پایان ماه عسل
دنیای اقتصاد/ متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و انتشار آن در اخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
طی ۴ سال گذشته، روابط نزدیک پرزیدنت ترامپ با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان به این معنا بود که ولیعهد هر کاری بخواهد می‌تواند انجام دهد و سرزنشی هم از کاخ سفید نصیب او نخواهد شد. بمب‌های سعودی غیرنظامیان یمنی را کشت، کنشگران سعودی روانه زندان شدند و عوامل سعودی به راحتی مخالف این کشور یعنی جمال خاشقجی را در استانبول قطعه‌قطعه کردند. هیچ یک از این موارد نتوانست تعهد ترامپ به این پادشاهی را به مثابه شریکی قابل‌اعتماد در برابر ایران و خریدار مهم تسلیحات آمریکایی دچار اماواگر سازد یا خدشه‌ای به آن وارد آورد. «بن هوبارد» در گزارش ۲۰ نوامبر برای نیویورک تایمز نوشت، اکنون سعودی‌ها شاهد حضور رهبر جدیدی در کاخ سفید هستند که وعده داده حمایت از جنگ یمن را پایان دهد، متخلفان حقوق بشری را به سزایشان برساند و با عربستان «چنانکه شایسته یک موجود منفور است، رفتار کند.»
سال گذشته جو بایدن که اکنون رئیس‌جمهور منتخب است، در شورای روابط خارجی آمریکا وقتی از او در مورد عربستان پرسیده شد، گفت: «زمان آن فرارسیده است که احساس توازن، چشم‌انداز و وفاداری به ارزش‌هایمان را در روابطمان در خاورمیانه حاکم سازیم.» او افزود: «ما روشن خواهیم کرد که آمریکا هرگز اصول خود را منوط به خرید سلاح یا نفت نمی‌کند.» تفاوت در لحن کاملا مشهود است و شاهزاده محمد باید بپذیرد که دوران ترامپ تمام شده و اگر می‌خواهد در کاخ سفید بایدن- همچون دوران ترامپ - مورد استقبال قرار گیرد، باید روش و سیاست خود را تغییر دهد. کارشناسان معتقدند که انتظار گسست کامل از این پادشاهی وجود ندارد؛ اما فشار از سوی دولت بایدن می‌تواند ریاض را وادارد تا برخی رفتارهای بی پروای خود را تعدیل کند. «تامارا کافمن ویتس» محقق در مرکز سیاست خاورمیانه در موسسه بروکینگز می‌گوید: «دلایل زیادی برای تداوم این روابط وجود دارد. این روابط برای هر دو طرف ارزش دارد. اما روابط نمی‌تواند مانند ۴ سال گذشته به پیش رود یا تداوم یابد. یکسری نقض قوانین و نقض هنجارها میان دولت‌های دوست وجود داشته است.»
مقام‌های سعودی روابط استثنایی میان ترامپ و این پادشاهی را کمرنگ جلوه داده و در عوض بر همکاری نزدیک هشت دهه‌ای دو کشور تاکید کرده‌اند. شاهزاده «ریما بنت بندرآل سعود» سفیر سعودی در واشنگتن، روز چهارشنبه ۲۸ آبان ماه در یک سخنرانی ویدئویی در شورای ملی روابط آمریکا- اعراب گفت: «روابط ما عمیق‌تر از یک رهبر سعودی یا یک رئیس‌جمهور آمریکایی است.» او افزود: قدرت منطقه‌ای عربستان و برتری روزافزون جهانی‌اش- عربستان هفته جاری میزبان اجلاس گروه ۲۰ در ریاض خواهد بود- این کشور را به شریک مهمی برای آمریکا تبدیل کرده است. این سفیر سعودی در واشنگتن همچنین افزود: «همان‌گونه که اصلاحات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی‌مان موجب تقویت این پادشاهی شده است، به‌عنوان قابل اعتمادترین متحد آمریکا در منطقه هم از موقعیت بهتری برخوردار خواهیم شد.» گزارشگر نیویورک تایمز می‌افزاید: بایدن می‌داند که برای برقراری یک حمایت منطقه‌ای و یک استراتژی جدید در برابر ایران، برای ثبات در بازارهای نفت و کمک به آغاز مذاکرات اسرائیل و فلسطین به عربستان نیاز دارد. پیشنهاد عربستان برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل می‌تواند اهرمی برای گرفتن امتیاز برای فلسطینیان و بالا بردن جایگاه این پادشاهی در واشنگتن باشد؛ هرچند مقام‌های سعودی و اسرائیل گفته‌اند چنین گامی قریب‌الوقوع نیست.
دوره ریاست‌جمهوری ترامپ مصادف بود با ظهور بن سلمان ۳۵ ساله، در راس هرم قدرت در عربستان؛ مردی که پدرش در سال ۲۰۱۵ به تاج و تخت عربستان رسید و به فرزند خود مهم‌ترین پست‌ها را واگذار کرد؛ محمد عملا به‌عنوان چشم و گوش پدر و پادشاه بالقوه کشور عمل می‌کند و سیاست‌های دفاعی، اقتصادی و نفتی کشور از زیر دست او می‌گذرد. محمد در سال ۲۰۱۷ به ولیعهدی رسید و روابط نزدیکی با داماد و مشاور ارشد ترامپ یعنی «جرد کوشنر» به هم زد. این دو اغلب به‌صورت محرمانه در عربستان دیدار می‌کردند و پیام‌هایی هم در واتس‌اپ میان آنها رد و بدل می‌شد. شاهزاده محمد شاهد یک دوره پرآشوب بوده است، به دنبال تغییرات گسترده اقتصادی و اجتماعی در داخل برآمده درحالی‌که نیروهای سعودی را در جنگ داخلی یمن گرفتار ساخته و همزمان به محاصره قطر پیوست و نخست‌وزیر لبنان را وادار به استعفا کرد و تاجران، روحانیون و کنشگران را هم روانه زندان ساخت. اعتبار محمد در سال ۲۰۱۸ بیش از پیش خدشه‌دار شد؛ یعنی زمانی که عوامل سعودی به دستور او جمال خاشقجی را در کنسولگری سعودی در استانبول کشتند؛ جرمی که به گفته مقام‌های سیا (CIA) احتمالا محمد بن سلمان دستور آن را صادر کرده بود. محمد هر گونه دستور صدور قتل یا اطلاع قبلی از آن را انکار کرده است. این اتفاق موجب شد روابط ترکیه و عربستان دچار فراز و فرودهای شدیدی شود؛ به‌گونه‌ای‌که کار به تحریم کالاهای یکدیگر و حتی صدور دستور بازداشت مقام‌های سعودی از سوی آنکارا انجامید. در هر حال، سال گذشته، وزارت دادگستری آمریکا دو سعودی کارمند توییتر را به جاسوسی برای عربستان متهم کرد.
با تمام این اوصاف، ترامپ از هرگونه انتقاد از عربستان سر باز زد و در عوض به شیوه‌ای از عربستان حمایت کرد که موجب انتقاد مقام‌ها در بخش‌های دیگر دولت شد. ترامپ از محاصره قطر – که میزبان بزرگ‌ترین پایگاه هوایی آمریکاست- تمجید کرد؛ قطعنامه دو حزب را که حامی پایان دادن به جنگ یمن بود وتو کرد و اعلام کرد مهم نیست که آیا شاهزاده محمد دستور قتل خاشقجی را صادر کرده یا نه. دلیل این بود که سعودی‌ها مخالف ایران بودند و تسلیحات آمریکایی زیادی هم می‌خریدند. تحلیلگران معتقدند که این حمایت ترامپ بود که موجب رفتارهای پرخطر محمد شده بود و اینکه لحن جدید از سوی کاخ سفید ممکن است نتیجه معکوسی داشته باشد. «راب مالی» رئیس گروه بین‌المللی بحران، می‌گوید: «فکر می‌کنم حمایت واشنگتن باعث جسور شدن محمد شده و بسیاری از حفاظ‌هایی را که باید وجود داشته باشد، از میان برد. بایدن در مورد بسیاری از موضوعات مانند یمن، حقوق بشر و ... روشن سخن گفته است و احتمالا اینها حوزه‌هایی هستند که شاهد تغییر از سوی بایدن در آنها باشیم.» مقام‌های تیم انتقالی بایدن در این مورد سخنی نگفتند. احتمالا نظرشان این است که تا وقتی دولت ترامپ مستقر است، آنها موضعی در سیاست خارجی اتخاذ نکنند تا مبادا شبهه‌ای پیش بیاید. ایالات متحده در دوران ترامپ در حوزه یمن به کمک عربستان و متحدانش شتافت و در سوخت‌گیری هوایی، اطلاعات و جاسوسی و فروش میلیاردها دلار سلاح به این کشور کمک کرد. مقام‌های سازمان ملل، جنگ یمن را بدترین بحران بشردوستانه نامیده‌اند و حملات هوایی سعودی تعداد بی‌شماری از غیرنظامیان را کشته و زیرساخت‌های حیاتی این کشور را ویران کرد. سعودی‌ها انگشت اتهام را به سوی حوثی‌ها نشانه می‌روند و آنها را علت بحران و محاصره این کشور و جنگ ویرانگر علیه آن می‌دانند. با این حال، شاهزاده ریما، سفیر سعودی در آمریکا، می‌گوید:«ما به تلاش برای یافتن راه حل سیاسی در یمن ادامه می‌دهیم؛ اما همواره از امنیت ملی خودمان هم حمایت می‌کنیم.»
عربستان سعودی در یک زمینه با ترامپ اشتراک نظر دارد و آن مخالفت با ایران است. عربستان حتی از خروج آمریکا از برجام هم حمایت کرد. با این حال، بایدن گفته به شرطها و شروطها آماده بازگشت به برجام است. اگرچه ترامپ ترجیح داد که شرکای آمریکا را به دلیل نقض حقوق شر مجازات نکند، اما بایدن گفته است که عربستان «دیگر هرگز چک سفید نخواهد داشت» و اینک ایالات متحده «بر اقدامات مسوولانه عربستان پافشاوری ورزیده و عواقبی برای بی پروایی‌های این کشور در نظر خواهد گرفت.» این رویکردها موجب امیدهایی در میان روحانیون، کنشگران، تاجران و برخی اعضای خاندان سلطنت شده که در دوره همکاری محمد- ترامپ زندانی شده یا به شدت در محدودیت قرار گرفته‌اند. آنها امیدوارند که بایدن بر این پادشاهی در راستای آزادی آنها فشار آورد.
«آلیا الهتلول» که خواهرش در عربستان سعودی در بازداشت است و به جرم فعالیت‌های سیاسی از سوی مقام‌های قضایی سعودی مستحق مجازات شناخته شده است، می‌گوید: «امیدوارم مقام‌های سعودی درک کنند که باید چهره خود را ترمیم کنند و در این راستا کارهایی را انجام دهند بدون اینکه دیگران آنها را برای انجام آن کارها تحت فشار بگذارند.» اما «علی شهابی» نویسنده و تحلیلگر سعودی می‌گوید که فشار ایالات متحده بر مسائل داخلی این پادشاهی احتمالا به دیواری برخورد خواهد کرد که ولیعهد این کشور ساخته است. شهابی می‌گوید: «عربستان دوست دارد روابطش را ترمیم کند؛ اما این مساله زمان می‌برد.»
خبرهای بیشتر درباره ی
١٢ نفر در مورد این مطلب نظر داده اند
برای ارسال نظر لطفا از طریق اپلیکیشن آخرین خبر اقدام فرمایید
