مشکل اصلی توافق صلح آذربایجان و ارمنستان چیست؟

فرارو/متن پيش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن در اخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست

"مايکل روبين*" محقق و پژوشگر در انديشکده "آمريکن اينترپرايز" در مقاله‌اي براي "انديشکده نشنال اينترست"، انعقاد توافق آتش بس ميان آذربايجان و ارمنستان را سرآغاز فصل جديدي از تنش‌ها ميان دو کشور در آينده نزديک توصيف کرده است. وي در اين رابطه مي‌نويسد:

«"نيکول پاشينيان" نخست وزير ارمنستان، به تازگي از طريق يک پيام در فيس بوک اعلام کرد که وي توافق صلح و آتش‌بس با آذربايجان که با حمايت روسيه و ترکيه ارائه شده را پذيرفته است. توافقي که به جنگ ۴۵ روزه اين کشور با آذربايجان خاتمه مي‌دهد. به دنبال انتشار اين پيام، سيلي از ارمني‌هاي خشمگين به خيابان‌هاي ايروان ريختند و به اين تصميم، شديدا اعتراض کردند. برخي از معترضان به زور وارد ساختمان پارلمان ارمنستان شدند و گروهي ديگر، رئيس پارلمان اين کشور را در برابر همسر و فرزندانش مورد ضرب و شتم قرار دادند. جمعيت قاتبل توجهي از مردم ارمنستان خواستار برکناري پاشينيان شده اند. فردي که در سال ۲۰۱۸ و از طريق يک انقلاب دموکراتيک سرکار آمد».

به گزارش فرارو، خشم عمومي در ارمنستان کاملا قابل درک است. براي ارمنستان، توافق صلح با آذربايجان، يک فاجعه تمام عيار است. بر اساس اين توافق، ارمنستان بخش‌هاي زيادي از جنوب قره باغ و مناطق راهبردي اطراف آن را از دست مي‌دهد. اين جنگ موجب شد تا موقعيت "الهام علي اف" به عنوان رئيس جمهور آذربايجان، بيش از پيش تقويت و موقعيت وي نزد افکار عمومي نيز تا حد زيادي بهبود يابد. رئيس جمهور آذربايجان حتي گفته است که هيچ ضمانتي نيست که دولت خودمختار قره باغ همچنان به حيات خود ادامه دهد.

---

بازار

---

توافق صلح جاري ميان آذربايجان و ارمنستان که با ميانجي گري "ولاديمير پوتين" رئيس جمهور روسيه و "رجب طيب اردوغان" رئيس جمهور ترکيه منعقد شده، نه تنها خواستار استقرار نظاميان روسي و ترکيه‌اي در مجاورت خطوط کنترل مي‌شود بلکه، يک خط حمل و نقل زميني ميان آذربايجان و نخجوان را نيز تضمين مي‌کند. بندي که ظاهرا با اصرار الهام عيلف، به توافق آتش بس ميان آذربايجان و ارمنستان اضافه شده است.

تمامي اين گزاره‌ها در نوع خود چالش برانگيز هستند. اينکه اجازه داده شود که نظاميان ترکيه‌اي در خاک ارمنستان و مناطق ارمني نشين قره باغ مستقر شوند، در نوع خود بدترين مساله ممکن است، زيرا از لحاظ تاريخي، جمعيت ارامنه، چالش‌هاي زيادي با ترکيه داشته و دارند و اين دولت را به نسل کشي ارامنه متهم مي‌کنند. از طرفي، من (نويسنده مقاله: مايکل روبين) بر اين باورم که اردوغان و دولت وي، از واژگان و مفاهيم مذهبي جهت تنش آفريني، به شدت استفاده مي‌کنند. زمانيکه نيرو‌هاي ارتش ترکيه به مناطق شمالي سوريه حمله کردند، رجب طيب اردوغان آن‌ها را "سپاهيان حضرت محمد (ص) " ناميد. حتي برخي نزديکان اردوغان مي‌گفتند که "بايد کفار اين مساله را بفهمند که سپاهيان حضرت محمد (ص) بار ديگر بازگشته اند".

استفاده از واژگاني نظير آنچه گفته شد، حاکي از جاه طلبي‌هاي تاريخي ترکيه است که در نوع خود، لزومات با استقبال مردم منطقه مواجه نخواهد شد.

تهاجم آذربايجان به ارمنستان و انعقاد توافق يکجانبه صلح با اين کشور، در نوع خود سيلي محکمي به "فرآيند مينسک" است که پس از سقوط اتحاد جماهير شوروي سعي داشت تا زمينه را براي گفتگوي آذربايجان و ارمنستان و پايان بخشيدن به مناقشه قره باغ فراهم سازد. اينکه روسيه اکنون توانسته آمريکا را در جريان توافق صلح آذربايجان و ارمنستان کنار بگذارد، در نوع خود پيروزي بزرگي براي اين کشور محسوب مي‌شود. بايد پذيرفت که در اين مساله، وزارت خارجه آمريکا کم کاري کرده و عملا در تامين منافع ملي اين کشور شکست خورده است.

سفارت آمريکا در باکو نيز عملا در بحبوحه تنش‌ها ميان آذربايجان و ارمنستان، ظاهرا در خواب بوده است و اجازه داده که دولت عليف هرآنچه مي‌خواهد انجام دهد. از اين رو، در برهه کنوني، من بر اين باورم که آمريکا بايد بر شدت فشار‌ها عليه دولت آذربايجان بيفزايد و بار ديگر بر عليه آن، تحريم‌هاي گسترده‌اي را وضع کند.

در کوتاه مدت، احتمالا آذربايجان غرق در شادي خواهد بود و ارمنستان سعي خواهد کرد تا زخم‌ها و آسيب‌هاي خود را بهبود بخشد. نبايد انعقاد توافق صلح ميان آذربايجان و ارمنستان را نمودي از خاتمه يافتن درگيري‌ها و تنش‌ها ميان دو کشور دانست. آذربايجان در شرايطي از توافق مينسک خارج شده که سال‌ها با عضويت در آن، مدعي بود که مي‌خواهد بحران قره باغ را حل کند. بدون ترديد، زخمي که ارمني‌ها دارند در ماه‌ها يا سال‌هاي آتي بار ديگر خود را نشان خواهد داد و اگر اردوغان و عليف، صحنه قدرت را ترک کنند، آن‌ها (ارمني ها) را به التيام دردهايشان تشويق خواهد کرد.

از طرفي، اقدام آذربايجان و ترکيه در تحقير کردن ملت ارمنستان موجب خواهد شد تا رهبران پوپوليست در اين کشور، قدم به ميدان بگذارند و سعي کنند در اولين فرصت مناسب، انتقام سختي از آذربايجان و متحدان آن بگيرند. از اين رو بايد گفت، توافق صلح اخير ميان آذربايجان و ارمنستان جهت پايان دادن به درگيري‌هاي نظامي ميان دو کشور را نبايد پايان ماجرا تلقي کرد. اين مساله در نوع خود سرآغاز فصل جديدي است.

* مايکل روبين، وي محقق و پژوهشگر در انديشکده آمريکن اينترپرايز است.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد
instagram.com/akharinkhabar