برگزیده

موشک های بالستیک قدرتمند در میانه تحریم

فرهيختگان

بروزرسانی 1399/08/20 - 20:01

فرهيختگان/متن پيش رو در فرهيختگان منتشر شده و انتشار آن در اخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

جمهوري اسلامي ايران در يک دهه اخير، تحولات بزرگي را در حوزه‌هاي مختلف نظامي در سطح منطقه و جهان رقم زده است و امروزه بسياري از مراکز ارزيابي‌کننده و انديشکده‌هاي معتبر جهاني و حتي شخصيت‌هاي شناخته‌شده‌ نظامي به اين امر اذعان دارند.

اما شايد مهم‌ترين و پرآوازه‌ترين تسليحات نظامي ايران را بتوان موشک‌هاي بالستيک دانست. در اين گزارش به موشک‌هاي بالستيکي مي‌پردازيم که در دوران تحريم تسليحاتي توسط ايران توليد، رونمايي و عملياتي شده‌اند.

موشک بالستيک خرمشهر

مدرن‌ترين و مهلک‌ترين موشک بالستيک 2 هزار کيلومتري و بردبلند ايراني، موشکي است که به‌نام خرمشهر ساخته شده و تاکنون دو نسخه از آن رونمايي شده است.

اين موشک اولين بار در 31 شهريور ماه سال 1396 يعني حدود 7 سال پس از اعمال تحريم‌هاي تسليحاتي رونمايي شد.

آنچه در سال 96 رونمايي شده بود، درواقع نسخه اول از اين موشک مهلک بود که داراي کلاهک 1800 کيلوگرمي بوده و موشک بدون باله به حساب مي‌آمد.

اما آنچه اين موشک را به نسبت ساير موشک‌هاي بالستيک دوربرد و حتي موشک‌هاي بالستيک ديگر ايراني (کوتاه‌برد و ميان‌برد) متمايز مي‌کند، فناوري مدرن به‌کاررفته در سرجنگي اين موشک است.

موشک بالستيک دوربرد خرمشهر درواقع اولين موشک ايراني است که از سرجنگي چندگانه بهره مي‌برد، به اين معنا که موشک در سرجنگي خودش 3 سرجنگي دارد که وزن هرکدام چيزي حدود 600 کيلوگرم است و وقتي موشک به بالاي سر يک هدف پهن‌شده و فاصله‌دار مي‌رسد، سرهاي جنگي از کلاهک موشک جدا شده و هر کدام به‌سوي يک موضع يا هدف روانه مي‌شوند.

نکته بسيار مهم در اين بين، اين است که هر 3 سرجنگي رهاشده، قابليت هدايت داشته و تا رسيدن به هدف مي‌توان آنها را هدايت کرد و اين يعني محصولي هراس‌آور براي دشمن.

موشک خرمشهر 1 درواقع از نظر سرجنگي از همه‌ موشک‌هاي بالستيک ايراني سنگين‌تر است که اين مي‌تواند دو معني ديگر نيز به همراه داشته باشد؛ اول اينکه احتمالا يک موتور جديد سوخت مايع در موشک خرمشهر به‌ کار رفته است تا بتواند افزايش وزن موجود را تحمل کند، چيزي که در تصاوير تست اين موشک نيز براساس مواد احتراق‌يافته خروجي از نازل موشک، به وضوح قابل مشاهده است.

دوم اينکه، احتمالا در ساخت موشک خرمشهر 1، به نسبت ساير موشک‌ها از يک طراحي جديدتر با استفاده از محصولات جديد در بدنه و سوخت بهره برده شده است. در عين حال، خرمشهر از بالک‌هاي پايدارساز در انتهاي بدنه بهره نمي‌برد و اين يعني سازندگان آن به فکر اين بوده‌اند که موشک بتواند از بازتابش امواج راداري و ديده شدن توسط رادارها (چه فراافق‌نگر و چه رهگير) مصون بماند. در ازاي آن، به‌منظور هدايت و کنترل دقيق‌تر موشک خرمشهر، از فناوري تغيير بردار رانش جديدي بهره برده شده است.

تغيير بردار رانش به اين معناست که بالک‌هايي در خروجي نازل موشک (خروجي پيشران) قرار داده مي‌شود و رايانه پرواز با استفاده از فرامين صادرشده، مي‌تواند با تغيير جهت اين بالک‌ها که به معناي تغيير جهت گازهاي احتراق‌يافته ناشي از اشتعال سوخت موشک است، پرتابه را هدايت و کنترل کند.

پيش از موشک خرمشهر، فناوري تغيير بردار رانش، در تعدادي از موشک‌هاي خانواده شهاب به‌خصوص موشک‌هاي قدر يا حتي عماد و شهاب 3، به کار رفته بود اما آنچه مسلم است، اينکه حذف کامل بالک‌هاي پايدارساز پيش از اين صرفا در موشک بالستيک ميان‌برد قيام 1 به کار گرفته شده بود.

موشک قيام 1، محصول تيم طراحي و مهندسي موشکي سپاه پاسداران به فرماندهي شهيد حسن طهراني‌مقدم بود که سال 89 به ثمر نشست. شهيد حسن طهراني‌مقدم همان زمان اعلام کرده بود که اين موشک مخصوص زدن پايگاه‌هاي آمريکا در سطح منطقه ساخته شده است.

موشک قيام با «برد 800 کيلومتر» و استفاده از لانچرهاي متحرک خودرويي، ويژگي‌هاي يک موشک مناسب را داشت اما بايد ويژگي‌هاي ديگري هم داشته باشد که بتواند از ديد رادارهاي مستقر در پايگاه‌هاي آمريکا در منطقه بگريزد، لذا اين موشک بدون بال طراحي شد تا از انعکاس امواج راداري جلوگيري شود.

چندي بعد از رونمايي از موشک بالستيک خرمشهر 1، نسخه جديدتري از اين موشک رونمايي شد که خرمشهر 2 نام داشت.

موشک خرمشهر 2 که تقريبا هيچ اطلاعاتي از آن منتشر نشده، همانند برادر کوچک‌ترش، يک موشک بالستيک سوخت‌مايع است اما در سرجنگي با خرمشهر 1 تفاوت‌هايي دارد.

در طراحي موشک خرمشهر 1 از سرجنگي چندگانه (3 سرجنگي 600 کيلوگرمي) استفاده شده بود اما در موشک بالستيک خرمشهر 2، طبق تصاوير منتشره از يک سرجنگي با قابليت هدايت پاياني مسير استفاده شده است.
هنوز وزن سرجنگي يا قابليت‌هاي موشک خرمشهر 2 اعلام نشده است.

موشک بالستيک عماد

حدود 5 سال پس از اعمال تحريم‌هاي تسليحاتي، وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح از يک فروند موشک بالستيک جديد تحت نام عماد رونمايي کرد. عماد درواقع اولين بالستيک دوربرد ايراني بود که به سرجنگي هدايت پاياني مسير مجهز شده بود و از اين حيث، در رده‌ بهترين موشک‌هاي دوربرد ايراني قرار گرفت.

عماد، يک موشک بالستيک و سوخت مايع بود که مي‌توانست با سرجنگي هدايت‌شونده خودش، اهداف را از فاصله 1700 کيلومتري با دقت بالا هدف قرار دهد. اين موشک درواقع يک نسخه جديد از موشک‌هاي کلاس قدر بود، با اين تفاوت که از فناوري سرهاي جداشونده و هدايت‌پذير مخروطي بهره مي‌برد.

وب‌سايت روزنامه «جروزالم پست» رژيم‌صهيونيستي همان زمان با انتشار تحليلي از آزمايش موفقيت‌آميز موشک دوربرد عماد نوشت توليد اين موشک ازسوي نيروهاي نظامي ايران، نمادي از توانمندي و پيشرفت فناوري نظامي ايران است.

يوزي رابين مدير اسبق برنامه موشکي رژيم‌صهيونيستي هم پس از رونمايي از موشک عماد گفته بود: «عماد نشانگر جهشي بزرگ در بحث دقت است؛ اين موشک در دماغه خود مجهز به سامانه هدايت و کنترل پيشرفته‌اي است.»

وبگاه امور دفاعي، موشکي رژيم‌صهيونيستي نيز در گزارشي با اشاره به ساخت موشک عماد از سوي ايران، تاکيد کرده بود موشک «عماد» قابليت پيشي‌گرفتن بر سامانه دفاع موشکي و پدافندي پيکان ۳ اسرائيل را دارد.

موشک بالستيک عماد، 5 سال بعد از آغاز تحريم‌هاي تسليحاتي و چندي پس از امضاي توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+5 رونمايي شد.

موشک حاج‌قاسم

موشک بالستيک شهيد قاسم سليماني در شهريور‌ماه سال 1399 و حدود 10 سال پس از اعمال تحريم‌هاي تسليحاتي توسط وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح رونمايي شد.

اين موشک را مي‌توان بهترين موشک تاکتيکي ايران دانست که با توجه به برد 1400 کيلومتري‌اش، مي‌توان با استفاده از آن، تمام مناطق سرزمين‌هاي اشغالي را از شرق کشور هدف قرار داد.

موشک حاج‌قاسم با وزن حدود 7 تُني و سرجنگي 500 کيلوگرمي، يک موشک تاکتيکي و زاويه‌پرتاب است که با سرعت خيره‌کننده 12 ماخ در فضا حرکت کرده و مي‌تواند با سرعت بالاي 5 ماخ به هدف اصابت کند.

نکته قابل توجه درباره اين موشک، آن است که موشک حاج‌قاسم درواقع در برد، هم‌رده‌ موشک قدر S است ولي ويژگي‌هاي بسيار قابل توجهي به نسبت اين عضو از خانواده موشک‌هاي قدر دارد.

اول اينکه، موشک حاج‌قاسم 7 تن وزن دارد اما وزن موشک قدر S حدود 15 تن است؛ اين يعني در جنس بدنه و تجهيزات داخلي موشک، تقريبا يک انقلاب صورت گرفته و وزارت دفاع توانسته وزن موشک حاج‌قاسم را تقريبا نصف کند.

دوم اينکه، موشک حاج‌قاسم 11 متر طول دارد اما طول موشک قدر S حدود 15 متر است، يعني چيزي حدود 4 متر بيشتر از موشک حاج‌قاسم.

اين دو نکته به معناي آن است که موشک حاج‌قاسم از نظر وزن، ‌سبک‌تر و از نظر طول، کوچک‌تر از موشک‌ هم‌رده خودش (از نظر برد) است که نشان از عزم جمهوري اسلامي ايران براي توليد موشک‌هاي رادارگريز، پرسرعت و کوچک‌تر دارد. قاعدتا، موشکي با سرعت موشک حاج‌قاسم که از سوخت جامد بهره مي‌برد را نمي‌توان اصولا با موشکي مثل قدر S که سوخت مايع است، مقايسه کرد و از همه مهم‌تر اينکه، موشک حاج‌قاسم يک موشک تاکتيکي با قابليت استقرار و شليک‌سريع به حساب مي‌آيد اما به نسبت موشک قدر S که يک موشک سوخت‌مايع است و همچنين به نسبت ساير بالستيک‌هاي ميان برد يا حتي بالستيک‌هاي دوربرد، ويژگي‌ قابل توجهي است.

اين موارد، همگي به معناي آن هستند که موشک حاج‌قاسم شانس به‌مراتب بيشتري براي رسيدن به هدف دارد.

موشک بالستيک ذوالفقار

موشک بالستيک ذوالفقار يکي از مشهورترين موشک‌هاي خانواده فاتح است. اين موشک با برد 700 کيلومتري خودش، در رده موشک‌هاي کوتاه‌برد تاکتيکي ايران به شمار مي‌آيد.

ذوالفقار يکي از بهترين محصولات موشکي وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح است که با سوخت جامد مرکب و سرجنگي جداشونده با قابليت هدايت پاياني مسير، مي‌تواند اهداف را به دقت مورد اصابت قرار دهد.

اين موشک تاکنون دو بار در عمليات‌هاي برون مرزي مشارکت داشته و عملکرد درخشاني از خود به‌جاي گذاشته است؛ ذوالفقار، اولين بار در عمليات ليله‌القدرکه در پي جنايت تروريست‌هاي داعش در حمله به ساختمان اداري مجلس و حرم مطهر امام راحل در سال 96 صورت گرفت، استفاده شد و با دقت توانست اهدافي را در ديرالزور سوريه هدف قرار دهد.

اين موشک در دومين ماموريت برون‌مرزي‌اش، در عمليات ضربت محرم که در پي جنايت حمله به رژه نيروهاي مسلح در اهواز (سال 97) صورت گرفت، مقر سرکردگان اين جنايت در شرق فرات در کشور سوريه را هدف قرار داد.
موشک ذوالفقار، در سال 1395 يعني حدودا 6 سال پس از اعمال تحريم‌هاي تسليحاتي رونمايي شد.

خانواده موشک‌هاي فاتح

خانواده موشک‌هاي فاتح يکي از مشهورترين خانواده‌هاي موشکي در جهان هستند؛ بنيانگذار اين خانواده موشکي را مي‌توان شهيد والامقام حسن طهراني‌مقدم دانست که توانست با تيم موشکي‌اش از راکت‌هاي زلزال، موشک بالستيکي با قابليت سرجنگي جدا شونده و هدايت پاياني مسير بسازد.

اولين محصول از اين خانواده موشکي، اوايل دهه 80 شمسي با رونمايي از موشک بالستيک فاتح 110 –A پا به عرصه گذاشت و آخرين عضو اين خانواده هم، تاکنون موشک‌ بالستيک حاج‌قاسم و موشک بالستيک ضدکشتي ذوالفقار بصير است.

جالب است بدانيد اين خانواده موشکي 14 عضو دارد که قريب به اتفاق اعضاي اين خانواده در دوران اعمال تحريم‌هاي تسليحاتي توليد و رونمايي شده‌اند.