چرا عرضه اولیه بورس کم‌برکت شده است؟

فرارو/متن پيش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

عرضه اوليه وسپهر، نماد گروه مالي سپهر صادرات در بازار فرابورس روز يکشنبه اين هفته انجام شد و در آن سهم هر نفر از شرکت‌کنندگان مي‌توانست چيزي در حدود يک ميليون تومان باشد. اگر اين شرکت يک سال پيش به بورس مي‌آمد، امکان داشت به هر سهامدار رقمي حدود ۱۰ ميليون تومان سهم تخصيص پيدا کند. با توجه به اينکه عرضه اوليه‌ها بازدهي حدود دو برابري دارند، در چنين شرايطي هر سهامدار مي‌توانست به‌اندازه سرمايه خود سود کند، اما با توجه به وضعيت فعلي عرضه‌هاي اوليه، نهايت سود مورد انتظار از وسپهر حدود يک ميليون تومان است. تغييرات شرايط عرضه اوليه در يکي دو سال اخير باعث چنين اختلافي در بازدهي آن‌ها شده. در اين گزارش سراغ اين تغييرات رفته‌ايم تا ببينيم چه عواملي در اين مدت باعث شده‌اند خيلي‌ها از عرضه اوليه نااميد شوند.

---

بازار

---

افزايش چشمگير خريداران عرضه اوليه در سال ۹۹
آمار مشارکت در عرضه اوليه در طول دو سال گذشته، بيشتر از ۵۰ برابر شده است. اولين عرضه اوليه سال ۹۷ مربوط به نماد سپ متعلق به شرکت پرداخت الکترونيک سامان کيش بود که حدود ۱۰۰ هزار نفر در آن شرکت کردند. آمار مشارکت در عرضه‌هاي اوليه عموما در يک مدار صعودي قرار دارد. اغلب کساني که در بورس فعال هستند، حداقل در عرضه اوليه‌ها شرکت مي‌کنند و همين مورد باعث مي‌‎شود زماني که سهامداران جديد به بورس مي‌آيند، عموما شاهد افزايش مشارکت در عرضه‌هاي اوليه هستيم. مگر اينکه يک شرکت سهام ارزنده‌اي نداشته باشد و براي همين آمار مشارکت براي خريد آن کاهش پيدا کند.

تعداد مشارکت‌کنندگان عرضه اوليه از حدود ۱۰۰ هزار نفر در ابتداي سال ۹۷ به حدود ۳۳۰ هزار نفر در پايان اين سال رسيد و تعداد خريداران عرضه اوليه در اين سال تقريبا ۳.۳ برابر شد. سال ۹۸ سال شگفتي‌ها بود. تا پايان اين سال تعداد خريداران عرضه اوليه به حدود يک ميليون و ۶۰۰ هزار نفر رسيد و شاهد ۴.۸ برابر شدن تعداد مشارکت‌کنندگان در عرضه‌هاي اوليه بوديم. اين روند صعودي در سال ۹۹ سرعت بيشتري به خود گرفته. طوري که در نيمه اول امسال که امروز به پايان مي‌رسد، تعداد مشارکت کنندگان در عرضه اوليه بپيوند به پنج ميليون و ۶۰۰ هزار نفر رسيد. اين يعني در نيمه سال ۹۹ تعداد خريداران تقريبا ۳.۵ برابر شده است و اگر با همين سرعت پيش برويم، ممکن است تا پايان سال شاهد ۹ برابر شدن تعداد خريداران عرضه اوليه نسبت به ابتداي ۹۹ باشيم.

کاهش ارزش عرضه اوليه از ۴۴۰ به شش هزار تومان
۵۰ برابر شدن تعداد خريداران عرضه اوليه، باعث شده سهم هر نفر از سهام شرکت‌هايي که تازه وارد بورس مي‌شوند، کاهش چشمگيري داشته باشد. تا جايي که در عرضه اوليه سهام شرکت تهيه و توزيع غذاي دناآفرين فدک با نماد گدنا نهايتا به هر نفر تنها شش هزار تومان سهم تعلق گرفت. حتي اگر قيمت سهام گدنا سه برابر شود، تنها ۱۲ هزار تومان براي سرمايه‌گذاران سود خواهد داشت. کاهش ارزش عرضه‌هاي اوليه در ماه‌هاي اخير حواشي زيادي در بين سهامداران بورس داشته است و خيلي‌ها از شرکت در عرضه اوليه نااميد شده‌اند. در سال ۹۸ ميانگين ارزش سهام عرضه اوليه براي هر خريدار تقريبا ۳۰۰ هزار تومان بود. همچنين مشارکت‌کنندگان در عرضه اوليه شرکت‌هايي که در سال ۹۷ وارد بورس شدند، به طور ميانگين در هر عرضه اوليه حدود ۴۴۰ هزار تومان سهام نصيبشان شد.

تاثير ريزش بورس بر مشارکت عرضه اوليه
تعداد خريداران عرضه اوليه هميشه صعودي نيست. خيلي اوقات پيش مي‌آيد سهامداران بورس تمايلي به خريد سهام شرکت تازه‌وارد را ندارند. اين مورد مي‌تواند گران بودن سهام، نداشتن نقدينگي يا حتي خروج سهامداران از بورس باشد. اتفاقي که در آخرين عرضه اوليه مربوط به نماد ثاميد افتاد. با اينکه آمار خريداران در عرضه اوليه بپيوند تا پنج ميليون و ۵۷۰ هزار نفر افزايش پيدا کرده بود، اين رقم در آخرين عرضه اوليه به پنج ميليون و ۱۸۰ هزار نفر کاهش پيدا کرد و اين مورد نشان مي‌دهد دست کم ۳۹۰ هزار نفر در روز‌هاي ريزش بورس، علاقه‌اي به خريد عرضه اوليه نداشتند.

تغييرات بازدهي عرضه اوليه در دو سال اخير
خريد سهام شرکت‌هاي تازه‌وارد يکي از ساده‌ترين راه‌ها براي سود کردن در بورس است. اغلب آن‌ها در روز‌هاي ابتدايي ورودشان به بورس افزايش قيمت چشمگيري پيدا مي‌کنند که به آن سود اوليه مي‌گويند. اين سود مداوم ممکن است صرفا يک ماه ادامه داشته باشد، اما در برخي موارد بازدهي بدون وقفه روز‌هاي اول تا چندماه ادامه‌دار بوده. براي مثال شرکت پگاه گيلان، ۱۱ اريبهشت‌ماه با نماد غگيلا وارد بورس شد و با وجود گذشت پنج ماه، همچنان روند صعودي آن متوقف نشده و از قيمت هزار و ۲۵۱ تومان به هزار و ۶۰۷ تومان رسيده و تقريبا ۲۸ درصد بازدهي داشته است. روند آرام سهام اين شرکت باعث شده با وجود ادامه‌دار بودن صعود پنج ماهه، هنوز بازدهي چنداني نصيب سهامداران نشود. رکورددار بازدهي در بين عرضه‌هاي اوليه سال ۹۹ مربوط به نماد وپويا متعلق به شرکت سرمايه‌گذاري پويا است که روند صعودي آن براي ۵۴ روز کاري ادامه داشت و با بازدهي ۳۲۶ درصدي توانست سرمايه خريداران عرضه اوليه را بيش از چهار برابر کند. هرچند اخيرا شاهد کاهش بازدهي عرضه‌هاي اوليه هستيم. از نيمه دوم مردادماه که روند بورس نزولي شده، خيلي از سهامداران قيد شرکت‌هاي تازه وارد را هم زدند و به سود در حد ۶۰ تا ۸۰ درصد اکتفا کردند. طوري روند صعودي سهام ثبهساز تنها ۲۶ روز ادامه پيدا کرد و نهايتا خيلي از سهامداران آن را با سود ۸۱ درصدي فروختند.

شايد تعجب کنيد، اما بايد بگويم در سال ۹۷ روند صعودي عرضه‌هاي اوليه نهايتا يک ماه طول مي‌کشيد و برخي از آن‌ها حتي در يکي دو هفته بعد از ورود به بورس با کاهش قيمت روبرو مي‌شدند. عموما عرضه‌هاي اوليه در سال ۹۷ به طور ميانگين ۳۰ درصد سود به همراه داشتند. در سال ۹۸ شرکت‌هاي تازه وارد بين ۲۰ تا ۳۰ روز بعد از عرضه اوليه به روند صعودي ادامه مي‌دادند و در پايان حدود ۷۰ تا ۱۰۰ درصد بازدهي داشتند. در سال ۹۹ مدت زمان بازدهي مداوم عرضه‌هاي اوليه بين يک تا پنج ماه متغير بوده و عموما حدود ۲۰۰ درصد بازدهي داشته‌اند. البته به جز آن‌هايي که اخيرا با ريزش بورس، بازدهي کمتري نصيب سرمايه‌گذاران کردند.

اگر نگاه بلندمدت به عرضه اوليه داشته باشيد، بازدهي بيشتري نصيبتان خواهد شد. براي مثال شرکت‌هايي که در سال ۹۷ وارد بورس شدند، عموما تا دو سه هفته بعد سود ۳۰ درصدي براي سهامداران داشتند، اما آن‌هايي که دستشان به فروش عرضه اوليه نرفته و سهامشان را تا امروز نگه داشته‌اند، به طور ميانگين هزار و ۱۰۰ درصد سود نصيبشان شده. اين يعني سرمايه آن‌ها در دو سال تقريبا ۱۲ برابر شده است. همچنين آن‌هايي که هنوز سهام عرضه اوليه سال ۹۸ را نگه داشته‌اند و به سود اوليه آن‌ها اکتفا نکرده‌اند، حالا به طور ميانگين بازدهي ۳۳۸ درصدي نصيب سرمايه‌شان شده و پولشان را بيش از چهار برابر کرده‌اند.

هجوم شرکت‌ها براي ورود به بورس
افزايش تعداد سهامداران بورس، شرکت‌ها را هم براي ورود به اين بازار ترغيب کرده است. طوري که هر سال شاهد افزايش شرکت‌هاي تازه وارد در بورس بوديم. سال ۹۶ تنها ۱۴ شرکت وارد بورس شدند و به همين تعداد شاهد عرضه اوليه بوديم. اين رقم در سال ۹۷ به ۲۱ شرکت رسيد و در سال ۹۸ سهامداران بورس شاهد ۲۳ عرضه اوليه بودند. در شش ماه اول امسال ۲۱ بار شاهد عرضه اوليه بوديم. با وجود اينکه تازه به نيمه سال رسيديم، به اندازه کل سال ۹۷ شرکت جديد وارد بورس شده است. تازه بايد توجه داشته باشيد که اسفندماه عموما اوج ورود شرکت‌ها به بورس است و به همين علت احتمالا در سال ۹۹ ممکن است تعداد عرضه‌هاي اوليه به دو برابر رقم فعلي برسد. با اين حساب هرچند ارزش عرضه‌هاي اوليه کم شده، اما بالا رفتن تعداد آن‌ها مي‌تواند براي سهامداران تازه‌وارد اميدوار کننده باشد.

عرضه اوليه از صف‌نشيني تا بوک‌بيلدينگ
سهام شرکت‌هايي که وارد بورس مي‌شوند، به طور مساوي بين همه خريداران تقسيم مي‌شود. اين روش اصطلاحا بوک‌بيلدينگ نام دارد و در آن فرقي نمي‌کند شما دقيقا در چه زماني سفارش را ثبت کنيد. صرفا در مهلت تعيين شده همه سفارش‌ها جمع‌آوري مي‌شود و هر کس مي‌تواند تا سقف معيني سهام بخرد. شرايط طوري است که شما مي‌توانيد کار ثبت سفارش را به کارگزارتان بسپاريد تا به صورت خودکار براي شما عرضه اوليه بخرد. قبلا شرايط به همين راحتي نبود. اولين عرضه اوليه به روش بوک‌بيلدينگ در دي‌ماه سال ۹۵ براي نماد پاکديس انجام شد و از مرداد سال ۹۶ تمام شرکت‌هاي تازه‌وارد با اين روش در بورس عرضه اوليه شدند. قبل از اين تاريخ شرايط طوري بود که يک سقف قيمت براي هر نماد مشخص مي‌شد و در زمان شروع ثبت سفارش، هر کس زودتر موفق به ارسال سفارش مي‌شد مي‌توانست عرضه اوليه بخرد. در آن روش کساني که سرعت اينترنت بالاتري داشتند يا دستشان در ارسال سفارش سريع‌تر بود، موفق به خريد عرضه اوليه مي‌شدند. قديمي‌هاي بازار به خوبي يادشان مي‌آيد که در روز‌هاي عرضه اوليه با چند سيستم وارد سايت کارگزاري‌ها مي‌شدند و به محض آغاز مهلت عرضه اوليه، سفارش خود را ارسال مي‌کردند. آن‌هايي که سفارششان ديرتر ارسال مي‌شد، نهايتا دست خالي مي‌ماندند. در بين تغييرات عرضه اوليه طي چند سال گذشته، اين مورد تا حد زيادي به نفع سهامداران بوده و خيال آن‌ها را بابت شريک شدن در سود عرضه اوليه راحت کرده است.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar