهوري ايالات متحده که در دوره اول رياست‌جمهوري خود موفقيت قابل توجهي در حوزه سياست خارجي نداشته، مي‌خواهد با فشار بر کشورهاي عرب حوزه خليج فارس، آنها را تشويق به عادي‌سازي رابطه با اسرائيل کند -‌کاري که رؤساي‌ جمهور قبلي ايالات متحده موفق به انجام آن نشدند- تا شايد از اين طريق بتواند برگ برنده‌اي در اين حوزه در رقابت‌هاي انتخاباتي و مناظره‌ها در برابر «جو بايدن»، نامزد دموکرات‌ها داشته باشد. از طرف ديگر، «بنيامين نتانياهو»، نخست‌وزير اسرائيل نيز که نگران نتيجه انتخابات سوم نوامبر آمريکاست، مي‌خواهد از حضور ترامپ در کاخ سفيد براي تأمين خواسته‌هاي خود استفاده کند. نتانياهو از يک سو در داخل اسرائيل به دليل پرونده‌هاي فساد مالي و سوءمديريت در بحران کرونا تحت فشار افکار عمومي قرار دارد و از سوي ديگر نگران آن است که در صورت پيروزي بايدن نتواند خواسته‌هاي خود را به راحتي مانند زمان حضور ترامپ در کاخ سفيد اجرا کند و حمايت تندروهاي اسرائيل را از دست بدهد.
‌بر همين اساس، ترامپ و نتانياهو مي‌خواهند طرح معامله قرن را که کاخ سفيد در ابتداي سال 2020 ارائه کرد و با مخالفت شديد فلسطين و حاميانش روبه‌رو شد، پيش ببرند. عادي‌سازي رابطه اعراب و اسرائيل يکي از مهم‌ترين بخش‌هاي اين طرح به شمار مي‌آيد و در ماه‌هاي گذشته واشنگتن مذاکراتي پنهاني با اعراب براي اجراي اين خواسته خود داشته است.
‌در هفته‌هاي اخير دو کشور امارات متحده و بحرين اعلام کرده بودند که با ميانجيگري ايالات متحده رابطه خود با اسرائيل را عادي‌سازي خواهند کرد. مراسم امضاي اين توافق‌ها و روابط ديپلماتيک ميان امارات و بحرين با اسرائيل سه‌شنبه با حضور بنيامين نتانياهو و وزراي خارجه امارات و بحرين به ميزباني ترامپ در کاخ ‌سفيد برگزار شد؛ اما ترديدي نيست که ميهمانان و ميزبان مراسم روز سه‌شنبه، سايه جو بايدن را هم بر اين مراسم حس مي‌کردند و اين نگراني نزد آنها وجود داشت که در صورت پيروزي بايدن، طرح معامله قرن، روند عادي‌سازي رابطه اعراب و اسرائيل و در مجموع مناقشه اسرائيل و فلسطين چه سرنوشتي پيدا مي‌کند.

---

بازار

---

استقبال از  عادي‌سازي
در روزهاي اخير چهره‌هاي شاخص حزب دموکرات با وجود انتقاد از سياست الحاق کرانه باختري به خاک اسرائيل از سوي نتانياهو، از عادي‌سازي رابطه کشورهاي عربي با اسرائيل استقبال کرده‌اند. «جيک ساليوان»، مشاور عالي جو بايدن در حوزه سياست خارجي هم عادي‌سازي رابطه امارات و بحرين با اسرائيل در ازاي توقف الحاق کرانه باختري را «يک موفقيت مثبت براي سياست خارجي رئيس‌جمهور آمريکا» دانست و گفت: «اين توافق براي منطقه، اسرائيل و صلح، اتفاق خوبي است».
ساليوان که در دوره حضور «هيلاري کلينتون» در وزارت خارجه آمريکا مشاور ارشد او بود، تمام اعتبار اين توافق را متعلق به ترامپ نمي‌داند و معتقد است که پايه و اساس چنين توافقي در دولت «باراک اوباما»، رئيس‌جمهوري سابق اين کشور، گذاشته شده است؛ «ترامپ اين توافق را به گونه‌اي تبليغ مي‌کند انگار با اتفاقي خارق‌العاده روبه‌رو هستيم. واقعيت اين است که اين توافق را بايد دقيقا آنچه هست ببينيم نه بيشتر. مدتي طولاني است که ايالات متحده در تلاش بود تا رابطه اعراب و اسرائيل را بهبود ببخشد. قطعا آنچه سه‌شنبه در کاخ سفيد رقم خورد، صرفا حاصل ديپلماسي دولت ترامپ نبود».
ساليوان درباره واکنش بايدن به اين توافق هم مي‌گويد: «بايدن قطعا از اين توافق استقبال خواهد کرد. در سال‌هاي گذشته اين راز آشکار شده بود که کشورهاي عربي قصد بهبود رابطه خود با اسرائيل را دارند».
اجراي طرح الحاق کرانه باختري که با تأييد ضمني دولت ترامپ همراه بود، به دلايل متعددي از سوي نخست‌وزير اسرائيل متوقف شده که از جمله دلايل آن مي‌توان به نگراني نسبت به تأثير منفي اين اقدام بر رأي ترامپ در انتخابات نوامبر و نيز انتظار براي عادي‌سازي روابط ديپلماتيک با امارات متحده عربي اشاره کرد. به نظر مي‌رسد يکي ديگر از دلايل عقب‌نشيني نتانياهو از طرح الحاق کرانه باختري که قرار بود در ماه جولاي اجرا شود، مخالفت دولت احتمالي جو بايدن-کامالا هريس باشد. نه‌تنها بايدن بلکه بسياري از هواداران اسرائيل در کنگره آمريکا با طرح الحاق مخالفت کرده‌اند و نخست‌وزير اسرائيل هم با نيم‌نگاهي به نظرسنجي‌ها و پيشتازي بايدن، نمي‌خواهد از همان ابتداي روي‌کارآمدن احتمالي او، رابطه با کاخ‌ سفيد را متشنج کند.
مطمئنا امارات متحده عربي امتيازاتي را در دولت ترامپ کسب مي‌کند؛ زيرا به کاخ‌ سفيد يک موفقيت بزرگ در سياست خارجي در ماه‌هاي منتهي به انتخابات ارائه کرده است. با اين حال اکثريت دموکرات‌هاي کنگره که با الحاق مخالفت مي‌کردند هم هميشه خواستار عادي‌سازي رابطه اعراب با اسرائيل هستند و آنها نيز به طور کلي اين اقدام را تحسين مي‌کنند. علاوه بر اين امارات که تا پيش از اين به‌عنوان يکي از متحدان عربستان در جنگ يمن حضور داشت، مي‌تواند نگاه منفي در کنگره آمريکا از جمله ميان دموکرات‌ها نسبت به خود را اصلاح کند.

خاورميانه‌اي متفاوت
در صورتي‌ که بايدن در انتخابات نوامبر امسال به پيروزي برسد و در ژانويه 2021 وارد کاخ ‌سفيد شود، با خاورميانه‌اي کاملا متفاوت با ژانويه 2017 روبه‌رو مي‌شود که به همراه اوباما از آن خارج شده بود. در چهار سال گذشته فلسطيني‌ها در اعتراض به کنار گذاشته‌شدن راه‌حل دودولتي، به‌رسميت‌شناختن اورشليم به‌عنوان پايتخت اسرائيل و حمايت واشنگتن از شهرسازي‌ها، مذاکره با ايالات متحده و اسرائيل را بايکوت کرده‌اند.
با اينکه بايدن بارها تأکيد کرده که به محض ورود به کاخ سفيد مي‌خواهد آسيب‌هايي را که ترامپ در حوزه‌هاي داخلي و خارجي وارد کرده، جبران کند، اما درباره مناقشه اسرائيل-فلسطين نبايد چندان خوش‌بين به تغييرات اساسي باشيم.
فلسطيني‌ها شرق اورشليم (بيت‌المقدس) را که اسرائيل در جريان جنگ سال 1967 آن را اشغال کرد، پايتخت خود مي‌دانند. تا قبل از دولت ترامپ هم هيچ دولتي در واشنگتن حاضر نبود تا زمان توافق صلح نهايي، ادعاي دو طرف در مورد اين شهر را به رسميت بشناسد؛ اما ترامپ، اورشليم را به‌عنوان پايتخت اسرائيل به رسميت شناخت و سفارت آمريکا را از تل‌آويو به اين شهر منتقل کرد.

حمايت از  کشور  فلسطيني
با اين حال، مشاوران بايدن مي‌گويند که او سفارت ايالات متحده را به تل‌آويو بر‌نمي‌گرداند، ولي به احتمال زياد يک کنسولگري در قدس شرقي بازگشايي کرده و به سفارت فلسطين در واشنگتن نيز دوباره اجازه فعاليت مي‌دهد. جلب اعتماد فلسطيني‌ها چالشي اساسي براي بايدن خواهد بود. بنابراين تيم بايدن مي‌خواهد در صورت پيروزي در انتخابات سياست‌هايي دقيق و سنجيده با توجه به دهه‌ها چالش ميان اسرائيل و فلسطين در پيش بگيرد.
«جرمي بن آمي»، رئيس يک سازمان حمايت از اسرائيل در واشنگتن و از مشاوران غيررسمي کمپين بايدن مي‌گويد: «بايدن خلاف ترامپ از ايجاد کشور مستقل فلسطين در کنار اسرائيل حمايت مي‌کند. با ورود بايدن به کاخ ‌سفيد بدون ترديد سيگنال‌هايي در همين زمينه ارسال خواهد شد».
‌بايدن همچنين وعده داده که مي‌خواهد کمک‌هاي مالي ايالات متحده به فلسطيني‌ها را که ترامپ به بهانه «عدم همکاري فلسطيني‌ها براي دستيابي به صلح» قطع کرده است، مجددا از سر بگيرد؛ اما دست بايدن در اين زمينه هم از سوي کنگره بسته است. براساس قانوني که در سال 2018 در کنگره تصويب شده، هرگونه کمک مالي ايالات متحده به برخي نهادهاي فلسطيني تا زماني که تشکيلات خودگردان به کمک مالي خود به فلسطيني‌هاي کشته‌شده در جريان حمله به اسرائيلي‌ها ادامه دهد، ممنوع است. بنابراين در صورت تمايل بايدن براي برقراري کمک‌هاي مالي، اين کمک‌ها بايد از کانال نهادهاي وابسته به سازمان ملل که به مهاجران فلسطيني کمک مي‌کنند، انجام شود.

‌اما‌واگرهاي طرح الحاق
درباره طرح الحاق، احتمال اجراي آن و واکنش بايدن هم انتظار مي‌رود اين نامزد دموکرات‌ها به اندازه‌اي باهوش باشد که کمک‌هاي واشنگتن به اسرائيل را منوط به تغيير رفتار تل‌آويو در اين مورد نکند. هر اقدامي که بايدن بخواهد در قبال اسرائيل انجام دهد ابتدا در داخل ايالات متحده واکنش‌هايي را بر‌مي‌انگيزد. بنابراين هر اقدام يا موضع‌گيري بايدن عليه اسرائيل با واکنش منفي لابي اسرائيل و نيز بخشي از حزب دموکرات روبه‌رو مي‌شود.
«خالد الگندي»، يکي از اعضاي ارشد «انستيتوي خاورميانه» مي‌گويد: «فکر مي‌کنم بهترين انتظاري که مي‌توانيم از دولت بايدن داشته باشيم جبران خرابکاري‌هاي دولت ترامپ و اضافه‌نکردن چالشي تازه به اين مناقشه است. بايدن بايد فضايي در اختيار فلسطيني‌ها قرار دهد تا به وضعيت خود نظم دهند. بنابراين انتظار ندارم بايدن در ابتداي روي‌کار‌آمدن خود ابتکاري جسورانه براي مناقشه اسرائيل و فلسطين داشته باشد. به گفته مشاورانش، او در ابتداي کار چالش‌هاي مهم‌تري پيش‌رو دارد و فضا براي مذاکرات جديد چندان مهيا نيست. نتانياهو در اين چهار سال بدون اينکه امتيازي به ترامپ بدهد، به خواسته‌هاي خود رسيده و انگيزه چنداني براي مذاکره ندارد. فلسطيني‌ها هم با تجربه‌اي که در دولت ترامپ کسب کردند، درباره بي‌طرف‌بودن ايالات متحده در ميانجيگري ميان اسرائيل و فلسطين ترديدهايي جدي دارند. آنها هم به زمان نياز دارند و اميدوارند پيروزي احتمالي بايدن، رابطه تيره واشنگتن و تشکيلات خودگردان را تيره‌تر از امروز نکند».
 

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar