برگزیده

معمای ناقلان خاموش کرونا

همشهري

بروزرسانی 1399/07/06 - 22:34

همشهري/متن پيش رو در همشهري منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

در هفته طغيان کرونا در ايران ممکن است شما هم به کرونا مبتلا شده باشيد بدون اينکه احساس بيماري کنيد. معماي ناقلان خاموش کرونا چيست و چرا آنها خطرناک‌ترند؟

حميدرضا بوجاريان/ اگر کرونا داريد مي‌توانيد اين بيماري را حتي بدون علائم گسترش دهيد. محققان دريافته‌اند حدود 20درصد از افراد مبتلا به ويروس کرونا عاري از هرگونه علائمي از بيماري هستند. اين دقيقا همان نقطه پرمخاطره کوويد-19است؛ انسان‌هاي به ظاهر سالمي که هيچ نشانه‌اي از ابتلا به ويروس مرگبار کرونا ندارند، احساس خستگي نمي‌کنند، تب ندارند و آخرين باري که سرفه کرده‌اند را کسي به‌خاطر نمي‌آورد؛ درحالي‌که آنها هم به کرونا مبتلا هستند و بدون اينکه بدانند ديگران را آلوده مي‌کنند. يکي از پيچيدگي‌هاي مهار کرونا در جهان همين انتقال بدون علامت بيماري است.

يک روايت واقعي
عليرضا تا همين 3روز قبل به روال هر روزه ماسک را روي چهره‌اش ثابت مي‌کرد و پشت ميزکار ضدعفوني‌شده‌اش کار روزانه را در يک شرکت مهندسي راه و ساختمان پي مي‌گرفت. او حالا چهارمين روز ابتلا به کرونا را در خانه مي‌گذراند؛ پس از آنکه جواب مثبت آزمايش کرونا را به دستش دادند. عليرضا، قرباني يکي از ناقلان خاموش است. وقتي از او پرسيدند که در هفته‌هاي گذشته با فردي که به کرونا مبتلا شده ديداري داشته يا نه؟ هيچ گزينه‌اي به ذهنش نمي‌رسيد، اما وقتي 3نفر ديگر از اعضاي شرکتي که در آن کار مي‌کرد هم به کرونا مبتلا شدند، مشخص شد منبع اصلي گسترش ويروس مسئول تدارکات شرکت بوده که 2هفته قبل مادر و برادرش کرونا گرفته بودند.

من يک ناقل بالقوه‌ام
از زماني که بحث شيوع و همه‌گيري کرونا در جهان مطرح شده يکي از مشکلات اصلي در ارتباط با اين بيماري، انتقال آن از طريق افراد با علامت و بدون علامت است. تا پيش از اينکه کرونا اينچنين جهاني و شناخته شود تنها بيماري ايدز بود که همگان به نوعي درباره انتقال آن در دوره کمون (نهفتگي) اطلاعاتي آموخته بودند. رفتاري که حالا ويروس کوويد-19از خود نشان مي‌دهد درست شبيه همان چيزي است که ما از ايدز مي‌شناسيم؛ با راه‌هاي متفاوت انتقال و سازوکار متفاوت بيماري. مهم‌ترين نکته تا زماني که راه درماني در دسترس نيست و واکسني براي کرونا توزيع همگاني نشده اين است که مسئله نهفتگي بيماري را به‌طور مداوم به‌خود و ديگران يادآوري کنيم.

چرا توجه به ناقلان خاموش الان مهم‌تر است؟
اهميت اين موضوع در شرايط کنوني يعني چندين‌ماه پس از شيوع و گسترش کرونا در جهان بيشتر است؛ چراکه در نخستين هفته‌ها و ماه‌ها همه افراد جامعه در مواجهه با بيماري ناشناخته ترس بيشتري داشتند و در عين حال هنوز فرايند بيماري وارد دوره طولاني‌مدت نشده بود؛ به همين دليل گروه‎هاي مختلف جامعه ميل بيشتري به‌خودمراقبتي و همچنين ديگر مراقبتي داشتند. اين روزها يکي از مهم‌ترين چالش‎ها در بسياري از کشورهاي جهان، متقاعد کردن انسان‌هاي خسته‌‌اي است که از زندگي در زمانه کرونا بريده‌ و انگيزه‌هايشان را از دست داده‌اند؛ گروهي که هم خودشان در خطر هستند و هم مي‌توانند ديگران را در خطر ابتلا به بيماري قرار بدهند. به گفته مينو محرز، عضو ستاد ملي مقابله با کرونا، مسئله استفاده از ماسک صرفا مراقبت از خود نيست، بلکه سوي ديگر ماجرا مسئله مسئوليت اجتماعي و مراقبت از ديگري است. او به همشهري مي‌گويد: «اساسا از زماني که بحث شيوع کرونا مطرح شد، موضوع فاصله اجتماعي مورد توجه قرار گرفت. اين موضوع از ابتدا هم مسئله بسيار مهمي بود؛ چون براي همه روشن بود که کرونا در بسياري از افراد علائمي ندارد؛ درحالي‌که اين افراد مي‌توانند بيماري را به ديگران منتقل کنند. به همين دليل هم در ايران حتي با وجود تعطيلات نوروز از مردم خواسته شد که همه ديد و بازديدها را تعطيل کنند. جامعه آن زمان اين مخاطره را درک کرد، اما به هر حال با گذشت زمان ميزان توجه مردم به اهميت اين موضوع کمتر شده است؛ درحالي‌که شرايط ما تغييري نکرده و حتي کرونا قوي‌تر شده است.»به گفته او، ناقلان خاموش به‌مراتب خطرناک‌تر از مبتلايان با علامت هستند؛ چراکه مبتلايان با علامت چه در بيمارستان باشند و چه در خانه روابط اجتماعي‌شان را محدود مي‌کنند، متوجهند که مبتلا شده‌اند و به نوعي در شرايط قرنطينه قرار مي‌گيرند، اما مبتلايان بدون علامت در محيط‌هاي گوناگون در رفت‌وآمد هستند. راه‌پله‌ها، آسانسورها، رستوران‎ها و کافه‌ها و... مکان‌هاي عمومي هستند که مي‌توانند بيماري را سرايت بدهند؛ به‌ويژه اينکه افراد وقتي علامتي ندارند، عموما در رعايت همه جوانب ايمني سختگيري را کاهش مي‌دهند و سهل‌گيري مي‌کنند. به گفته محرز، آنچه ما را در مقابل خطر ناقلان خاموش حفظ مي‌کند همان راهکارهاي سه‌گانه فاصله اجتماعي، شست‌وشوي مرتب دست‌ها و استفاده منظم و مستمر از ماسک مناسب است.

مسئله بدون علامت‌ها پيچيده است
تحقيقات جديد نشان مي‌دهد از هر 5عفونت ويروس کرونا دست‌کم يک مورد بدون علامت وجود دارد.
محققان دانشگاه برن در سوئيس که مطالعات گسترده‌اي درباره علائم کوويد-19داشته‌اند و نتايج آن در مديکال نيوز تودي، منتشر شده، مي‌گويند که در بهترين حالت 20درصد افرادي که به کرونا مبتلا مي‌شوند، هيچ علائمي را نشان نمي‌دهند. البته اين عدد قطعي نيست و متخصصان درباره آن اختلاف‌نظر دارند؛ براي مثال هانا حکيم، پزشک متخصص کودکان مي‌گويد نتايج بررسي‌هاي او نشان داده که 30تا 40درصد مبتلايان به کرونا مي‌توانند بدون علامت باشند. به گفته حکيم، اساسا يکي از دلايلي که چرخه انتقال ويروس کرونا را فعال و زنده نگه مي‌دارد همين است که بخش عمده‌اي از فرايند انتقال کوويد-19را ناقلان خاموش انجام مي‌دهند.
عفونت‌هاي بدون علامت مي‌توانند به اندازه موارد جدي بيماري عفوني باشند. دليل اين امر آن است که غلظت ويروس در ترشحات بيني و دهان اوايل شکل‌گيري روند عفونت به اوج خود مي‌رسد و مي‌تواند به بيش از يک‌ميليارد ويروس در ميلي‌ليتر برسد؛ بنابراين افراد بدون علامت يا افرادي که در مراحل اوليه بيماري هستند و ممکن است از ابتلاي خود اطلاع نداشته باشند، بيشترين آلودگي را دارند.

هم ماسک و هم فاصله اجتماعي
يکي از چالش‎هايي که نقش بي‌علامت‌ها را در انتقال کرونا تقويت مي‌کند، سهل‌گيري در استفاده از ماسک و رعايت فاصله اجتماعي است. شما در سالن غذاخوري محل کارتان نشسته‌ايد و دوست نزديک شما هم در فاصله چند متري‌تان مشغول غذاخوردن است؛ طبيعتا در اين شرايط نمي‌تواند ماسک به چهره داشته باشد، اما اگر ناقل بدون علامت باشد، مي‌تواند بيماري را به شما منتقل کند؛ بنابراين شما در هر زماني و هر شرايطي به رعايت فاصله اجتماعي نياز داريد. دقيقا به همين دليل است که شما بايد پشت ميز ديگري بنشينيد و تنهايي غذا بخوريد. متخصصان مي‌گويند يکي از باورهاي نادرست ديگر اين است که بسياري از افراد ماسک نمي‌زنند و مي‌گويند که فاصله اجتماعي را رعايت مي‌کنيم؛ درحالي‌که در زمان گفت‌وگو يا حتي زماني که ما در فضاهاي عمومي از کنار هم عبور مي‌کنيم، مي‌توانيم به‌عنوان يک ناقل خاموش بيماري را گسترش بدهيم. اجازه بدهيد موضوع را با يک مثال ساده تمام کنيم. شما در آسانسور هستيد و عطسه مي‌کنيد؟ اگر ناقل خاموش باشيد و از ماسک مناسب استفاده نکنيد، چه اتفاقي مي‌افتد؟
طبق يک مطالعه جديد، ذرات ويروس کرونا ناشي از سرفه و قطرات تنفسي درصورت بسته بودن در‌ها مي‌تواند تا نيم‌ساعت در داخل آسانسور در هوا باقي بماند.
متخصصان دانشگاه آمستردام هلند آزمايش‌هايي را بررسي و مسير سرفه‌ها را در داخل آسانسور بيمارستاني پيگيري کردند تا مشخص کنند دوام آنها در شرايط مختلف تا چه حدي است.
وقتي در‌هاي آسانسور بسته مي‌مانند، قطره آلوده مي‌تواند تا نيم‌ساعت در فضاي آسانسور باشد، اما اگر درهاي آسانسور مدام باز باشد، قطره‌هاي آلوده در مدت 4دقيقه از بين مي‌رود. در حالت عادي که در‌هاي آسانسور به‌طور متعدد باز و بسته مي‌شوند و افراد در آن سرفه يا با صداي بلند صحبت مي‌کنند، ذرات ويروسي مي‌تواند به‌مدت ۱۰ دقيقه در کابين آسانسور باقي بماند. در اينجا حتما فاصله اجتماعي جواب نمي‌دهد، اما استفاده از ماسک و رفتار اجتماعي مناسب به اين معنا که وقتي در کابين آسانسور هستيم حتي‌الامکان با هم صحبت نکنيم به قطع زنجيره انتقال کمک مي‌کند.
همه ما بايد به اين فکر کنيم که به‌طور بالقوه يک ناقل خاموش هستيم! در خيابان، در آسانسور و در فضاهاي عمومي باز يا بسته؛ هر جايي که ممکن است بتوانيم فرد ديگري را آلوده کنيم. اين يک مسئوليت اجتماعي است.